اخلاق کاری و پیشرفت اجتماعی

آرین آقابیگی
پژوهشگر اقتصاد
 اصول اخلاق کاری حرفه‌ای و به کار بستن آنها در مشی کاری یکی از محوری‌ترین مسائلی است که در نظام‌های اقتصادی و اداری مدرن مورد تأکید قرار گرفته است. اهمیت این مسأله تا جایی است که آزمون‌های بین‌المللی مدیریت حرفه‌ای نیز فصلی جداگانه را به این مهم در خود جای داده‌اند، اگر کمی پیش‌تر رفته و با نگاهی عمیق‌تر به مسأله اخلاق بپردازیم، آثار ارزشمندی در حوزه اقتصاد و جامعه‌شناسی اقتصادی را خواهیم یافت که بر پایه همین اصل مهم بنا شده است؛ از مهم‌ترین این آثار می‌توان به مقاله «اخلاق پروتستانی» نوشته «ماکس وبر»، اقتصاددان، جامعه‌شناس و تاریخ‌نگار آلمانی اشاره کرد، تعریفی که از اخلاق پروتستانی ارائه شده اشاره به نظریه جامعه‌شناختی دارد که برگرفته از تعالیم و نگرش شاخه پروتستان مسیحیت نسبت به مسأله کار است. بر این اساس، اخلاق پروتستانی حاکی از نظام ارزشی است که به سعی و تلاش در کار در جهت افزایش کارایی تأکید دارد و بر این باور است که هر شخص  این اخلاق را در خود پرورانده باشد دارای ندایی درونی است که به اصطلاح آن را «Calling» می‌خوانند.
اخلاق کاری پروتستانی که شاکله رساله ماکس وبر است بر کار و تلاش مضاعف تأکید دارد و آن را شاه کلید پیشرفت دانسته و توجه کمتری به استراحت افراد نشان داده است. براساس آنچه ماکس وبر عنوان می‌کند، تحول اجتماعی برخاسته از اخلاق پروتستانی مهم‌ترین رکن و به بیان دقیق‌تر منشأ تحولات اقتصادی و اجتماعی است. این مباحث و سایر مباحث اقتصادی و اجتماعی در حوزه اقتصاد از جمله مواردی است که فریدون تفضلی نزدیک به نیم قرن در دانشگاه تدریس کرد و منش کاری وی نشان داد که وی در عمل نیز قائل به اصول اخلاق کاری حرفه‌ای در حوزه تخصصی خود بوده است.
نگاهی به کتاب تاریخ عقاید اقتصادی وی که در سال 1355 برای نخستین بار به چاپ رسید و سال‌هاست که از آثار کلاسیک علمی اقتصاد به زبان فارسی به شمار می‌رود نمونه‌ای بارز از شدت تلاش و کوشش تفضلی در حوزه تحقیق و تدریس است. نحوه نگارش این کتاب ندای درونی تفضلی را به گوش جان خواننده آن می‌رساند. علاوه بر این اثر کلاسیک ارزشمند که به دفعات  به چاپ رسیده است، تعدد کتاب های تألیف شده و ترجمه شده به قلم تفضلی در طول دوران حیات خود بویژه پس از ترک دانشگاه حاکی از سعی و تلاش مثال زدنی اوست تا جایی که در واپسین سال‌های حیات پربار خود نیز دست از آن برنداشت. او بر این باور بود که کار نکردن موجب پیری می‌شود و همواره این عبارت را به زبان می‌آورد که «اگر ننویسم احساس بی‌حاصلی خواهم کرد». پیوند او با قلم پیوندی ناگسستنی بود و عشق او به آموزش شاگردانش به حدی بود که فراتر از چارچوب و ساعات رسمی نیز به آموزش شاگردانی که خود نگارنده این نوشتار در بین آنان بوده است بدون جبران مادی می‌پرداخت. حقیقتاً فریدون تفضلی را می‌توان نمودار و تجلی‌گاه اخلاق کاری بر شمرد و شاگردان متعددی چون نگارنده این نوشتار را تحت تأثیر خود قرار داده است.