والدین خلاق بچه‌های کتابخوان

نلی محجوب
فعال حوزه ادبیات کودک و نوجوان
چطور بچه‌ای کتابخوان می‌شود؟ چه کار کنم بچه‌ام کتابخوان شود؟ یا خیلی دلم می‌خواهد بچه‌ام کتابخوان بشود اما اصلاً کتاب دوست ندارد. یا کتاب‌هایی را که برایش می‌خریم نمی‌خواند و...
احتمالاً شما هم این جملات را شنیده‌اید، اما قطعاً کتاب خواندن یک رفتار است و در لحظه و به‌ خواست والدین اتفاق نمی‌افتد. رفتاری عادتی است که با دیدن والدین کتابخوان و با برنامه‌های درست کتابخوانی در بچه‌ها شکل می‌گیرد. در واقع کتاب خواندن گاهی اوقات از سایر اعضای خانواده به بقیه سرایت می‌کند و بچه‌ها آن را تکرار می‌کنند و با دیدن این رفتار بچه‌ها هم تقلید می‎‌کنند. وقتی از دوره نوزادی و خردسالی بچه‌ها با کتاب‌های تصویری، پارچه‌ای، مقوایی و کتاب بازی و... آشنا شده باشند آن هم با کتاب‌های مناسب سن‌شان، قطعاً کتاب خواندن می‌تواند به‌ عادت تبدیل شود. وقتی کتاب‌های بچه‌ها را در دسترس و در جاهای مختلف خانه قرار بدهیم تا هر وقت خواست بتواند در طول روز از آن استفاده کند، کتاب می‌تواند در برنامه روزانه‌اش جا باز کند.
وقتی خودمان کتاب می‌خوانیم قطعاً بچه به این رفتار و تصویر عادت می‌کند و الگو‌برداری می‌کند. به شرطی که کتاب فقط برای دکور و زیبایی خانه نباشد و کاربرد داشته باشد. اما گاهی اوقات بچه‌ها به جای کتاب خواندن و لذت بردن از آن طفره می‌روند و آن هم زمانی است که ما بی‌توجه به سلیقه و علاقه بچه‌ها، آنها را وادار به خواندن کتاب‌هایی می‌کنیم که به‌نظر خودمان مناسب است! باید حواس‌مان باشد کتاب هم سلیقه و ذائقه پذیر است درست مثل غذا. همان‌طور که رنگ و شکل و بافت بعضی از غذاها جذاب نیست بعضی از انواع گونه‌های کتاب هم می‌تواند بچه‌ها را جذب نکند. همان‌طور که بعضی از غذاها را نمی‌شود حتی با اجبار به خورد کسی داد بعضی از کتاب‌ها را نمی‌شود به زور خواند. باید کتاب خواندن به تجربه‌ای لذتبخش تبدیل بشود. به‌عنوان والد باید سعی کنیم از بچه‌های‌مان شناخت دقیق و درستی داشته باشیم. باید کتاب‌ها را با توجه به سلیقه آنها انتخاب کنیم. باید حواس‌مان به پرورش تخیل کودک باشد و او را محدود نکنیم صرفاً به کتاب‌های آموزشی و علمی. از کتاب‌های داستانی نترسیم. در کتاب‌های داستان بچه‎‌ها تجربه می‌کنند. با دنیاهای جدید آشنا می‌شوند. دامنه واژگانی آنها گسترش پیدا می‌کند و می‌توان با توجه به نیاز کودک بر اساس نیاز خاص او کتاب انتخاب کرد تا در فرصت مناسب درباره آن موضوع خوانده و صحبت بشود. یکی از راه‌های شناخت علاقه و سلیقه کودک توجه به موضوعات مورد علاقه و موضوعاتی است که بیشتر به آن توجه می‌کند و درباره آنها صحبت می‌کند. اینها می‌تواند بهانه‌های خوبی برای ارتباط گرفتن و انتخاب موضوع کتاب باشد.
برای جلب توجه کودک به موضوع خاص باید از ابزارهای مختلف در کنار کتاب و گفت‌و‌گو استفاده کنیم و بعد از ایجاد ارتباط بتوانیم به کتاب‌هایی با موضوع مشابه مراجعه کنیم. اما در هر حال کتاب باید به یک سرگرمی و لذت تبدیل شود با چاشنی گفت‌و‌گو و گاهی بازی و نقاشی. می‌توانیم همراه کودک کتاب بخوانیم، واژگان جدید را برایش توضیح دهیم آن هم وقتی کودک پذیرش و حوصله کتاب خواندن داشته باشد نه وقتی ما دلمان می‌خواهد کتاب بخوانیم. گاهی در آغوش گرفتن کودک یا نشستن و درازکشیدن کنار او و خواندن کتاب می‌تواند موقعیت لذتبخش و آرامش بیشتری را برای کودک فراهم کند. گاهی داشتن ابزارهایی بعد از خواندن داستان با توجه به زمان و مکان می‌تواند ما را به هدف‌مان از کتاب خواندن نزدیک کند. کشیدن نقاشی و درست کردن کاردستی، از شخصیت محبوب داستان یا صحنه دلخواه می‌تواند موقعیت گفت‌و‌گو را فراهم کند. اگر می‌خواهید بچه‌های کتابخوان داشته باشید باید والدی خلاق باشید و حتماً خودتان هم با کتاب آشتی کنید.