نمایش قدرت دیپلماسی روسیه

زهره صفاری
خبرنگار
«ولادیمیر پوتین» در شصت و پنجمین روز از بازگشت آرامش به قفقاز، با برپایی نخستین نشست دیپلماتیک مشترک رئیس جمهوری آذربایجان و نخست وزیر ارمنستان پس از آتش‌بس جنگ 44 روزه قره‌باغ، دست به نمایش قدرتی کم‌نظیر زد و با به رخ کشیدن توان دیپلماسی روسیه در بازگرداندن آرامش به مناقشه‌ها، تلاش کرد، بقایای اختلافات را نیز از بین ببرد.
به گزارش رسانه‌های روسی، هدف از این نشست سه‌جانبه تکمیل فرآیند صلح و شفاف‌سازی ابعاد مبهم این معاهده شامل توافقات سیاسی، اقتصادی، مواصلاتی، انتقال زندانیان، ساماندهی آوارگان و ساز‌و‌کار احداث کریدور ارتباطی آذربایجان - نخجوان از مرزهای ارمنستان بود که گمانه‌زنی‌ها درباره آن از همان روزهای نخست آتش‌بس محل مناقشه در محافل سیاسی شده است.
بنا به اعلام سایت «نیوز ای ام»، «الهام علی‌اف»، رئیس جمهوری آذربایجان و «نیکول پاشینیان»، نخست‌وزیر ارمنستان در حالی برای این نشست وارد مسکو شدند که سفارت ارمنستان در روسیه تحت تدابیر شدید امنیتی قرار داشت. چراکه نخست‌وزیر ارمنستان پس از امضای توافق ماه نوامبر سال گذشته با میانجی‌گری روسیه با هجمه انتقادی شدیدی روبه‌رو است و بسیاری از سران اپوزیسیون این کشور نگاه روشنی به نتایج این نشست سه‌گانه ندارند. در عین حال دولت ارمنستان اولویت خود برای هرگونه توافق در این نشست را بر روشن شدن وضعیت اسرای جنگ 44 روزه و صدور مجوز تفحص برای یافتن سربازان کشته شده در مرز آذربایجان اعلام کرده است.
به گزارش «اوراسیا نت» این نشست در حالی برگزار شده است که ارمنستان و جمهوری آذربایجان با وجود امضای توافق صلح، هنوز در مورد نامشخص بودن مرز دقیق در قلمروهایی که دو طرف در کنترل خود دارند، زندانیانی که در زندان های هر دو طرف به سر می برند و درگیری‌های پراکنده چالش‌هایی دارند. با این حال «مانه گئورگیان»، سخنگوی نخست‌وزیر ارمنستان گفت: «هیچ سند ارضی دراین نشست امضا نخواهد شد و مذاکرات بیشتر جنبه اقتصادی دارد. در این نشست‌ها قرار است درباره بازگشایی راه‌های بین‌المللی از جمله دسترسی ارمنستان به روسیه و مسیر ریلی ایران به ارمنستان از مسیر نخجوان صحبت شود.» طرف آذربایجانی و برخی از محافل ارمنی در هفته‌های اخیر از ایجاد «کریدور مغری» برای اتصال آذربایجان به نخجوان صحبت کرده‌اند، در حالی که در متن آتش‌بس هیچ اشاره‌ای به این موضوع نشده است. گئورگیان با اشاره به این موضوع افزود: «بازگشت اسرا و جست‌و‌جو برای یافتن اجساد موارد اساسی و مهم ارمنستان هستند و بدون شک هرگونه دستور کار اقتصادی بدون حل این مسائل دور از دسترس خواهد بود.»
ابراز قدرت ترکیه، بی‌توجهی روسیه
روسیه در حالی میزبان نخستین نشست سه‌جانبه سران توافق قره‌باغ بود که بنا به گزارش شبکه روسی «تاس»، «ولادیمیر پوتین» در آستانه نشست در تماس تلفنی با «امانوئل مکرون» همتای فرانسوی و یکی از اعضای گروه مینسک درباره ابعاد این نشست به بحث و تبادل نظر پرداخت. اما در عین حال با وجود توافقات اخیر با ترکیه برای همکاری‌های نظارتی در کریدورهای حافظ صلح قره‌باغ، به رغم منافع مورد بحث این کشور در این جلسه سه‌جانبه، از دعوت سران این کشور امتناع کرد.
به گزارش «یورو نیوز»، اما ترکیه در آستانه این نشست با اعلام تسریع در روند برگزاری مناقصه و ساخت خط لوله گاز طبیعی از ترکیه به نخجوان بر اهمیت نفوذ خود در این منطقه تأکید کرد. «آناتولی» به نقل از «فاتح دونمز»، وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه نوشت: «این خط لوله که در 12 ماه ساخته می‌شود، اهمیت راهبردی شهر ایغدیر در منطقه مرزی ترکیه- ارمنستان را افزایش خواهد داد.» مقامات ترکیه پیش‌تر نیز از آغاز انتقال گاز جمهوری آذربایجان به ایتالیا از طریق خط لوله ترانس آدریاتیک خبر داده بودند.
براساس گزارش رسانه‌ها، سران جمهوری آذربایجان و ترکیه به دنبال راه‌اندازی کریدور جاده‌ای میان آذربایجان و نخجوان هستند اما با توجه به اینکه این مسیر از جنوب ارمنستان خواهد گذشت همچنان ساز‌و‌کار آن در ابهام است و تحلیلگران بخش مهمی از دستور جلسه نشست مسکو را تمرکز بر این امر می‌دانند.
«توماس دی وال»، کارشناس مسائل قفقاز در این باره گفت: «توافق بر سر این کریدور بسیار دشوار خواهد بود چراکه ارمنستان باید با تسهیل شرایط، مجوز احداث این کریدور را در قلمروی خود بدهد.»
احیای قدرت در قره‌باغ
جنگ 44 روزه قره‌باغ که با کشتار بیش از 5 هزار و500 نظامی ارمنستان و جمهوری آذربایجان و آوارگی شمار زیادی از غیرنظامیان همراه شد، در حالی با میانجیگری روسیه به آتش‌بس و خروج نظامیان ارمنستان و بازگشت 7 منطقه مهم قره‌باغ به جمهوری آذربایجان ختم شد که رقابت میان روسیه و ترکیه را نیز افزایش داد.به گزارش «بی‌بی‌سی»، ترکیه که مسئولیت پشتیبانی و آموزش نظامیان جمهوری آذربایجان را برعهده داشت با توافق آتش‌بس نفوذ بیشتری در جنوب قفقاز به دست آورد اما در عین حال روسیه با نقش محوری در مذاکرات صلح توانست یکی از برندگان اصلی این کارزار باشد و حالا هر دو کشور به دنبال اهداف قدرت‌طلبانه خود در این میدان هستند.