سازوکار رایگان شدن برق

مرتضی گل پور
خبرنگار حوزه دولت
روز گذشته علی ربیعی، سخنگوی دولت از رایگان شدن آب، برق و گاز برای مشترکان کم‌مصرف خبرداد که حدود 30 میلیون نفر از جمعیت کشور را شامل می‌شود. پیش از این، درباره جزئیات و چرایی و سازوکار رایگان شدن «برق» برای مشترکان کم‌مصرف، با رضا اردکانیان، وزیر نیرو در حاشیه جلسه هیأت دولت گفت‌و‌گو کرده‌ایم که می‌خوانید.
٭٭٭
هدف دولت از طرح رایگان کردن برق برای کم مصرف‌ها چیست و اساساً چه گروه‌هایی از مصرف کنندگان را شامل می‌شود؟
اولاً این طرح، بخشی از یک برنامه وسیع دولت برای مدیریت مصرف است. آنچه دولت در این مقطع تصمیم گرفت و تصویب کرد، ناظر بر این بود که ما گروه مصرف‌کنندگان خانگی برق را به سه دسته تقسیم کردیم. به‌طور کلی، حدود 37 میلیون مشترک برق در کشور داریم که حدود 30 میلیون آنان، مشترک خانگی هستند. از این 30 میلیون مشترک خانگی، 8 میلیون و 400 هزار نفر یا مشترک، واقعاً مصرف کمی دارند. بنابراین هدف از تصمیم این نبود که اعلام کنیم کسانی که تا این مقدار مشخص مصرف می‌کنند، به آنان تخفیف 100 درصد خواهیم داد، بلکه در بررسی قبوض برق این مردم و مصرف آنان، متوجه شدیم حدود 30 درصد مشترکان در مناطق مختلف، واقعاً مصرف‌شان کم است. این 30 درصد کم مصرف، حدود 8 میلیون و 400 هزار مشترک را شامل می‌شوند که در میان آنان، گروه وسیعی را هم خوش‌مصرف می‌نامیم، یعنی کسانی که در حد فاصل کم‌مصرفی تا الگوی مصرف قرار دارند. اینها نیز حدود 16 میلیون و 700 هزار مشترک هستند. در کنار اینها، جمع محدودتری هم هستند که بیشتر از الگوی تعیین شده برق مصرف می‌کنند که تعداد اینها نیز حدود 4 میلیون و 400 هزار مشترک هست. اگر به مصرف این سه گروه نگاه کنیم، می‌بینیم که گروه کم‌مصرف‌ها، در مجموع نزدیک به 6 درصد برق مصرفی بخش خانگی را مصرف می‌کنند و در مقابل، گروه پرمصرف، با اینکه تعدادشان نصف مشترکان کم‌مصرف است، برق مصرفی‌شان 7 برابر گروه کم‌مصرف است. با این توضیحات، روشن می‌شود که هدف اصلی این طرح، این است که ما هر سه گروه را تحت تأثیر قرار دهیم تا مصرف خود را کم بکنند.
اما اساساً چرا در پی کم کردن مصرف برق هستید؟
یک مشکل جدی در کشور داریم و آن هم اینکه هر سال باید سرمایه‌گذاری سنگینی در زمینه تولید و تأمین برق انجام دهیم تا فقط از اوج بار عبور کنیم و اوج بار را پوشش دهیم. مضافاً اینکه سالانه حدود یک میلیون مشترک جدید هم به ما اضافه می‌شود. در کنار اینها، کشور ما کشوری رو به توسعه است و ما باید برق بیشتری تولید و عرضه کنیم. اما همان‌طور که اشاره کردم، جدا از برقی که باید تولید کنیم یا نیروگاه‌هایی که باید بسازیم تا به این نیاز صحیح توسعه‌ای پاسخ دهیم، سالانه اوج بار و مصرفی هم داریم که این اوج بار در 40 سال گذشته هر سال به صورت غیرمتعارف افزایش یافته است. به این معنی که سالانه اوج بار ما حدود 7 درصد نسبت به سال قبل افزایش پیدا کرده است و این یعنی چند هزار مگاوات سرمایه‌گذاری جدید و هزینه‌های فوق‌العاده زیاد. اگر ما بتوانیم با عادت مناسب‌تری از مصرف، این اوج بار را کاهش دهیم، نه تنها هزینه زیادی انجام نخواهیم داد، بلکه می‌توانیم این هزینه را در بخش‌های دیگر صرف کنیم. بنابراین هدف اصلی این طرح، مدیریت مصرف و کاهش مصرف برق در کشور است.
