گفتوگو با ناصر میرباقری، مدیر خانه فرهنگ و هنر گویا
بهبود وضعیت نشر در گرو حمایتهای مستمر
نفوذ هرچه بیشتر فضای مجازی و تکنولوژیهای ارتباطی اتفاقی است که با شیوع کرونا سرعت بیشتری گرفت. دراینبین بهتبع محدودیتهای برآمده از شیوع جهانی بیماری کرونا شاهد شکلگیری نوع جدیدی از عرضه محصولات فرهنگی نیز هستیم که در عرصه کتاب جدیترین آن تحت عنوان نمایشگاه کتاب مجازی تهران تا چندی دیگر میزبان علاقهمندانی از سراسر کشورمان خواهد بود. «ناصر میرباقری»، مدیر «خانه فرهنگ و هنر گویا»، مؤسسهای که در زمینههای مختلفی ازجمله نشر، کتابفروشی و توزیع کتاب فعالیت دارد معتقد است حتی بعد از کنترل این پاندمی نیز باید منتظر برقرار ماندن بخشی از این تغییرات در زندگیمان باشیم؛ ازجمله اینکه تأکید دارد بهاحتمال بسیار طی سالهای آینده شاهد برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران بهعنوان مکملی در کنار نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران خواهیم بود و بخشی از تجربههای امروزمان همچنان دوام پیدا خواهد کرد. راهکارها و نظر این فعال عرصه نشر درباره این رویداد تازه حوزه کتابمان را طی گپ و گفتی که با او داشتیم میخوانید.
فارغ از نمایشگاه مجازی کتاب جنوب کرمان که بهنوعی پیش درآمدی در برپایی نمایشگاه مجازی کتاب تهران بود، تا چندی دیگر شاهد برگزاری نخستین تجربه جدی سراسری در این زمینه خواهیم بود. چه پیشنهادی برای بهرهبرداری از این امکان حداکثری و از سویی کاهش نقاط ضعف آن دارید؟
طی روزهای ابتدایی طرح پیشنهاد برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب، نهتنها اتحادیه ناشران و کتابفروشان بلکه اغلب مان مخالفت کردیم. البته دلیل هم داشتیم اینکه برپایی مجازی نمایشگاه کتاب در هیچ کجای دنیا کار ایده آلی نیست و امیدواربودیم که کرونا هرچه زودتر کنترل شود که متأسفانه پیشبینیها حتی در سطح جهانی هم آنطور که مطلوبمان بود از آب درنیامد. بنابراین متوجه شدیم که برای جبران بخشی از خسارت مالی واردشده به ناشران از جهت لغو نمایشگاه کتاب تهران چارهای جز عملی شدن این پیشنهاد نداریم؛ اتفاقی که در سطح جهانی هم برخی کشورها به آن روی آوردند و شاهد مواردی از برپایی نمایشگاههای مجازی بودیم. البته از همان ابتدا کتابفروشان مخالفت کردند که این مسأله در ارتباط با شکل فیزیکی نمایشگاه هم اغلب مطرح بوده و هست. به گمانم اگر مسئولان معاونت فرهنگی بتوانند بهنوعی کتابفروشان را هم در این نمایشگاه دخیل کنند نهتنها با مشکلی روبهرو نمیشوند بلکه حداقل تا اندازهای هم آسیبهای واردشده به آنان جبران خواهد شد. همانطور که خودتان هم اشاره کردید؛ در نمایشگاه کتاب مجازی جنوب کرمان بیشتر بحث آزمایشی بودن درمیان بود و نمایشگاه کتاب تهران نخستین تجربه جدیمان بهشمار میآید. این کار در عرصه جهانی هم اقدام تازهای است؛ تا حدی نمیتوان جلوی برخی نقاط ضعف آن را گرفت و از همه مهمتر اینکه قرار نیست این نمایشگاه مشکلات را حل کند، بلکه میتواند بخشی از مشکلات را حل کرده و کمی اوضاع را بهبود ببخشد.
