مقدمه‌چینی برای افزایش صادرات نفت ایران

عطیه لباف
 خبرنگار
در حالی که در داخل کشور برخی می‌گویند احیای صادرات نفت ایران در سال آتی امکانپذیر نیست و محال است که فروش نفت کشور به 2.3 میلیون بشکه در روز برسد؛ بازار بازگشت ایران را بسیار جدی گرفته و به دقت در حال بررسی این مسأله است.
روز گذشته بیژن زنگنه، وزیر نفت به‌منظور بررسی تازه‌ترین تحولات بازار نفت راهی مسکو شد و بلافاصله در رسانه‌‌ها این مسأله مطرح شد که احتمالاً موضوع بحث به احتمال لغو تحریم‌‌های امریکا در دوره جو بایدن و بازگشت سریع نفت ایران به بازار مربوط می‌شود و مسکو حامل پیامی از ریاض برای تهران است؛ پیامی درخصوص توافق اوپک پلاس و لزوم حفظ تعادل در بازار. چراکه دیدار زنگنه با الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه و نیکلای شولگینوف، وزیر انرژی این کشور بود و نواک نیز در روز شنبه- یعنی یک روز قبل از سفر زنگنه به مسکو- به ریاض سفر و با عبدالعزیز بن سلمان وزیر انرژی عربستان سعودی دیدار کرده بود. جلسه‌ای که نتیجه‌اش در یک جمله خلاصه شد: «عربستان سعودی و روسیه در مورد مدیریت بازار نفت اتفاق نظر دارند.»
گفت‌وگوی نواک و زنگنه در حالی انجام می‌شود که تقاضا هنوز حدود 9 میلیون بشکه در روز کمتر از دوران پیش از بحران کروناست و در صورت بازگشت ایران به بازار نفت لازم است که اوپک پلاس (گروهی از تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک) برای نفت ایران جا بازکند تا قیمت‌‌ها کاهش نیابد. آن هم در شرایطی که وزرای نفت و انرژی اوپک پلاس در آخرین جلسه‌ای که اوایل دسامبر با یکدیگر داشتند، تصمیم گرفتند توافق کاهش تولید نفت خود را در ماه ژانویه سال ۲۰۲۱ میلادی روزانه ۵۰۰ هزار بشکه تسهیل کنند و برای بررسی تعدیل بیشتر در ماه‌های آینده نشست‌های ماهانه داشته باشند. بر این اساس، کاهش تولید روزانه اوپک پلاس از رقم ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در ماه ژانویه ۲۰۲۱ با افزایش روزانه ۵۰۰ هزار بشکه‌ای در ژانویه ۲۰۲۱ به ۷ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز می‌رسد. توافق کاهش تولیدی که ایران، ونزوئلا و لیبی از آن معاف شده‌اند.
احتمالاً موضع ایران این است که وقتی تحریم‌‌های ایران لغو شد و به طور کامل صادرات نفت خود را احیا کرد، حاضر به همراهی با سایر تولیدکنندگان در این توافق خواهد بود. ایران پیش از تحریم حدود 2.5 میلیون بشکه در روز نفت صادر می‌کرد و اکنون نیز به دنبال احیای این صادرات است. با وعده بازگشت امریکا به برجام دردوره ریاست جمهوری جو بایدن، حالا ایران در حال مهیا کردن شرایط برای بازگشت به بازار است و امیدوار است کشورهایی که سهم ایران را در این مدت تصاحب کرده‌اند، برای بازگشت بدون فشار ایران بر تعادل بازار و قیمت‌‌ها جا بازکنند.
 
به توافقات وفاداریم
10 روز دیگر سال 2020 تمام می‌شود؛ سالی پر فراز و نشیب و پر از اختلافات و توافقات میان اعضای اوپک پلاس و سقوط‌‌های عجیب و غریب قیمت نفت! در ابتدای سال، با اوج‌گیری بحران کرونا، یک جنگ قیمت عربستان سعودی را در برابر روسیه قرار داد که به ترتیب سومین و دومین تولیدکننده بزرگ نفت هستند. در مواجهه با امتناع مسکو از کاهش تولید مطابق با کاهش اوپک، ریاض بشدت تولید خود را افزایش داد و باعث افت قیمت‌‌ها شد. حالا در پایان این سال، روسیه می‌گوید که از همکاری‌‌های اوپک پلاس حمایت می‌کند و عربستان نیز به نتایج مثبت این توافق اشاره دارد. این دو کشور می‌گویند که راهبرد مشترکی در توافق اوپک پلاس دارند.
به گزارش خبرگزاری روسیه، معاون نخست وزیر روسیه روز شنبه اعلام کرد که مسکو «بار دیگر وفاداری خود» را به توافقات موجود مورد تأکید قرار می‌دهد و «ما قصد داریم با هم کار کنیم تا به یک وضعیت متعادل در بازار نفت برسیم و راه حل‌‌هایی با هدف ثبات بخشی به بازار ارائه دهیم.»
پلتس نیز به نقل از نواک می‌نویسد: «بازار هنوز بسیار شکننده است و ما باید ماهانه تقاضا را کنترل کنیم. باید نشست‌های بیشتری داشته باشیم.»
 