چرا برای مدیریت مصرف برق، به جای افزایش قیمت، به دنبال تخفیف 100 درصدی یا رایگان کردن برق برای کم‌مصرف‌ها هستید؟
ما می‌توانستیم مانند سایر کشورها از ابزار قیمت برای کاهش مصرف استفاده کنیم. اما ابزار قیمت یک سکه دو رو است که یک روی آن افزایش قیمت است و روی دیگر آن می‌تواند کاهش قیمت باشد. گاهی با افزایش قیمت باعث می‌شوید مصرف کاهش یابد و جای دیگر هم برای تشویق به کم‌مصرفی، می‌توانید با کاهش قیمت برق، گروهی را که به‌واقع کم‌مصرف می‌کنند را انگیزه بدهید تا همچنان کم‌مصرف باقی بمانند. ضمن اینکه در این مسیر، می‌توانید گروه پرمصرف را هم تشویق کنید تا به کم‌مصرف‌ها بپیوندند. برآوردهای ما نشان می‌دهد که حدوداً یک میلیون و 100 هزار مشترک خوش‌مصرف، در نزدیکی کم‌مصرف‌ها قرار دارند که تنها با 10 درصد کاهش برق مصرفی خود، می‌توانند به مشترک کم مصرف تبدیل شوند و قبض برق آنان هم به رقم صفر تبدیل شود.
ارزیابی شما از میزان صرفه‌جویی ناشی از این طرح چیست؟
اگر این طرح به نتیجه برسد، صرفه‌جویی قابل ملاحظه‌ای در سرمایه‌گذاری برای پاسخگویی به نیازهای رو به تزاید بخش خانگی خواهیم داشت. زیرا امسال 8 هزار و 260 مگاوات اوج بار داشتیم که از این میان، شاید حدود 24 هزار مگاوات ناشی از دستگاه‌های سرمایشی بود که از این میزان نیز 70 درصد در بخش خانگی بود. بنابراین اگر مردم ببینند می‌توانند با مدیریت این دستگاه‌های خنک‌کننده در خانه، هزینه برق خود را کاهش دهند و کاهش هزینه برق برای آنان ملموس شود، آن هم به این صورت که بلکه پول کمتری بپردازند و بعضاً تخفیف 100 درصدی بگیرند، کمک زیادی به صنعت برق و اقتصاد کشور خواهد کرد. نکته مهم این است که این طرح متوقف به این بخش نخواهد بود و علاوه بر بخش‌های خانگی در بخش‌های دیگر هم ادامه خواهد یافت تا در نهایت با کمک مردم به کشوری تبدیل شویم که مصرف ما در بخش مولد و صنعتی به مراتب بیشتر از بخش خانگی باشد. زیرا اکنون مصرف برق کشور در بخش صنعتی و تولیدی، به اندازه مصرف در بخش خانگی است، درصورتی که در دنیا مصرف بخش مولد و صنعتی به مراتب بیشتر است.
این 30 میلیون نفر که برق‌شان رایگان خواهد شد، در کدام نقاط کشور ساکن هستند؟
براساس تعرفه‌های برق 5 منطقه آب و هوایی داریم که شامل مناطق عادی، گرمسیر4، گرمسیر3، گرمسیر2 و گرمسیر1 می‌شود که هر منطقه نیز الگوی مصرف خود را دارد. براساس آمارها، در هر منطقه حدود 30 درصد مشترکان در زمره کم‌مصرف‌ها قرار می‌گیرند. بنابراین می‌توانیم به طور کلی بگوییم که در کشور ما در بخش خانگی 30 درصد مصرف‌کنندگان کم‌مصرف هستند.