قصههایی ماندنی و بیمرز
نلی محجوب
فعال حوزه ادبیات کودک و نوجوان
یلدایی دیگر گذشت و بسیار متفاوتتر از همیشه. با پناه به حافظ. امسال یلدا تنهاتر از همیشه بودیم، شاید به تصاویری مجازی اکتفا کردیم و قصهها و خاطرهها. باری، باز هم قصه به امید بیغصه بودن. والتر بنیامین، فیلسوف آلمانی، معتقد است: «قصه نخستین آموزگار کودکان و زمانی نخستین آموزگار بشر بوده است.» دوران کودکی، شنیدن قصهها لذتبخشترین لحظات بود.
بعداز ظهرها و گاه شبها، زیر کرسی در زمستان یا تابستان در تشکهای خنک و زیر سقف آسمان پر ستاره و اگر مادربزرگی کنارمان بود دیگر نه ترسی از شب بود و نه از سرما. جایی امن بود و قصه. قصههایی از جنس افسانهها و دیوها و پریها و آدمهای خوبی که برنده میشدند و دیو سیاهی را شکست میدادند و گیسو کمندی که رها میشد و ماه پیشونی که نجات پیدا میکرد و امیر ارسلانی که نامدار بود و... قصههایی از جنس ادبیات شفاهی که نسل به نسل بهدیگری رسیده بود و بقا و استمرارش در هر عصر و دوره منطبق با زمان و الگوهای رایج آن دوره بود. داستانهایی پر از تخیل، آداب و رسوم، رفتارها، روابط، مناسبتها و...
شاید اصلیترین ویژگی قصهها (ادبیات) عامیانه، شفاهی بودن و تعلق نداشتن آن به فردی خاص باشد. این قصهها از سرزمینی به سرزمینی دیگر سفر میکنند و در هر روایت تکهای به آن افزوده یا از آن کاسته میشود. در قصههای عامیانه بیش از همه با تقابل خیر و شر، نیکی و پلیدی و تضادها روبهرو هستیم. اما آنچه مهم است نقش و تأثیر قصه در تخیل کودکان و ایجاد ارتباط بهتر آنها با جهان پیرامون است. حال اگر در این قصه مشترکاتی با خاطرات و شنیدههای والدین در کودکیشان باشد، قطعاً لذت خواندن و شنیدن را چند برابر میکند. حسهای نوستالژیک در والد را زنده میکند و گاه یادآوری خاطراتی که میتواند سبب گفتوگوهایی بین آنها شود. قطعاً شنیدن قصه فعالیتی ذهنی است که گاه به تجربهای عملی منتج میشود. در قصهگویی برای کودکان فرصتهایی جایگزین فراهم میشود از جمله همذات پنداری، گفتوگو درباره عقاید، انتخاب مسیرها و... مجموعه 16 جلدی «فرهنگ قصهشناسی یلدا» به تازگی از سوی کانون پرورش فکری منتشر شده است. در این مجموعه بیش از 8 هزار روایت از قصههای شفاهی با بررسی 22 منبع از قصهها و افسانههای اقوام گوناگون ایران گردآوری شده است. قصهها با توجه به بنمایهها، پیامهای اصلی و فرعی و شخصیتهای انسانی و حیوانی ارائه و طبقهبندی شدهاند. طبقهبندی بهگونهای است که افراد قصههای مورد نظر را با توجه به حروف الفبایی و موضوع مورد نظر پیدا میکنند. مربیان، والدین و کسانی که با بچهها سر و کار دارند، بسته به موضوع مورد نظر، بحث و گفتوگویی که مد نظر دارند یا فعالیت جانبی که میخواهند انجام بدهند میتوانند قصه را انتخاب کنند و بر اساس آن با خلاقیت خود براحتی فضای گفتوگو، حل مسأله و... را فراهم کنند. گفتوگو قطعاً فرصت حل بسیاری از معضلات و مشکلات خواهد بود و قصهها بستر این فرصت را فراهم میکنند، تا بگوییم و بشنویم. گفتوگو راه نجات بشر است از شرارت و تندخویی و کژی.
ارسال دیدگاه
- ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
- دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
- از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
- دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
ویژه نامه