سینما رفتن، فراموش می‌شود؟

محدثه واعظی‌پور
روزنامه‌نگار
کرونا، در حالی سینماها را تعطیل و سینما رفتن را به یک عمل خطرناک تبدیل کرده که دهه 90 دهه سینماسازی، توسعه پردیس‌ها و ساخت سالن‌های چند منظوره بود. بخش خصوصی برای خارج شدن از باید و نبایدهای نهادهای صاحب سینما تمرکزش را روی ساخت سینماهای مدرن و مجهز گذاشت و انحصار از دست سینماداران ارگانی خارج شد، اما شیوع ویروس کرونا، نه تنها این حرکت را متوقف کرد، بلکه سینماداران را خانه‌نشین و بسیاری از کارگران سالن‌های سینما را بیکار کرد. در نبود اکران، فیلم‌های معدودی که روی پرده رفتند شکست خوردند و فضای آنلاین جایگزین مناسبی برای نمایش آثاری که مخاطب گسترده داشتند و می‌توانستند به گیشه رونق بدهند، نبود.
آنچه یک سال اخیر در حوزه سینماداری اتفاق افتاده تلخ و ناامیدکننده است. در مقابل، نمایش آنلاین فیلم‌ها آهسته آهسته به یک عادت یا سنت تبدیل شده و به‌دلیل دسترسی ساده، کم‌هزینه و کم‌خطربودن، مقبول واقع شده است. بخشی از برنامه نمایش فیلم‌ها در اغلب جشنواره‌هایی که امسال برگزار شدند بر بستر آنلاین بوده و این شیوه، تبلیغی برای فیلم دیدن در خانه و خارج از سالن سینماست.
سینما رفتن یک آیین جمعی است، حرکتی آگاهانه که بر اساس انتخاب گروهی شکل می‌گیرد و جمعی را در محدوده زمانی و مکانی خاص در تجربه و احساسی مشترک سهیم می‌کند. با مدرن‌تر شدن زندگی و تنوع در تفریح‌ها، دست‌کم در ایران و در دو دهه اخیر فیلم دیدن در سالن سینما اولویت بسیاری از اقشار نبوده است. ساخت پردیس‌ها بخشی از این جامعه را دوباره به سالن‌ها آورد. به‌دلیل فضاهای جانبی که این مجتمع‌های فرهنگی و تجاری داشتند، فیلم دیدن یکی از مجموعه گزینه‌هایی بود که می‌شد در چند ساعت اوقات فراغت تجربه کرد. به همین دلیل با رونق ساخت پردیس، سینماهای تک سالنی و معتبر قدیمی اغلب شهرهای ایران، خالی و سوت و کور شدند.
شیوع ویروس کرونا اما همه این معادلات را بر هم زد. بخش خصوصی امیدوار به رونق گیشه پردیس‌ها در شهرهای مختلف و مناطق متعدد تهران سالن می‌ساخت و نهادهایی مثل حوزه هنری که پراکندگی سینماهایشان قابل توجه است، با ساخت پردیس در استان‌های مختلف به‌دنبال گسترش نفوذ خود بودند اما دوران پلتفرم‌ها و نمایش آنلاین از راه رسید. در این فضا آثاری که در اکران عمومی شکست می‌خوردند و سینمادارها عرصه‌ای برای دیده شدنشان فراهم نمی‌کردند، موفق‌تر بودند. مخاطبان خاص این آثار که در شرایط عادی معمولاً از اکران آنها مطلع نمی‌شوند یا قرار است مطلع نشوند، در یک بازه زمانی این بخت را داشتند که در اکران آنلاین آن فیلم را ببینند.
پس از یک سال دوری از سالن سینما و فیلم دیدن در کنار دیگران، از تجربه اکران آنلاین می‌توان درس‌های بزرگ و مفیدی برای گسترش تماشاگران سینمای ایران گرفت. بعد از دوران کرونا، می‌توان پلتفرم‌ها و بسترهای اینترنتی را فضایی برای رونق نمایش و توسعه مخاطبان سینمای ایران در شکل‌های مختلف دید؛ سینمایی از جنس «هنر و تجربه» یا فیلم‌های کوتاه و مستند، در این بستر، مجال بیشتری برای خودنمایی دارند. جریان مستقل فیلمسازی، فیلم‌های تجربه‌گرا و آثاری که به‌دلیل نبود اقبال عمومی ،محتوم به اکران‌های بی‌موقع و نامناسب هستند در پلتفرم‌ها بهتر و بیشتر دیده می‌شوند.
پس از کرونا، زمان لازم است مردم به سالن‌های سینما بازگردند اما اکران آنلاین، تا آن روز رابطه مردم، سینما و سنت پسندیده فیلم دیدن را حفظ می‌کند.