خودمان کتاب را به دست اعضا می‌رسانیم

مریم شهبازی
خبر‌نگار‌
کتابخانه‌های عمومی، چه آن‌هایی که تحت نظارت دولت هستند و چه کتابخانه‌های وابسته به شهرداری‌ها و حتی آن‌هایی که مدیریت خصوصی دارند طی ماه‌های اخیر همچون دیگر مراکز فرهنگی ملزم به تعطیلی یا اعمال محدودیت‌های بسیاری در ارائه خدمات خود شده‌اند. نهاد کتابخانه‌های عمومی استان تهران هم با 160کتابخانه و 200 هزار نفر عضو فعال از این امر مستثنی نبوده؛ با این‌ حال آن‌طور که محمدهادی ناصری، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان تهران در گفت‌وگو با «ایران» تأکید کرد قرار شده به‌زودی روند ارائه امانی کتاب به اعضا از طریق ارسال آثار درخواستی به خانه آنان دوباره از سر گرفته شود.

آقای ناصری محدودیت‌های برآمده از شیوع بیماری کرونا اغلب کتابخانه‌ها را به تعطیلی کشانده؛ برای جلوگیری از توقف ارائه خدمات به اعضای نهاد کتابخانه‌های عمومی استان تهران چه کرده‌اید؟
بخش عمده‌ای از این تعطیلی‌ها گریزناپذیر بوده که البته فقط خاص کتابخانه‌ها نیست و سایر مراکز فرهنگی را هم شامل می‌شود؛ اتفاقی که به‌نوعی آن را در تمام جهان شاهد هستیم. تعطیلی کتابخانه‌ها از چند جهت ضروری بود؛ هم اینکه ازجمله مکان‌هایی هستند که منجر به تجمع مردم می‌شود و هم اینکه خود کتاب‌ها در چرخه امانت دادن وامانت گرفتن می‌توانند گسترش زنجیره کرونا را سبب شوند. از اردیبهشت‌ماه بحث امانت دادن کتاب‌ها را با رعایت پروتکل‌ها به شکلی محدود دوباره برقرار کردیم؛ آن‌هم به شرایط قرنطینه هفت‌روزه کتاب‌هایی که جابه‌جا می‌شوند. هرچند که با شدت گرفتن شیوع بیماری باز این روند محدودتر شد. با این‌ حال خبر خوبی برای اعضای نهاد کتابخانه‌های عمومی استان تهران دارم. مدتی است که در حال برنامه‌ریزی همه جوانب برای ارسال کتاب به منزل اعضا هستیم؛ از این طریق هم نیازی به رفت‌وآمد نیست و هم اینکه چرخه امانت دادن کتاب متوقف نمی‌شود تا اوضاع و احوال عادی شود؛ البته ازآنجایی‌ که استان تهران در شرایط فعلی با محدودیت‌های بیشتری از سوی ستاد ملی کرونا روبه‌رو است به اعمال دقت نظر بیشتری نیاز است.
‌ و این طرح از چه زمانی اجرایی می‌شود؟
به‌زودی؛ اما اجازه بدهید اعلام زمان دقیق آن را به اتمام بررسی‌ها موکول کنم؛ به‌هرحال انجام چنین اقداماتی نیازمند در نظر گرفتن همه جوانب است.
‌ برای انطباق با شرایط فعلی چه تغییری در عملکرد خود داده‌اید تا با اختلال کمتری در ارائه خدمات خود مواجه شوید؟
تا حدی که امکانات و شرایط اجازه می‌داده بخشی از فعالیت‌هایمان را به فضای مجازی منتقل کرده‌ایم. ازجمله نهادهایی بودیم که از همان اسفندماه سال گذشته و به‌دنبال اعمال محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا دست به این کار زدیم. برای نوروز سال‌جاری حدود 190دقیقه ویدیو تولید کردیم؛ این ویدیو دربردارنده فعالیت‌های رایج در فضای کتابخانه‌ها بود، ازجمله قصه‌خوانی، کتاب‌خوانی و حتی شکل مجازی برخی کلاس‌های فرهنگی و هنری. تلاش کردیم با انتشار رایگان این ویدیو در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی نقشی در تشویق مردم به خانه ماندن ایفا کنیم. مجموعه پویانمایی «آقا و خانم کتابدار» هم به همین منظور تولید شد، مجموعه فیلم چنددقیقه‌ای که هر داستان آن روایتگر ماجرایی مرتبط با عضویت یا چگونگی استفاده از کتابخانه‌ها و حتی خود بحث کتاب‌خوانی بود. پخش فصل نخست این مجموعه هم در فضای مجازی و حتی در شبکه پویا پخش شد که سری دوم آن‌هم با داستان‌هایی جدید طی همین روزها پخش می‌شود.
