ارز دیجیتالی باعث شفافیت و مانع رانت می‌شود

سوسن صادقی
 خبر‌نگار‌
«به‌تازگی در رویدادی آنلاین دوباره بحث استفاده از «ارز دیجیتال» در کشور مطرح شده است. امیر ناظمی رئیس سازمان فناوری اطلاعات گفت: ارزهای دیجیتالی دارای کارکردهای مختلفی است و از آنجایی که پیاده‌سازی آن در کشور مشکل فنی ندارد و تنها به اراده بانک مرکزی برمی گردد، از آن می‌توان برای هوشمندسازی اجرای سیاست‌های اقتصادی مانند رهگیری پول در سیاست‌های توزیعی کشور (پرداخت یارانه ها) استفاده کرد.» درباره ارز دیجیتالی و مزایای آن رئیس سازمان فناوری اطلاعات و کارشناسان حوزه بلاک‌چین به «ایران» می‌گویند.
رهگیری پول در سیاست‌های توزیعی
امیر ناظمی رئیس سازمان فناوری اطلاعات معتقد است ارزهای دیجیتالی بانک مرکزی که به CBDC مخفف CENTRAL BANK DIGITAL CURENCY معروف است، دارای کارکردهای زیادی هستند ولی باید دید از ارزهای دیجیتالی برای چه منظوری می‌توانیم در کشور استفاده کنیم.
ناظمی با اشاره به اینکه در کشورما از ارزهای دیجیتالی می‌توان بیشتر در سیاست‌های اجتماعی استفاده کرد، گفت: ارز دیجیتال صرفاً یک مسأله بانکی نیست، بلکه ابزاری بانکی برای حوزه‌های مختلف است که با اهداف متعدد از آن استفاده می‌شود. بنابراین یکی از کارکردهای جدی آن می‌تواند رهگیری پول در سیاست‌های توزیعی کشور مانند پرداخت یارانه باشد.
وی افزود: با ارز دیجیتالی می‌توان یارانه انرژی، آموزش و... را پرداخت کرد و مزایای این کار نیز این است که وقتی با ارز دیجیتالی یارانه‌های مختلفی که به افراد خاص جامعه پرداخت می‌شود، می‌توان آن را رهگیری کرد تا در همان بخش هزینه شود. به‌هر حال شاهد هستیم که به‌دلیل فقر فرهنگی بسیاری از افرادی که یارانه‌های نقدی را دریافت می‌کنند در بخش‌های دیگری هزینه می‌کنند. ولی وقتی ارز دیجیتالی باشد آن سرپرست خانوار باید آن را برای خرید کالاهای اساسی خانوارش هزینه کند. پس می‌توان این برنامه و سیاست را در بخش‌های آموزش در مدارس، دانشگاه‌ها و... اجرا کرد تا یارانه‌ها در جای خود هزینه شوند.
معاون وزیر ارتباطات با بیان اینکه ایجاد ارز دیجیتالی در کشور دارای مزایای فراوانی است، گفت: از ارزهای دیجیتالی می‌توان برای حل چالش‌ها بهره برد. اگر دولت انواع یارانه‌های آموزشی، فرهنگی، انرژی، کالاهای اساسی و... را که سالانه به شهروندان پرداخت می‌کند با ارز دیجیتالی پرداخت کند، این باعث می‌شود عرضه‌کنندگان آن حوزه‌ها، کیفیت کالای خود را بالا ببرند. از سوی دیگر شهروندان می‌توانند از بین عرضه کنندگان مختلف بهترین را انتخاب کنند. به این ترتیب این کار باعث می‌شود رقابت به‌وجود بیاید و با حذف عرضه نامطلوب، شاهد رشد در بخش‌های مختلف باشیم.
وی افزود: تصور کنید که 5 سال بعد بخواهیم در کشور فقط از ارز دیجیتالی استفاده کنیم. وقتی یارانه پرداختی در بخش آموزش هزینه شود، خانواده‌ها سعی می‌کنند بهترین مدرسه را انتخاب کنند و همین موضوع باعث می‌شود مدارس کیفیت آموزش خود را افزایش دهند تا در رقابت با دیگر مدارس در جذب دانش‌آموز موفق‌تر باشند. از سوی دیگر با این به‌کارگیری ارز دیجیتالی نه تنها بازار رقابتی می‌شود، بلکه قیمت‌ها نیز واقعی شده و رانت‌ها حذف می‌شوند و ضمن شناسایی زنجیره تعاملات و پرداخت‌ها، شفافیت نیز ایجاد می‌شود.
وی با اشاره به اینکه ارز دیجیتالی در کشورهای مختلف کاربردهای مختلفی دارد به‌عنوان مثال فرانسه از این ارز در بخش رهگیری پرداخت مالیات استفاده می‌کند، گفت: از آنجایی که در کشور ما نیز برای اجرای فنی آن مشکلی وجود ندارد و تنها به اراده بانک مرکزی ارتباط دارد پس در صورت عملیاتی کردن آن می‌توان برای کارکردهای مختلف استفاده کرد.
ایجاد شفافیت و سرعت بالا
محمدرضا قدوسی کارشناس حوزه بلاک‌چین نیز معتقد است ارزهای دیجیتالی نه تنها شفافیت را به بازار می‌آورند و سرعت انجام فعالیت‌های اقتصادی را به همراه اعتماد افزایش می‌دهند، بلکه کمک می‌کنند تا افراد بتوانند بدون نگرانی و با حذف واسطه‌ها براحتی و بدون نیاز به بانک و تراکنش مالی این کار را انجام دهند تا توسعه اقتصادی شکل بگیرد.
