تجربه‌ای برای امروز و آینده‌

محسن  بوالحسنی
خبر‌نگار‌
سی ‌و نهمین جشنواره تئاتر فجر رسماً از امروز کار خود را آغاز کرد و حالا دیگر می‌توان تماشاگر چشم‌اندازی مشخص، برای یکی از متفاوت‌ترین جشنواره‌های تئاتر فجر بود و دید سرنوشت جشنواره خاص امسال به کجا ختم خواهد شد. جشنواره‌ای که امسال و بنابر شرایط کشور که از ماه‌ها پیش تحت تأثیر شیوع ویروس کرونا قرار گرفت، می‌رود تا با تکیه بر بسترهای اینترنتی دوره‌ای را تجربه کند که می‌توان فارغ از کم و کیف آن (که حتماً برای برگزارکنندگان جشنواره بسیار حائزاهمیت است) بستری برای آزمون و خطا باشد و تجربه‌ای که بی‌شک در روزگار آینده به کار تئاتر ما خواهد آمد و به قول و نظر بسیاری، فصلی تازه برای هنر نمایش در سرزمین ما خواهد بود.
‌علیه خاموشی
فصلی که به نظر می‌رسد حرف مهمش زنده‌ نگه‌داشتن تئاتر به جای دست ‌روی ‌دست گذاشتن و البته استفاده از تکنولوژی‌ها و بسترهای اینترنتی امروزی‌ست که به کمک هنر و هنرمندان آمده‌اند. همان طور که گفته شد، تمرکز اصلی جشنواره امسال در شکل برگزاری بر بهره‌گیری از بستر فضای مجازی است اما اگر شرایط در زمان برگزاری جشنواره مساعد باشد، ضمن استفاده از پلتفرم‌های اینترنتی، تماشاخانه‌های شهر هم با پذیرش ظرفیتی محدود، در کوران برگزاری جشنواره میزبان مخاطبان تئاتری خواهند بود که تقریباً یک سال است دلتنگ صحنه و دیدن تئاتر بر صحنه هستند. قادر آشنا، مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی و حسین مسافرآستانه دبیر جشنواره تئاتر فجر از همان ابتدا بر الزام برگزاری جشنواره تأکید داشتند و بالاخره سناریوهایی که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگو با روزنامه ایران هم از آن گفت، عملیاتی شد و به اینجا رسیدیم که جشنواره را البته با تفاوت‌هایی نسبت به گذشته خواهیم داشت. در گفت‌وگویی که متن مشروح آن را بزودی در همین روزنامه خواهید خواند. حسین مسافرآستانه، دبیر سی ‌و نهمین جشنواره تئاتر فجر هدف اصلی برگزاری جشنواره را حفظ تئاتر عنوان کرده و ضرورت منفعل نبودن در برابر ویروس کرونا و تعطیلی‌هایی که می‌تواند بی‌هیچ تعارفی، جان تئاتر را بگیرد. او در این گفت‌وگو، جزئیات روند برگزاری جشنواره امسال و چالش‌هایش را توضیح داده که در این چند ماه پشت سر گذاشته و اینکه امروز و در آستانه‌ برگزاری جشنواره چه امیدهایی می‌توان به خروجی جشنواره امسال داشت.
‌تکیه بر فضای مجازی
در بخش اجرایی، مهم‌ترین اتفاقی که امسال افتاده و آن را از دوره‌های قبل متمایز می‌کند، همین تکیه بر فضاها و فرصت‌های اینترنتی و به زبانی ساده‌تر، پخش آنلاین نمایش‌ها در پلتفرم‌هایی‌ست که برای این کار در نظر گرفته شده‌ و متعاقب این شکل از اجرا، تمامی آثار، به صورت غیرحضوری و براساس فیلمی که به دبیرخانه‌ رسیده، داوری شده‌اند. تماشای آثار این دوره در بخش‌های مختلف اجرا هم مستلزم خرید بلیت اینترنتی است و تماشا در خانه که نتیجه چنین رویکردی، یا به‌ قولی توفیق اجباری‌ای تعداد مخاطب بیشتر خواهد بود.
‌بخش‌های تازه جشنواره
جشنواره امسال، مشخصاً یک بخش متفاوت خواهد داشت که برای اولین بار در جشنواره تئاتر فجر در جدول آثار قرار خواهد گرفت. بخش نمایش‌های خیابانی با عنوان «سرباز انقلاب» که بخشی است ویژه آثار مرتبط با زندگی و شهادت سردار سپهبد شهید قاسم سلیمانی که برای اولین بار در این جشنواره در محک آزمایش قرار خواهند گرفت. از سوی دیگر طبیعی است که شدت و حدت شیوع ویروس کرونا، امسال امکان و لقب «بین‌المللی» بودن را از جشنواره گرفته است. اما کارگاه‌ها و سمینارهای آموزشی که طی سال‌های گذشته رونق دوصدچندانی به جشنواره می‌داد امسال و در جدول برنامه‌ها جایی ندارند و جای خود را به بخش‌های دیگر داده تا شاید از این طریق جبران مافات شود. البته که بخش‌های دیگر جشنواره که منعی به‌لحاظ مغایرت با پروتکل‌های بهداشتی ندارند، کمافی‌السابق پیش خواهند رفت و نتیجه نهایی داوری‌ها نیز در اختتامیه مانند سایر بخش‌ها اعلام خواهد شد. جشنواره بخش‌های تازه دیگری هم خواهد داشت که از میان آن‌ها می‌توان به بخشی اشاره کرد که اسم‌ و رسم و فقدانش طی چندماه گذشته بسیار ورد زبان تئاتری‌ها بود و براساس همین ضرورت بخش «تله‌تئاتر» و «گزارش‌های صحنه‌ای» به جشنواره امسال افزوده شده است.
‌از پخش آنلاین تا بلیت‌ها و میهمان‌ها
به لحاظ وسواس‌های بهداشتی و رعایت پروتکل‌ها هم همان‌طور که در ابتدای این گزارش آمد، در سالن‌های بزرگ اگر اتفاق خاصی رخ ندهد و شرایط کشور بازگشت به عقب نداشته باشد، با نظر مساعد ستادملی مبارزه با کرونا، قرار است در سالن‌های بزرگ 50 درصد و در سالن‌های کوچک‌ هم، چیزی بین 20 تا 30 درصد بلیت فروشی شود تا در زمان شروع و پایان آثار، اجتماعی صورت نگیرد. یکی از بخش‌هایی که امسال و به دلیل همین شرایط شاهدش نخواهیم بود برگزاری جشنواره در استان‌ها و شهرهای مختلف است. شاید برای بسیاری این سؤال پیش بیاید که آیا شرایط فنی اینترنت در کشور ما اجازه پخش استاندارد و بدون هرگونه قطعی را به این جشنواره خواهد داد یا نه. حسین مسافرآستانه طی گفت‌وگویی مشروح با روزنامه ایران که روزهای آینده منتشر می‌شود، در پاسخ به این سؤال ابراز امیدواری می‌کند که کمترین مشکل در این حوزه به‌وجود بیاید و به گفته او، جشنواره با سه سایت اصلی برای پخش آثار و برنامه‌های مختلف جشنواره صحبت‌های نهایی را به عمل آورده و برای کم کردن ضریب خطا، روی پیشنهادهایی تمرکز شده که امیدواری را برای هرچه بهتر شدن کیفیت پخش بخش‌های مختلف جشنواره بیشتر می‌کند. امسال شیوه دعوت از میهمانان و اهالی رسانه هم به همین اندازه متفاوت بوده و تأکیدی بر حضور میهمان‌ها نیست و صرفاً اگر خود میهمانان‌ تمایل داشته باشند برای آن‌ها شرایطی در نظر گرفته خواهد شد تا با وارد کردن یک کد، به سادگی نمایش مورد نظرشان را ببینند و یا داوری کنند و در صورت تمایل شخصی برای تماشای آثار در سالن، برای آن‌ها بلیت اینترنتی صادر خواهد شد. به نظر می‌رسد محدودیت‌هایی که امسال برای حوزه فرهنگ و هنر دردسرساز شد، می‌تواند بستری باشد برای خلاقیت‌هایی که در جشنواره سی ‌و نهم شاهد آن‌ خواهیم بود و بی‌تردید قدم اول، قدم بی‌اشکال و اشتباهی نخواهد بود اما قدم بزرگی‌ست.