پس مهمترین راهکار را سهیم کردن کتابفروشان میدانید؟
بله، متأسفانه این گروه از فعالان نشر آسیب بسیاری دیدهاند، خوشبختانه یا متأسفانه ازآنجاییکه «خانه فرهنگ و هنر گویا» هم در زمینه نشر و کتابفروشی و هم توزیع کتاب فعالیت دارد و از سویی چاپخانه هم دارد در جریان مشکلات بخشهای مختلفی از عرصه کتاب هستم. بههمین خاطر تا این اندازه بر ضرورت حمایت از کتابفروشان حتی در خلال برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی تأکید دارم. نمیدانم مسئولان چه تمهیداتی برای این نمایشگاه اندیشیدهاند اما ایکاش بتوان گروههای بیشتری را در آن گنجاند.
با توجه به نکاتی که اشاره شد نگاهتان به برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب تهران چیست؟
فارغ از نقاط ضعف احتمالیاش که البته ناگزیر هم هست؛ حتی در بحث جهانی و دیگر کشورها، اما در شرایط فعلی و با توجه به مسائلی که محدودیتهای برآمده از کرونا سبب شده اقدام خوبی است. حالا که امکان برپایی نمایشگاه کتاب تهران به شکل فیزیکیاش مقدور نیست میتوان آن را همچون دیگر کارهای حمایتی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد دید؛ کارهایی که ازجمله آنها میتوان به طرحهای تخفیف فصلی کتاب اشاره کرد. شاید آنها هم همچنان با اما و اگرهایی روبهرو باشند اما نمیتوان منکر تأثیر مثبتشان در همچنان برقرار ماندن نشر در این اوضاع نابسامان شد. اگر اقداماتی ازایندست هم انجام نشوند که دیگر باید فاتحه این باقیمانده رمق نشرمان را هم خواند.
گفته شما در چگونگی برگزاری این نمایشگاه مرتبط با کتابفروشان بود؛ برای خود ناشران و اینکه شاهد رعایت عدالت میان همه شرکتکنندگان در این رویداد حوزه نشر باشیم چه پیشنهادی دارید؟
مهمترین خواسته من بهعنوان یکی از اهالی نشر این است که در برپایی نمایشگاه کتاب مجازی، ناشران دولتی و حتی آنهایی که به سازمانهای حکومتی وابسته هستند در حاشیه باشند. بههرحال برای ناشران دولتی و حکومتی بحث فروش بهاندازه ناشران خصوصی حیاتی نیست و آنان از امکانات و حمایتهای بیشتری برخوردار هستند. نشر خصوصی طی این ماهها آسیب بسیاری دیده، خیلی از آنها، بویژه نشرهای کوچک و تازه کار با مشکلات اقتصادی متعددی روبهرو شدهاند و چیزی به ورشکستگی بخش قابلتوجهی از آنان باقی نمانده است. اصلاً شاید بهتر باشد که ناشران دولتی وارد نمایشگاه مجازی کتاب نشوند؛ البته منکر آسیبهایی که حتی متوجه این دسته از ناشران شده، نیستم اما مسأله اینجاست که حیات آنها به فروش شان وابسته نیست اما ناشران خصوصی با مصایبی همچون مواجهشدن با طلبکاران و حتی احتمال زندانی شدن و از دست دادن سرمایه خود روبهرو هستند.
در حاشیه ماندن ناشران دولتی را میتوان یکی از راهکارها دانست؛ اما در ارتباط با ناشران خصوصی شرکتکننده چه پیشنهادی برای رعایت عدالت دارید؟
همانطور که طی برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در این سالها هم شاهد بوده ایم؛ مردم ناشران مطرح را میشناسند و حتی اگر غرفه آنها در نقاط پرت واقع میشد مراجعهکنندگان بهدنبال آنها میرفتند. درباره نمایشگاه کتاب مجازی هم به گمانم این گونه است. بنابراین شاید بهتر باشد که اطلاعرسانی و مباحث تبلیغاتی بیشتر به روی ناشران کمتر شناختهشده و کوچک متمرکز شود.
برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب حتی در عرصه جهانی هم اتفاق تازهای است؛ در جریان استقبال از همان چند موردی که در برخی کشورها برپا شدند، هستید؟
استقبال چندانی نشد؛ نهفقط ناشران، بلکه حتی مردم سایر کشورها هم نشان دادند که همچنان علاقهمند به شکل فیزیکی نمایشگاهها هستند و در سایر نقاط جهان هم تقریباً شرایط به منوال کشور ما است. آنقدر موفق نبودهاند؛ بااینحال امیدوارم در کشور خودمان تجربه موفقی را پشت سر بگذاریم.