قدوسی به «ایران» گفت: یکی از تأثیرات بلاک‌چین استفاده از آن برای ایجاد ارزهای دیجیتالی است و با به‌کاربردن این فناوری براحتی می‌توان در سیاست‌های اجتماعی از آن استفاده کرد. به‌عنوان مثال با این فناوری می‌توان افراد مستحق و غیرمستحق را برای دریافت یارانه تشخیص داد و با ارز دیجیتالی یارانه‌ها را پرداخت کرد. با به‌کارگیری بلاک‌چین در این حوزه و ارزهای دیجیتالی می‌توان شفافیت ایجاد کرد و تمام کارها را مطابق تکالیفی که قوانین تعیین کرده‌اند، پیش برد.
قدوسی در ادامه گفت: بانک مرکزی به‌دنبال ایجاد ارز دیجیتالی با راه‌اندازی پلتفرمی (برنا) بود و قرار بود ارز «ریال کوین» را وارد بازار کند اما نمی‌دانم چرا از آن غفلت کرده و هنوز آن را وارد بازار و کاربردی نکرده است ولی ما هم می‌توانیم از ارز دیجیتال ملی در کشور برای موارد مختلف استفاده کنیم. این کار فنی و پیچیده نیست و به اراده دولت و حاکمیت برمی‌گردد که استفاده از ارز دیجیتالی را بپذیرند. اگر رویکرد دولت نسبت به راه‌اندازی ارز دیجیتالی مثبت شود و قانونگذاری خوبی در این حوزه انجام شود براحتی قابل اجراست.
وی با اشاره به اینکه هم اکنون کشور چین از ارز دیجیتالی برای مجموعه‌هایی از این کشور که در خارج از کشورشان است، استفاده می‌کند، افزود: یوان دیجیتالی را کشور چین در اختیار استارتاپ‌هایش که در اروپا، آفریقا و... پراکنده‌اند، پرداخت می‌کند و آنها را مانند نخ تسبیح کنار هم قرار می‌دهد تا بتوانند براحتی تبادل مالی انجام دهند. حتی چین در تلاش است تا تبادل مالی با دیگر کشورها را هم با ارز دیجیتالی انجام دهد.
این کارشناس بلاک‌چین معتقد است ارز دیجیتالی می‌تواند به‌کاهش مخاطرات، افزایش شفافیت در بین افراد و دستگاه‌ها منجر شود و جذابیت ایجاد کند و معمولاً هر کشوری باید بر اساس راهبردهای کشورش طرح مسأله کند.
قدوسی گفت: ارز دیجیتال ما شاید الان بیشتر کاربرد داخلی داشته باشد چون متأسفانه نتوانستیم پیمان‌های چندجانبه و دوجانبه‌ای را با دیگر کشورها ببندیم ولی اگر این اتفاق می‌افتاد می‌توانستیم ارز دیجیتالی را مبدأ مبادلات خود قرار دهیم و توافقنامه‌های چندجانبه بین کشورها هم ببندیم و با این ابزار، دقیق و شفاف عمل کنیم و تبادل بازرگانی با دیگر کشورها هم تضمین شده انجام شود تا بتوانند به حقوق خود دست یابند.
وی اعتقاد دارد کشورهای مختلف خواب‌های زیادی برای ارز دیجیتال ملی خود دیده‌اند تا راهبردهای خود را با این ابزار اجرایی کنند.
محمدرضا شرفی دیگر کارشناس حوزه بلاک‌چین نیز اعتقاد دارد چین اولین کشوری است که ارز دیجیتالی را در چند استان کشورش فعال کرده و با این کار به‌دنبال رفع مشکلات و تطبیق آن با نیازهای کشورش است. بنابراین به نظر می‌رسد ما نیز می‌توانیم برای رفع برخی مشکلات داخلی خود از آن بهره ببریم.
شرفی نیز با اشاره به اینکه ارز دیجیتالی مهم‌ترین قابلیتش ایجاد شفافیت و سرعت انتقال آن است، گفت: زمزمه‌هایی در مورد امکان بهره‌گیری از ارز دیجیتال بانک مرکزی برای مبادلات خارجی به گوش می‌رسد، ولی به نظر می‌رسد با ساختار مالی کنونی ما و شرایط اقتصادی و قانونی این کار امکانپذیر نیست ولی برای کشوری مانند چین که حجم مبادلات خارجی و توان اقتصادی بالایی دارد امکانپذیر است و برای سایر کشورها در این زمینه منافعی در بر ندارد.
وی افزود: کشورهایی می‌توانند از این ابزار بهره مناسب در سطح بین‌الملل کسب کنند که دارای مزیت خاص منطقه‌ای یا جهانی باشند که با تمرکز بر ارائه خدمات و انتقال ارزش روی بستر ارز دیجیتال متمرکز خود، بستری برای تبادل ایجاد کنند.
شرفی در ادامه گفت: تاکنون نیز برخی ایده‌ها برای ارائه ارز دیجیتال بین‌المللی با ایجاد صندوق سرمایه‌گذاری مشترک بین کشورها و ایجاد ارزش و پشتوانه با بهره‌گیری از پشتوانه فلزات گرانبها یا مزیت‌های کالایی خاص مطرح شده که هنوز به‌صورت عملیاتی پیاده‌سازی نشده است.