‌درایام کرونا از سرمایه‌های هنری بهره بردیم

روز پنجشنبه سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به ستاد برگزاری سی ‌و‌ نهمین جشنواره تئاتر فجر رفت و با معاون امور هنری، مدیرکل هنرهای نمایشی، دبیر و جمعی از مدیران جشنواره دیدار کرد. وزیر در این دیدار، ضمن تشکر از برگزارکنندگان جشنواره، شرایط جشنواره امسال را این طور تشریح کرد: شاید برای ما در ابتدای همه‌گیری کرونا تصمیم بر عدم برگزاری رویدادهایی که تاریخچه مختصری دارند، ساده‌تر بود و می‌شد با حذف موقت‌شان در این دوران، با ریسک کمتری عمل کرد اما برگزار نشدن جشنواره تئاتر فجر که تقریباً عمری به قدمت انقلاب اسلامی ایران دارد، وقفه‌ ایجاد می‌کرد و ممکن بود اهالی هنر و تئاتر رفته رفته مناسبات خود را با این هنر از دست بدهند. از سویی نبودن چنین رویدادی خود پرهزینه بود و از سویی دیگر اگر هم قرار بر این بود که با برگزاری‌اش تنها کالبدی از آن باقی بماند و با کیفیت کمتری برگزار شده و سابقه و پیشینه خود را تخطئه کند، تصمیم‌گیری سخت می‌شد. او همچنین گفت: در این شرایط با نگاه به انرژی و سرمایه هنری و فرهنگی کشور در ارتباط با جشنواره‌های فیلم و تئاتر فجر به عنایات الهی اتکا کردیم و از سرمایه‌های هنری که در ایام کرونا هم حتی می‌تواند قابل توجه و سرزنده باشد، بهره بردیم.