آینده اقتصاد ایران صرف نظر از تحریم

 محمد آذرپناه
جامعه شناس اقتصادی و توسعه
از حدود 15 سال پیش اقتصاد ایران با چالش‌های جدیدی که عمدتاً ناشی از دو منبع «مدیریت داخلی» و «خصومت بین‌المللی» بوده‌اند دست به گریبان بوده است، در این مدت مدیریت اقتصاد کشور اغلب از روش آزمون و خطا استفاده کرده و بعضاً سلیقه‌ها و ندانم کاری‌های برخی مدیران اقتصادی فاقد صلاحیت نیز فضای تولید و پیشرفت اقتصادی را مه آلود نموده و امکان رشد و بالندگی شفاف را از کنشگران حوزه اقتصادی بویژه کارفرمایان و سرمایه‌گذاران دلسوز و کاربلد وطن سلب کرده است، چرا که در فضای نااطمینانی امکان پیش بینی مسیر حرکت و برنامه‌ریزی، بویژه برای فعالیت‌های تولیدی فراهم نمی‌شود، بنابراین فعالیت‌های سوداگرانه و کوتاه مدت اصحاب رانت اقتصادی که عمدتاً روشی برای واردات بی‌رویه است رشد یافته و در نتیجه علاوه بر فقیرتر شدن نیروی کار کشور، امکان نقش‌آفرینی و فعالیت اقتصادی ازصاحبان کسب وکارهای تولیدی و کارآفرینی نیز سلب می‌شود و اقتصاد کشور در سطح کلان به فروش مواد خام بویژه صادرات نفت و گاز وابسته‌تر می‌شود.
 این وضعیت چشم‌انداز پیشرفت و توسعه اقتصادی در بلندمدت را تنگ و تار می‌کند. از طرف دیگر خصومت نظام سلطه جهانی و در رأس آن امریکا از طریق اعمال تحریم های اقتصادی و مسدود‌سازی مسیرهای مربوط به صادرات و واردات نیز رفع نیازمندی‌های کوتاه مدت را با چالش مواجه ساخته و مشکلات عدیده ای را به اقتصاد و زندگی مردم ایران تحمیل کرده است. در این میان از اسفند 98 عامل مؤثر سوم؛ یعنی شیوع ویروس کرونا همزمان با کل دنیا اقتصاد ایران را نیز در فضای برزخی خود گرفتار کرد.
در طول یک سال گذشته اقتصاد جهان در اثر شیوع کرونا بیش از 17درصد کوچک شد و بیش از 495 میلیون شغل از بین رفت. اقتصاد ایران نیز از تأثیر کرونا بی‌نصیب نماند و کرونا در کنار دو عامل قبلی (دلالی و تحریم ظالمانه) کوچک شدن 5 درصدی اقتصاد ایران را به نمایش گذاشت. کمبود ارز و افزایش نرخ آن، تورم و بیکاری‌ داستان سال‌های سخت اقتصاد ماست، راهبرد رفع تحریم و برداشته شدن آن هم در قالب برجام، اقتصاد ما را از اعتیاد به سوداگری نجات نداد و با برگشت دوباره شرایط تحریم آسیب‌های بیشتری نمایان شد. با همه این اوضاع به نظر می‌رسد اقتصاد ایران در سال‌های گذشته بویژه طول سال 1399 مسیر ثبات خود را پیدا کرده و شروع درستی را آغاز کرده است. امروز اقتصاد ایران نسبت به جهان دست‌کم در زمینه رشد اقتصادی و بیکاری آسیب کمتری دیده است، آن هم در شرایطی که اقتصاد جهان فقط از کرونا ضربه خورده اما اقتصاد ایران در کنار کرونا تحریم و فسادهای ناشی از رانت خواری، اختلاس، ضعف‌های مدیریتی و... را هم تحمل کرده است، گزارش‌های صندوق بین‌المللی پول هم نشان می‌دهد که سال آینده حال اقتصاد ایران بهتر خواهد شد و همزمان با رشد اقتصادی 5.2درصدی جهان رشد اقتصادی ایران به رقم ۲/ ۳ درصد خواهد رسید.
ادامه در صفحه 8