ایران، موضوع بهاری اوپک پلاس
4 ژانویه اوپک پلاس نشستی خواهد داشت که تاکنون گفته شده است این جلسه به صورت آنلاین خواهد بود اما برخی از اعضا امیدوار هستند این جلسه «به صورت حضوری» برگزار شود.
نرسی قربان، کارشناس بین‌الملل نفت درخصوص این دیدار و اهمیت بازگشت نفت ایران به بازار به «ایران» می‌گوید: «احتمالاً موضوع اصلی نشست آتی اوپک پلاس ایران نخواهد بود و اعضا بازار را به طور کلی می‌بینند، اما ممکن است در مورد تولید نفت ایران نیز بحث شود.»
او ادامه می‌دهد: «ایران اگر بتواند تحریم‌‌ها را کنار بزند و صادرات نفت خود را افزایش دهد، در بهترین حالت موضوع اصلی بازار در فصل بهار خواهد بود. اوپک پلاس برنامه  دارد که هر ماه بازار را بررسی کند و تصمیم بگیرد که چقدر امکان کاهش سطح توافق کاهش تولید وجود دارد. لذا ایران در ماه‌‌های فوریه و مارس 2021 ممکن است موضوع اجلاس باشد.»
قربان در مورد افزایش صادرات نفت ایران در حال حاضر و استفاده از مدل‌‌های تهاتری و تعهدی فروش نفت می‌گوید: «اگر ایران در حال احیای بازار خود از طریق فروش تهاتری نفت و یا فروش به ازای تعهد پرداخت در ماه‌‌های آتی است، اقدام بسیار مثبتی انجام داده و این کار در جهت بازاریابی برای نفت کشور تعبیر می‌شود. کشور باید تلاش کند تا به هر شکلی بازار خود را بازپس بگیرد.
اما بازگشت منابع حاصل از فروش نفت نیز اهمیت دارد و در این راستا باید به مسأله عضویت در اف ای تی اف نیز پرداخت.»
این کارشناس انرژی عنوان می‌کند: «در دوره برجام وقتی تحریم‌‌ها برداشته شد، ایران سریعتر از تصورها به بازار بازگشت و اکنون نیز اگر تحریم‌‌ها برداشته شود- با وجود تمام محدودیت‌‌ها در بخش تقاضا- دوباره این اتفاق خواهد افتاد. اما باید در مورد بازگشت منابع حاصل از فروش نفت با احتیاط بیشتری جلو رفت.»
 
روند قیمت نفت در 2021
در حال حاضر قیمت نفت خام در محدوده 52 دلار در بشکه است و تحلیلگران بازار نیز احتمال می‌دهند که سال 2021 برای بازار با نفت بالاتر از 50 دلار در هر بشکه آغاز شود. اما پیش‌بینی‌‌ها برای میانگین سال 2021 که میانگین قیمت شاخص‌های نفت خام برنت، وست تگزاس اینترمدیت و دوبی است، پایین‌تر از این رقم است.
به طور مثال، بانک جهانی میانگین قیمت نفت در سال ۲۰۲۱ را ۴۴ دلار برای هر بشکه برآورد کرده است.
پایگاه خبری اویل‌پرایس، به نقل از بانک جهانی نوشته است: میانگین قیمت هر بشکه نفت در سال ۲۰۲۱، ۴۴ دلار و در سال ۲۰۲۲، ۵۰ دلار خواهد بود و نسبت به میانگین ۴۱ دلار برای هر بشکه در سال ۲۰۲۰ افزایش می‌یابد.
بر اساس این گزارش، همه‌گیری ویروس کرونا همچنان بر تقاضای جهانی نفت تأثیر خواهد گذاشت و مقدار مصرف در سال ۲۰۲۱ همچنان کمتر از سطح پیش از شیوع ویروس کرونا خواهد بود.
انتظار می‌رود مصرف نفت تا پایان سال ۲۰۲۱ حدود ۵ درصد کمتر از سال ۲۰۱۹ باشد. البته این پیش‌بینی در صورت حفط وضع کنونی عرضه نفت و باز کردن جا برای نفت ایران در صورت لغو تحریم‌‌های امریکا انجام شده است. حالا باید منتظر ماند و دید که معاون نخست وزیر روسیه و وزیر انرژی این کشور به وزیر نفت کشورمان آیا پیامی دراین خصوص داده‌اند یا خیر؟