توقف مقاوم‌سازی خانه‌های روستایی به‌دلیل افزایش هزینه ساخت و ساز

زهره افشار
خبرنگار
زلزله7.2ریشتری سال 1341 بویین زهرا با 12هزار کشته و زلزله 6.6 ریشتری سال 1382 بم با 50 هزار نفر کشته از جمله زلزله‌هایی هستند که یادآور خاطرات تلخی برای ما هستند. بررسی آماری زلزله‌های سالیان گذشته نشان می‌دهد حدود 80 درصد خسارت مربوط به واحدهای مسکونی روستایی است که معمولاً سازه ضعیفی دارند، طی سال‌های گذشته ابزارهای تشویقی از جمله اعطای تسهیلات کم بهره به نوسازی واحدهای روستایی اختصاص یافته است اما ارزش افزوده پایین واحدهای مسکونی روستایی موجب شده روستاییان استقبال آنچنانی برای مقاوم‌سازی واحدهایشان نداشته باشند.
 مقاوم‌سازی 62 درصدی واحدهای مسکونی روستایی کرمان
 در کشور ما حدود 5 میلیون واحد مسکونی روستایی وجود دارد که اگر آمار مقاوم‌سازی این واحدها را در 31 استان کشور بررسی کنیم به واقعیت تلخی
می رسیم. در استانی مانند کرمان که با زلزله بزرگی یا وقوع سیلاب مخربی مواجه شده درصد بالایی از واحدهای مسکونی به اجبار بازسازی شده است و در مابقی استان‌ها روند نوسازی خانه‌های روستایی کند بوده است. «مهدی محمدی» معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیادمسکن کرمان به «ایران» می‌گوید: پس‌از زلزله بزرگی که در منطقه بم رخ داد در مجموع 40 هزار واحد مسکونی شهری و روستایی بازسازی شد که بدین ترتیب در این منطقه 70 درصد واحدهای مسکونی مقاوم‌سازی شده‌اند، اما در کل استان در حال حاضر 62 درصد واحدهای مسکونی 5 هزار و 200 روستای کرمان مقاوم‌سازی شده‌اند. وی می‌افزاید: با وقوع هر زلزله مخرب، روستاییان کمی به خود می‌آیند و با استقبال آنها برای مقاوم‌سازی مواجه می‌شویم اما پس‌از مدتی همه از یادشان می‌رود که ما کشور زلزله خیزی هستیم و هر لحظه نه تنها روستاهای ما بلکه شهرهای ما در معرض تهدید زلزله هستند و این اتفاقی است که ما در کرمان هم شاهد بودیم که وقتی مردم دیدند حتی ارگ بم هم تخریب شد ترسی وجودشان را گرفت ولی بعد به سادگی از کنار آن گذشتند. وی تصریح می‌کند: هرگز فراموش نمی‌کنم درست دوهفته قبل از زلزله بم به‌عنوان کارشناس به روستاهای منطقه رفته بودم، وقتی با روستاییان از لزوم مقاوم‌سازی صحبت می‌کردم آنها می‌گفتند «مهندس اینقدر سخت نگیرید و برایمان خرج نتراشید» و متأسفانه همین روستا‌ها پس از زلزله متحمل خسارت سنگین انسانی شدند که دیگر نمی‌توان آنها را با هیچ پولی جبران کرد. وی خاطرنشان می‌کند: تشویق مردم به نوسازی واحدهای غیر مقاوم نیاز به فرهنگسازی دارد و تنها نباید با پیگیری بنیاد مسکن پایان یابد. به‌گفته وی در حال حاضر سقف تسهیلات نوسازی مسکن روستایی 50 میلیون تومان با نرخ بهره 5 درصد است. وی توضیح می‌دهد: بازسازی بم تجربه تلخ ولی ارزشمندی بود به گونه‌ای که ما در زلزله‌های بعدی کشور توانستیم کمک بزرگی باشیم. به‌عنوان مثال ما در زلزله ورزقان بیش از 3 هزار اسکلت پیش ساخته به این منطقه فرستادیم.
نگران زلزله در کلانشهرها هستیم
 در همین حال «مجید جودی» مدیرکل بازسازی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به «ایران» می‌گوید: مروری بر زلزله‌های قبلی کشور نشان می‌دهد هر 12 تا 13 سال در کشور شاهد یک زلزله با ریشتر بالا و مخرب بوده‌ایم البته این پایه علمی ندارد ولی اتفاقی است که رخ داده است. زلزله سال 42 بویین زهرا، 57 طبس، 69 منجیل، 95 کرمانشاه و مابین این زلزله‌ها هم زلزله‌های دیگر با قدرت تخریب کمتر داشته‌ایم مانند زلزله قشم و زلزله لرستان که همگی این زلزله‌ها به‌دلیل استفاده از مصالح نامرغوب و کیفیت پایین اجرا خسارت زیادی