‌ کاری که در همکاری با مراکز درمانی خاص کودکان انجام داده‌اید هم مرتبط با همین فیلم‌ها است؟
نه. ماجرای آن‌ قدری متفاوت است؛ ازآنجایی‌ که بخشی از کودکان و نوجوانان به‌ اجبار در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها بستری هستند تصمیم گرفتیم کاری هم برای آنان انجام بدهیم. بسته فرهنگی خاصی که برای این مراکز در نظر گرفتیم شامل مواردی ازجمله قصه‌خوانی است که آنها را در همکاری با بیمارستان‌ها در اختیار کودکان و نوجوانان قراردادیم که با استقبال خوبی هم روبه‌رو شد. تولید برنامه‌های هدفمند برای مواقع این‌چنینی ازجمله کارهایی است که شاید تا به امروز توجه کمتری به آن شده بود؛ هرچند که شرایط این روزها همه مراکز فرهنگی را برآن داشت که بیش‌ازپیش متوجه ضرورت بهره‌گیری از تکنولوژی‌های ارتباطی شوند.
‌ بیمارستان «محک» هم پیش‌تر کارهای مشابهی برای کودکان بیمار انجام داده؛ برای گسترش بیشتر این قبیل فعالیت‌ها تصمیمی برای همکاری با تشکل‌ها یا حتی شورای کتاب کودک و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دارید؟
تا به امروز که فعالیت‌هایمان به شکلی مستقل انجام‌ شده اما در آینده آمادگی همکاری برای گسترش بیشتر برنامه‌هایی ازاین‌ دست را داریم. رسالت کتابخانه‌های عمومی در شرایط فعلی به‌گونه‌ای است که در مسیر تبدیل به پایگاه‌های اجتماعی- فرهنگی قرار گرفته‌اند؛ حتی برخلاف تصوری که از گذشته شکل‌ گرفته رسالت کتابداران هم به محدوده فیزیکی کتابخانه‌ها محدود نمی‌شود. اتفاقی که مصداق‌هایی از آن را طی ایام کرونا شاهد بودیم، تولیداتی فرهنگی-هنری که امکان دسترسی به آنها در پایگاه‌های مرتبط با کتابخانه‌های عمومی فراهم است. البته اینها را در اختیار هر مجموعه یا تشکلی که خواهان بهره‌مندی از این محصولات باشد هم می‌گذاریم. همان‌طور که پیش‌تر هم همکاری‌هایی با سازمان‌هایی نظیر مترو تهران هم داشته‌ایم؛ همین حالا همکاری خوبی هم با سازمان زیباسازی شهرداری تهران داریم که از این طریق پیام‌ها و طرح‌های گرافیکی‌مان را پوشش می‌دهند.
‌ پیش‌تر که مدیران بیمارستان‌ها تمایل چندانی به شرکت در فعالیت‌های فرهنگی از جمله تجهیز به کتابخانه نشان نداده‌اند؛ گلایه‌ای که از سوی انجمن «سلامت و هنر» شاهد بوده‌ایم. همکاری مراکز درمانی در ارتباط با این طرح چطور بوده؟
در ارتباط با این طرح که همکاری‌ها خوب بوده است. به گمانم از طریق چنین طرح‌هایی حتی می‌توان زمینه همکاری‌های بیشتر را فراهم کرد.
‌ تغییر رویه‌ای که در رابطه با حضور کتابخانه‌های عمومی در فضای مجازی شاهد هستیم بعد از عادی شدن شرایط هم برقرار می‌ماند؟
شرایطی که شیوع بیماری کرونا سبب شده؛ عملکرد و شیوه زندگی همه جهانیان را تغییر داده است. ایجاد دگرگونی‌هایی در نحوه ارائه خدمات در نهاد کتابخانه‌های عمومی بویژه در استان تهران با کسب تجربه‌های خوبی همراه شده است. از همین رو تصمیم گرفته‌ایم حتی بعد از عادی شدن شرایط نیز همچنان بخشی از خدمات خود را از طریق فضای مجازی ارائه کنیم. از این طریق تعداد بیشتری از مخاطبان قادر به بهره‌برداری از فعالیت‌های ما خواهند بود؛ البته برقراری این تغییر رویه تنها به ما محدود نمی‌شود و دیگر بخش‌های زندگی‌مان را هم دربر خواهد گرفت. کرونا در کنار همه مشکلاتی که رقم‌ زده سرعت بیشتری به بهره‌مندی انسان امروز از وجوه مختلف دنیای تکنولوژی داده است.‌