کارگری در سرزمین آفتاب تابان

قرعه کشی در استادیوم آزادی برای خرید بلیت ژاپن
در جنوب تهران مشخص نیست چه کسی اولین بار موج سفر برای کارگری در ژاپن را در اواخر دهه 60 به حرکت درآورد اما ماجرا خیلی زود از خانه‌ای به‌ خانه دیگر پیچید تا جایی که در سال 1370 رد بسیاری از جوانان محله‌های خزانه، نازی آباد، جوادیه، دولت آباد و... را باید در توکیو، ناکازاکی و... می‌زدی. اگر بچه محله‌های جنوب تهران باشید بخوبی این موضوع را حس کرده‌اید و در خانواده و همسایه‌هایتان افراد زیادی را می‌شناسید که در آن سال‌ها گذرشان به ژاپن افتاده و بخشی از آنها همچنان به ایران بازنگشته‌اند. جوانانی که بخش مهمی از آنها تلاش کردند بیکاری و مشکلات اقتصادی سال‌های بعد از جنگ تحمیلی را در ژاپن پشت سر بگذارند و اتفاقاً بخش مهمی از آنها با کار سخت، درآمدهای خوبی کسب کردند و با برگشت به ایران صاحب خانه، مغازه، کارگاه و... شدند؛ افرادی که همچون سربازهای صفر هنوز هم از خاطرات دوران کارگری در ژاپن برای دیگران به‌عنوان نقطه اوج زندگیشان تعریف می‌کنند.
در اواخر دهه 60 و تقریباً کمی بعد از پایان جنگ تحمیلی کشور ژاپن ویزای سفر برای ایرانیان را حذف کرد و همین امر باعث شد که موج سفر برای کار به این کشور آغاز و تا جایی پیش رفت که شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی هفته‌ای دو بار به توکیو پرواز داشت و مسئولان این شرکت باتوجه به متقاضیان بسیار زیاد خرید بلیت ژاپن در سال 1369 و 1370 دو قرعه کشی برگزار کردند. قرعه کشی‌هایی که گفته می‌شود با استقبال بسیار زیاد شرکت کنندگان رو‌به‌رو شد. ایران ایر، در سال 1369 در هتل شرایتون تهران و سال 1370 در ورزشگاه آزادی قرعه‌‌کشی بلیت پرواز توکیو را برگزار کرد. گفته شده در قرعه‌ کشی ورزشگاه آزادی حدود ۴۰ هزار نفر شرکت کردند و حدود ۸ هزار نفر بلیت گرفتند. موضوعی که دستمایه مستند «بیکاری» در سال 1370 ساخته محسن عبدالوهاب قرار گرفت. این فیلم مستند تصاویری بسیار عجیب از قرعه کشی بلیت ایران ایر در ورزشگاه آزادی و سیل متقاضیان سفر به ژاپن دارد. افرادی که جلوی دوربین او قرار گرفته‌اند و از مشکلات اقتصادی و بیکاری می‌گویند و رؤیایشان برای سفر به ژاپن و کسب درآمد. قصه این فیلم از ساعت 4 صبح شروع می‌شود و حضور گسترده متقاضیان در اطراف محوطه ورزشگاه آزادی را به نمایش می‌گذارد. سفر کارگران ایرانی به ژاپن همچنین دستمایه فیلم «مرد آفتابی» به کارگردانی همایون اسعدیان با بازی حمید جبلی و اکبر عبدی شد که در سال 1374 پخش شد. آمارهای مختلفی از حضور کارگران ایرانی در ژاپن در ابتدای دهه 70 منتشر شده که اختلاف‌های زیادی البته با هم دارند و بین 30 تا 120 هزار نفر اعلام می‌شوند، البته دولت ژاپن از سال 1371 با ایران توافقنامه لغو روادید را حذف کرد زیرا این کشور با جمعیت گسترده‌ای از ایرانیانی مواجه شد که با وجود اتمام ویزا به ایران بازنمی‌گشتند و به‌صورت غیرقانونی در ژاپن زندگی و کار می‌کردند.