قانون کپی رایت تنها راه مقابله با تخلفات

حسن مهدی اصل
تولیدکننده بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی
بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای از برخورد با بازی‌های تغییر یافته یعنی مادسازی شده (MOD)، قفل شکسته و کپی شده در درگاه‌های بازی‌ها خبر داد و پیگیری‌ها را منوط به داشتن پروانه انتشار دانست. ابتدا باید گفت که این نوع اقدام‌ها یکی از پیش نیازهای هر اکوسیستم کسب و کاری از تولید تا عرضه بخصوص در زمینه بازی‌های موبایلی و رایانه‌ای است و باید با تصویب قوانین از اکوسیستم کسب و کاری مانند گیم محافظت کرد هرچند بنیاد با وجود اینکه مدت هاست صنعت بازیسازی در کشور شکل گرفته، دیر اقدام به این پیش نیاز کرده است اما همین که باز کاری را در دستور کار خود قرار داده، خوب است.
البته باید گفت این طرح بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در کشور ما  در زمینه بازی‌های رایانه‌ای (PC) بیشتر کاربرد دارد. در کشور ما تولید این بازی‌ها بسیار اندک است و اگر هم برخی شرکت‌های ایرانی در این زمینه فعال هستند، بازی‌های خود را در سایت‌های خارجی عرضه کرده و منتشر می‌کنند و معمولاً هم نسخه قفل شکسته این بازی‌ها در سایت‌های داخلی و کانال‌های شبکه‌های اجتماعی داخلی و خارجی بدون مجوز و بدون رعایت کپی رایت و رایگان عرضه می‌شوند.
معتقدم این گونه طرح‌ها با پشتوانه قانونی مصوب مجلس (قوانین تولیدکنندگان نرم افزاری) یا تصویب دیگر قوانین محکم، قاطع مانند قانون کپی رایت قابل اجرا بوده و نتیجه می‌دهد. از سوی دیگر باید تمام چرخه را از بازی‌های پی‌سی و موبایل  شامل شود.
طبق این طرح مقابله با تخلفات را منوط به داشتن پروانه انتشار و شکایت و دیگر شرط و شروط کرده‌اند و این از سوی بازیسازان هم مقاومت ایجاد می‌کند. بازیساز در این شرایط سخت اقتصادی انرژی خود را روی این بخش نمی‌گذارد و ترجیح می‌دهد خود با همکاری فروشگاه‌های رسمی مانع از سوءاستفاده از بازی‌هایش شود و این در نبود قانون محکم و مؤثر بیشتر نتیجه می‌دهد. مهمتر اینکه برخورد تنها منوط به بازی‌های داخلی شده است و این منطقی نیست باید تمام بازی‌های داخلی، خارجی را شامل شود. باید گفت اگر مسئولان مربوطه به‌دنبال حمایت تولید داخل بوده و نمی‌خواهند که این قشر متضرر شوند، بهتر است قانون کپی رایت در کشور تصویب و حاکم شود. در کشورهایی مانند ایران، چین، روسیه و... که قانون کپی رایت رعایت نمی‌شود بحث کپی، قفل شکستن و مادسازی رواج دارد و زحمات تولیدکنندگان بازی‌ها بدون کسب هیچ‌گونه سود و درآمدی به هدر می‌رود. هر چقدر قانون قاطع و محکم وجود داشته باشد، جلوی این رفتارهای مجرمانه گرفته می‌شود. به‌طور مثال چرا در اروپا بازی‌های مادسازی شده، کپی و قفل شکسته کم است چون وقتی فردی از طریق اینترنت خانه خود بازی قفل شکسته‌ای را دانلود کند با ردگیری آی‌پی‌اش تحت تعقیب قضایی قرار می‌گیرد و طبق قوانین کپی رایت جریمه می‌شود. از آنجایی که قوانین محکمی وجود دارد و بدرستی نیز اجرا می‌شود بنابراین در این قاره کسی جرأت نمی‌کند اقدام به دانلود بازی قفل شکسته و... کند. بنابراین اگر در کشور ما این تخلفات به وفور انجام می‌شود به‌دلیل نبود قانون محکم و قاطع و اجرای درست آن است. قانونی که از صاحب اثر در کشور ما حمایت کرده و از او دفاع کند وجود ندارد. به‌نظرم اول باید در کشور قانون محکمی مانند کپی رایت مصوب و با ضمانت اجرایی بالایی اجرایی شود تا بازدارنده باشد. البته نباید در این میان آموزش و فرهنگسازی را نیز از یاد برد. وقتی استفاده از محصولات اصل فرهنگ شود آهسته آهسته تخلفات هم با برخورد‌های قانونی از جامعه رخت بر می‌بندد. این را هم قبول داریم که این بحث زمانبر است و براحتی این فرهنگ قابل اصلاح نیست ولی می‌توان آن را با آموزش، فرهنگسازی کرد. وقتی کنسول‌های قدیمی در کشور باب بودند، قفل آنها شکسته نمی‌شدند جریانی به‌نام طاق زدن در جامعه حاکم بود. به این صورت که چون امکان خرید بازی برای هر کسی وجود نداشت افراد بازی‌های خود را با هم طاق می‌زدند ولی وقتی بازی پلی استیشن و سی‌دی در جامعه باب شد و شکستن قفل آنها فرهنگ شد به‌طوری‌که این موضوع به بازیکنان القا شد که وقتی بازی قفل شکسته وجود دارد چرا باید بابت بازی پول پرداخت کنند و این کار فرهنگ شد از این‌رو تغییر این فرهنگ هم دشوار است ولی باید مسئولان در تغییر این فرهنگ در جامعه اقدام کنند. از سوی دیگر تولیدکنندگان هم باید شرایطی را برای محصولات خود فراهم کنند تا این اتفاق کمتر رقم بخورد. به‌عنوان مثال می‌توانند در نوع برنامه‌نویسی و استفاده از الگوریتم‌های خود تغییراتی دهند تا براحتی قابل کپی کردن و شکستن قفلش نباشد. در این میان هم باید نهادهای قانونی  قوانین خوبی را تدوین و اجرایی کنند تا اینکه جرم اتفاق نیفتد.
به‌عبارتی برای مقابله با این جرایم به تکمیل زنجیره نیاز است و تا این همکاری اتفاق نیفتد نمی‌توان تنها و با اتکا به یک طرح با تخلفات گسترده برخورد کرد. چون این نوع طرح‌های دولتی، به قدرت هم وابسته هستند و نه تنها با تغییر دولت می‌تواند متوقف شود، بلکه ممکن است با تغییر سلیقه بازار هم دیگر قابلیت اجرایی نداشته باشد. بنابراین بهترین روش همان تبدیل شدن به قانون است تا با هر تغییراتی کار متوقف نشود.