مخصوصاً در بخش روستایی به ما زده است. در سال 1384 ما در کل کشور تنها 10 درصد واحد مسکونی مقاوم در برابر زلزله داشتیم که همان سال با شروع طرح ویژه بهسازی مسکن روستایی مقرر شد سالانه 200 هزار واحد مسکونی روستایی نوسازی شود که در حال حاضر بیش از 2میلیون از واحدهای مسکونی روستایی کشور نوسازی شده‌اند و درصد مقاومت واحدهای روستایی ما در مقابل سوانح طبیعی مانند زلزله به 50 درصد رسیده و امیدواریم تا سال 1404 این میزان به 75 درصد برسد. وی می‌گوید: واقعیت این است که زلزله امری طبیعی است و ما چه بخواهیم و چه نخواهیم اتفاق می‌افتد پس باید مانند کشور ژاپن با زلزله زندگی کنیم و شرایط زندگی و ساخت و سازمان را با زلزله هماهنگ کنیم. درست است که میزان تاب‌آوری واحدهای مسکونی روستایی از شهری کمتر است اما مشکل ما در شهرها از جنس دیگری است. وی در پاسخ به این پرسش که چرا روستاییان در مقابل نوسازی واحدهایشان مقاومت می‌کنند، توضیح می‌دهد: باید واقع بین باشیم، مسکن روستایی ارزش افزوده‌ای که مسکن شهری دارد ایجاد نمی‌کند و روستاییان بیشتر ترجیح می‌دهند برای معیشت خود سرمایه‌گذاری کنند. جودی می‌گوید: بررسی‌های ما نشان می‌دهد اگر در سال 84 سقف تسهیلات روستایی 60 درصد قیمت تمام شده یک واحد مسکونی روستایی را پوشش می‌داده و با کمک‌های بلاعوض و خدمات رایگان دیگری که بنیاد می‌دهد به 75 درصد می‌رسیده الان میزان پوشش به 30 درصد کاهش یافته است.وی می‌افزاید: در حال حاضر با اتفاقاتی که در بخش اقتصادی افتاده و موجب بالارفتن قیمت مصالح شده، هزینه تمام شده یک واحد مسکونی روستایی با عرف 60 متر مربع به 140 تا 150 میلیون تومان رسیده که با سقف فردی تسهیلات 50 تومانی مسکن روستایی فاصله معناداری دارد و شاید دیگر وقت آن رسیده که در سقف تسهیلات مسکن روستایی تجدید نظر اساسی صورت گیرد . وی با تأکید بر اینکه اصل بازسازی واحدهای مسکونی روستایی مشارکت مردم است، خاطرنشان می‌کند: دولت هرگز ادعا نکرده کل خسارت های ناشی از زلزله در شهر‌ها و روستا‌ها را جبران می‌کند بلکه دولت فقط نقش توانمند کردن مردم را دارد. وی با اشاره به اینکه ایران روی کمربند زلزله آلپا واقع شده و متأسفانه خطر زلزله در کمین همه شهر‌ها و روستا‌ها هست، می‌گوید: ما در حال حاضر باید در کنار روستا‌ها نگران زلزله در کلانشهرهایی مانند تهران و تبریز باشیم. وی تأکید می‌کند: زنگ خطر به صدا درآمده و باید برای نحوه مدیریت بحران پس از زلزله و خدمات‌رسانی پس ‌از زلزله‌های احتمالی بالای 7 ریشتر به کلانشهرهایی مانند تبریز دست به کار شویم . وی همچنین با اشاره به اینکه برخی استان‌ها بواسطه زلزله و سیل‌های ویرانگر درصد مقاومت واحدهای روستایی‌شان بالاتر از میانگین کشوری است، می‌گوید: در استان‌های کرمان، لرستان و همدان میزان مقاومت واحدهای روستایی بالای 60 درصد است و در حال حاضر بیشتر نگرانی ما مربوط به استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی است که نرخ مقاومت واحدهای مسکونی روستایی کمتر از میانگین کشوری است.

نیم نگاه

مدیرکل بازسازی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی : اگر در سال 84 سقف تسهیلات روستایی 60 تا 75 درصد  قیمت تمام شده یک واحد مسکونی روستایی را  پوشش می داد، اکنون  میزان پوشش به 30 درصد کاهش یافته  است . در حال حاضر با بالارفتن قیمت  مصالح ،  هزینه تمام شده یک واحد مسکونی روستایی با عرف 60 متر مربع به 140 تا 150 میلیون تومان رسیده که با سقف تسهیلات 50 تومانی مسکن روستایی فاصله معناداری دارد و شاید وقت آن رسیده که  در سقف تسهیلات مسکن روستایی تجدید نظر اساسی صورت گیرد