سالمندان و جادویی به‌ نام هنر

شهرزاد عبدیه
 روانشناس‌
جادوی هنر سن و سال نمی‌شناسد. پیر و جوان، کودک و سالمند، همه می‌توانند از موهبت هنر بهره‌مند شوند. هنر با احساس سر و کار دارد و ما با دیدن یک اثر هنری احساسات خاصی را تجربه می‌کنیم؛ به طور مثال ممکن است با دیدن یک تابلوی نقاشی غرق در شادی و شعف شویم یا با شنیدن یک موسیقی خاص متأثر و دقیقاً همین ویژگی هنر به کمک درمانگر می‌آید. درمانگر با مواجه کردن سالمند با یک اثر هنری باعث برانگیخته شدن احساسات خاصی در او می‌شود یا حتی خاطره خاصی از گذشته را برای وی تداعی می‌کند. درمانگر در واقع با کمک هنر می‌کوشد تا قوای ذهنی سالمند را تحریک کند.
گاهی حتی تماشای یک آلبوم قدیمی هم در این زمینه مؤثر است و سالمند با مشاهده عکس‌های گذشته احساسات متفاوتی را تجربه کرده و ذهنش تحریک می‌شود، اگر از سالمند خواسته شود عکسی را  که روی وی تأثیر خاصی داشته  نقاشی کند، ممکن است احساسات او برانگیخته‌تر شده و خاطرات بیشتری مرتبط با عکس را به یاد بیاورد.
شاید جالب باشد بدانید که برخی از سالمندان مبتلا به زوال عقل اگرچه قادر به یادآوری خاطرات خود نیستند اما مهارت‌های هنری  را که در جوانی آموخته‌اند  هنوز به یاد دارند و می‌توانند آنها را انجام دهند، به طور مثال با‌وجود ابتلا به زوال عقل هنوز هم می‌تواند موسیقی بنوازد یا نقاشی کند. محققان معتقدند که اگرچه با هنردرمانی نمی‌توان زوال عقل را به طور کامل درمان کرد اما با کمک این طب مکمل می‌توان تا حدودی از سرعت پیشرفت بیماری در سالمند کاست.
تحقیقات نشان داده‌اند، بین خلاقیت و احساس موفقیت در سالمندان رابطه وجود دارد. به عبارت دیگر زمانی که فرصت خلاقیت برای این سالمندان فراهم می‌شود احساس استقلال، قدرت و موفقیت در آنها شکل می‌گیرد، به طور مثال وقتی بوم و رنگ در اختیار سالمندان قرار می‌دهند تا با ترکیب رنگ‌ها و کشیدن آنها بر بوم تصاویری خلق کنند، آنها احساس می‌کنند مورد توجه قرار گرفته‌اند و از سوی دیگر قدرت و استقلال در زمینه ترسیم اثر هنری دارند؛ در پایان کار، آنها احساس موفقیت را تجربه خواهند کرد. تجربه این احساسات خوشایند به ایجاد حس اعتماد به نفس در آنها منجر خواهد شد.
نکته بسیار مهم دیگر درخصوص تأثیر هنردرمانی روی سالمندان این است که هنر درمانی فرصتی را فراهم می‌کند تا فرد از زندگی گاه کسالت بار روزمره خود دور شود. این فرد ضمن احساس توانمندی فرصتی می‌یابد که از خلق یک اثر هنری لذت برده و بار دیگر احساسات خوشایندی را تجربه کند؛ تجربه احساسات خوشایند می‌تواند تأثیری مثبت در برقراری ارتباطات بین فردی سالمند داشته باشد و تعاملات وی را تا حدودی بهبود دهد.