تأکید بسیاری بهضرورت حمایت از کتابفروشان دارید؛ اوضاع فروش کتابفروشیها طی ماههای اخیر چطور بوده؟
کرونا منجر به کاهش قابل توجه رفتوآمد مردم به کتابفروشیها شده. شرایط کتابفروشان بهمراتب از ناشران هم بدتر است، حداقل ناشران حتی قبل از شیوع کرونا به فضای مجازی و فروشهای اینترنتی روی آورده بودند و حالا اوضاع بهتری دارند، اما کتابفروشان بهغیراز موارد معدودی تا به امروز نیازی در این زمینه احساس نکرده بودند. انتشارات خود ما چه از طریق سایت و چه شبکههای اجتماعی هم فروش کتاب دارد؛ اما کتابفروشان اگر هم کاری در این زمینه کرده باشند اقدام تازهای است و زمان میبرد تا مخاطبان خود را پیدا کنند.
شما از جهات مختلفی در عرصه نشر حضور و فعالیت دارید؛ طی ماههایی که از شیوع کرونا میگذرد دیگر بخشها به چه شرایطی دچار شدهاند؟
برخلاف آنچه در ظاهر به نظر میرسد صنعت نشر تنها به ناشران، کتابفروشان و حتی چاپخانهداران محدود نمیشود؛ طیف گستردهای از مشاغل هستند که حیات آنها به این بخش متصل هستند. این ماهها و بالطبع افزایش مشکلات اقتصادی برآمده از تحریمها و از سویی محدودیتهای نشأت گرفته از کرونا هیچکدام اوضاع خوبی ندارند؛ نشر به حمایتهای بیشتری برای سرپا ماندن نیاز دارد. وضعیت فعلی بیش از سایر بخشها، صنعت نشر را متضرر کرد. چاپخانهها با توجه به افزایش قیمت کاغذ، آسیبدیده و حتی برخی تعطیلشدهاند. البته دولت دراینبین کار خوبی درزمینه توزیع کاغذ انجام داده که اگر چنین کاری صورت نمیگرفت کلاً پرونده نشر بسته میشد. کاغذ دولتی کار خوبی بوده و هست که نقش مثبتی ایفا کرده؛ از سویی همانطور که در چند سؤال قبلی اشاره شد طرحهای تخفیف فصلی هم حمایت خوب دیگری است که شاهد آن بودیم. منتهی شاید با توجه به اوضاع فعلی بهتر باشد بودجه بیشتری به برپایی آنها اختصاص پیدا کند. از طرفی وامهای کمبهرهای که به ناشران تعلق گرفت برای خود ما که خوب بود و حداقل از آن طریق توانستیم حقوق دو ماه پرسنلمان را پرداخت کنیم.
1 برپایی نخستین دوره، سال 66 و به میزبانی محل «دائمی نمایشگاه بینالمللی تهران». نمایشگاه کتاب تا سال 85 در همین محل میزبان علاقه مندان بود.
2 نمایشگاه از سال 86 به میزبانی مصلای تهران در محدوده محله عباس آباد برگزار شد؛ مسئولان تغییر محل نمایشگاه را کاهش بار ترافیکی و دسترسی راحتتر مردم عنوان کردند.
3 به دنبال ساخت مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب در آزادراه تهران- قم، نمایشگاه کتاب تهران طی سالهای 95 و 96 در این محل برگزار شد.
4 تجربه ناموفق برپایی نمایشگاه کتاب تهران در «شهر آفتاب»، میزبانی مجدد مصلی از ناشران و علاقه مندان را در سال 97 سبب شد.
5 برپایی سیوسومین دوره نمایشگاه بنابر تصمیم ستادملی مبارزه با کرونا در سالجاری لغو شد.
6 نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران از یکم تا ششم بهمن ماه -زمستان جاری- بهشکلی سراسری برگزار میشود.
ارسال دیدگاه
- ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
- دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
- از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
- دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
ویژه نامه