فقر سواد رسانه ای و جولان سلبریتی ها

علیرضا شریفی یزدی
روانشناس اجتماعی
چهره‌ها یا به اصطلاح سلبریتی‌ها هرازگاهی با حرف‌هایی که در گفت‌و‌گوها یا در شبکه‌های اجتماعی می‌زنند، خبرساز می‌شوند. حرف‌هایی که معمولاً واکنش‌هایی به‌دنبال دارد. شاید گفته شود حرف‌هایی که گاهی ممکن است دردسرساز هم باشند به‌دلیل جلب توجه مردم زده می‌شود اما به‌نظر من این قضاوت و نیت خوانی است. بسیار سخت است که بخواهیم حرف یک سلبریتی را با چنین نگاهی بررسی کنیم.
می‌شود گفت این مسأله بیشتر به ناآگاهی آدم‌ها نسبت به جایگاه‌شان بازمی گردد. متأسفانه اشکالی در جامعه و فرهنگ ما وجود دارد که اگر کسی متخصص کار و رشته‌ای است به خودش اجازه می‌دهد در مسائل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و آموزشی هم اظهارنظر کند؛ در موضوعاتی که در آنها تخصص ندارد. ما یاد نگرفته‌ایم زمانی که فردی در یک حوزه توانمند است به این معنا نیست که در حوزه‌های دیگر هم می‌تواند توانمند باشد. درباره اظهارنظر سلبریتی‌ها درباره موضوعات مختلف می‌شود با دو نگاه مسأله را بررسی کرد. نگاه اول اینکه آنها هم مانند هر شهروندی حق دارند نظر بدهند اما یک نکته را باید در نظر بگیریم؛ اگر این افراد را سلبریتی یا انسان‌های شاخص و مشهور در نظر بگیریم باید بدانیم که معمولاً سلبریتی‌ها برای بخش بزرگی از جامعه بخصوص جوان‌ها مرجع محسوب می‌شوند و به حرف‌شان استناد می‌شود. در نتیجه نمی‌توانیم به همین سادگی از کنار حرف‌ها و اظهارنظرهایشان رد شویم. اظهارنظرهای این افراد مهم است چون برای گروهی از افراد به لحاظ روانشناسی اجتماعی مرجع محسوب می‌شوند و حرف‌ها و اظهارنظرهایشان را سند می‌بینند.
درست است که یک سلبریتی مانند هر فرد دیگری حق اظهارنظر دارد ولی باید به این نکته توجه کند که چون گروه بزرگی از مردم به حرف او استناد می‌کنند نباید حرفی را که سندیت ندارد و صرفاً یک نظر شخصی است در یک جمع عمومی بیان کند. چون این حرف اگر اشتباه باشد اثر تخریبی روی بخش بزرگی از مردم دارد. اگر هنرمند و چهره‌ای بخواهد حرفی از مردم بزند و درددل یا مشکل بخشی از جامعه را مطرح کند مشکلی نیست اما اگر چهره‌ای با یک حرف غیرعلمی مشکلی در جامعه ایجاد کند باید به آن توجه کرد و نباید از آن گذشت. این اظهارنظرها معمولاً در شبکه‌های اجتماعی بسیار مطرح می‌شوند. باید گفت رسانه‌های نوپدید محاسن بسیار زیادی دارند و حداقل انحصار را شکسته‌اند اما همراه خود اشکالاتی هم دارند که البته این اشکالات از رسانه نیست. نمی‌شود به‌دلیل اظهارنظر اشتباه و نامربوط یک سلبریتی گفت اشکال از شبکه‌های اجتماعی است. مشکل اصلی نظام آموزشی ماست که سواد رسانه‌ای را به دانش‌آموزان و دانشجویان یاد نمی‌دهد. می‌توانیم بگوییم که مردم ما دچار بی‌سوادی رسانه‌ای هستند و ما فقر سواد رسانه داریم. برای روبه رو شدن با رسانه‌ها نیاز به سواد داریم و یکی از واجب‌ترین سوادهایی که امروز باید به مردم بیاموزیم سواد رسانه است که هرچیزی را که می‌شنوند، نپذیرند و در بوته نقد بگذارند. باید به مردم یاد داد که اطلاعات و اخبار و حرف‌های هرکسی را نمی‌شود دربست پذیرفت حتی اگر سلبریتی باشد. بلکه باید حرف کسی را پذیرفت و به آن استناد کرد که صلاحیت دارد درباره آن موضوع نظر بدهد. متأسفانه نظر دادن درباره تمام موضوعات و مسائل با هر تخصصی بخشی از فرهنگ ما شده و چنین اظهارنظرهایی که هرازگاهی می‌بینیم محصولات این فرهنگ است و تنها راه اصلاح آن هم افزایش سواد رسانه‌ای مردم است.‌