مسئولیت‌های فردی، اجتماعی و خانوادگی در کاهش روند بستری کووید19

احسان مصطفوی
 استاد اپیدمیولوژی وعضو هیأت علمی انستیتو پاستور ایران
مبتلایان گزارش شده روزانه در کشور شامل دو گروه از بیماران مبتلا به کووید19 هستند؛ گروه اول بیماران سرپایی‌اند و گروه دوم بیمارانی هستند که در بیمارستان‌ها بستری می‌شوند. تعداد موارد واقعی ابتلای روزانه در دنیا و همچنین کشور ما بیشتر از آمارهای رسمی اعلام شده  است؛ چرا که معمولاً بیماران با علائم خفیف و بی‌علامت و افراد علامت‌داری که به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه نمی کنند مورد آزمایش قرار نمی‌گیرند و گزارش نمی‌شوند. در عین حال در مورد آزمایش مولکولی پی سی آر، حدود 30 درصد جواب منفی کاذب مطرح است که به این معنی است که حدود 30 درصد از افرادی که واقعاً بیمار هستند جواب آزمایش آنها منفی می‌شود.
بررسی روند موارد ابتلای قطعی کووید19 در یک و نیم ماه اخیر در کشور بیانگر افزایش قابل توجه موارد ابتلای روزانه است؛ به‌طوری که در این مدت آمار ابتلا از حدود 3 هزار مورد به حدود 12 هزار نفر مورد در روز رسید که افزایش قابل توجهی را نشان می‌دهد. سهم زیادی از این بیماران جدید شناسایی شده مربوط به بیماران سرپایی بوده است. در کنترل کووید19 این موضوع اهمیت دارد که تا حد امکان بتوانیم بیماران را به‌صورت سرپایی و قبل از بستری در بیمارستان‌ها شناسایی کنیم. این شناسایی زودهنگام، نوعی مراقبت پیشگیرانه برای جداسازی بیماران کم علامت و شروع درمان زودرس برای پیشگیری از ابتلا به اشکال شدیدتر بیماری است. در 45 روز گذشته روند بیماران سرپایی سیر صعودی داشته و این خبر خوبی است که نشانگر توجه بیشتر به پیشگیری در مقابل نگاه درمانی است. اما نکته حائز اهمیت در رابطه با شناسایی مبتلایان سرپایی، مراقبت و جداسازی این افراد است تا از گسترش بیشتر ویروس به سایر افراد جلوگیری شود که یکی از اهداف برنامه‌ای که تحت عنوان طرح شهید قاسم سلیمانی در کشور دنبال می‌شود، همین شناسایی زودهنگام بیماران و مراقبت از آنها است.
روند بیماران بستری در مراکز درمانی نیز تقریباً از یک ماه گذشته سیر نزولی پیدا کرده است. این روند کاهشی، بار مراجعه به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی را کمتر می‌کند و اجازه استراحت نسبی به پرسنل بهداشتی و درمانی را می‌دهد. به‌دنبال مداخلاتی که از هفته اول آبان ماه در 43 شهر کشور که -در دسته‌بندی قرمز قرار گرفته بودند- اعمال شد و همراهی ای که مردم انجام دادند، موجب شد تا موج سهمگینی که در پیک سوم اپیدمی در این شهرها در حال وقوع بود، روند نزولی به خود بگیرد. در عین حال محدودیت‌های جدید و هماهنگی هم از اول آذرماه در سراسر کشور کلید خورد ولی انتظار داریم اثربخشی مداخلات جدید آذرماه را در روند بیماران بستری و مرگ، حدود دو تا سه هفته بعد، یعنی حداقل از هفته بعد شاهد باشیم. بنابراین کاهش روند بستری مبتلایان به بیماری کووید19 را نمی‌توان به مداخلات اعمال شده در آذرماه مرتبط دانست ولی قسمتی از آن مرتبط با اعمال محدودیت‌ها و مداخلاتی است که از اول آبان ماه اعمال شده است. کاهش موارد مرگ در یک هفته اخیر نیز متأثر از روند نزولی موارد بستری در هفته‌های گذشته است و این روندهای نزولی موارد بستری و مرگ گویای آن است که روند نزولی پیک سهمگین سوم اپیدمی در کشور احتمالاً آغاز شده است. این روند نزولی از طرفی به همراهی بیشتر مردم در تبعیت از دستورات بهداشتی و جدی گرفتن مجدد بیماری مربوط می‌شود. از طرفی هم تأثیر مداخلات و تعطیلات بر کاهش گسترش ویروس در جامعه است و در عین حال قسمتی از این کاهش به  ذات ویروس مربوط است. باید توجه داشت که این روند کاهنده هر چند مهم و امیدوارکننده است اما شرایط فعلی را باید شکننده دانست و نباید به این سیر نزولی خوشبین بود. در عین حال کاهش دمای هوا و حضور افراد در محیط‌های سربسته، اوضاع را در پاییز سخت‌تر کرده است. بنابراین اگر مراقب نباشیم و مدیریت مناسبی را برای کنترل اپیدمی دنبال نکنیم ممکن است موج بعدی سهمگین‌تر از موج فعلی باشد.
در ادامه روند کنترلی اپیدمی، باید بر اساس تجاربی که اندوخته ایم، در بعضی از سیاست هایمان تجدیدنظر  و سعی کنیم مدیریت اپیدمی بیشتر از قبل به سمت مدیریت مبتنی بر شواهد علمی و در عین حال مشارکتی پیش برود و سعی کنیم در تصمیم گیری‌ها و اجرا، مردم و خبرگان علمی را بیشتر مشارکت دهیم. انتظار است در هر تصمیمی، هزینه اثربخشی مداخلات را بررسی کرده باشیم و ارزیابی ای از مداخلات پس از اجرای آنها داشته باشیم. در عین حال انتظار است مدیریت واحد و منسجم تری داشته باشیم و نهایتاً اینکه نظارت‌ها را تا حد امکان جدی‌تر دنبال کنیم؛ زیرا اگر بهترین مداخلات هم اعمال شود ولی نظارت مناسب اعمال نشود، نتیجه کافی حاصل نمی‌شود.
آنچه مسلم است؛ اگر بهترین سیاستگذاری‌ها را هم انجام دهیم اما همراهی مردم با برنامه‌های ما اتفاق نیفتد، نباید انتظار اثربخشی مناسب مداخلات را داشته باشیم. هر فردی در این اپیدمی مسئولیت‌هایی در ابعاد فردی و اجتماعی دارد. در بعد فردی، انتظار است بهداشت فردی را رعایت کرده، ماسک بزنند، شست و شوی مداوم دست‌ها را با آب و صابون داشته باشند و فاصله‌گذاری فیزیکی را رعایت کنند. از منظر اجتماعی نیز هر فردی باید خودش را در برابر سایر افراد مسئول بداند و در صورت ابتلا و شک به بیماری خود، از حضور در اجتماع پرهیز کند و دستورالعمل‌های بهداشتی اعلامی نظیر عدم حضور در مکان‌های شلوغ، تعطیلی کسب و کار و پرهیز از دورهمی‌های خانوادگی رعایت شود. به طور مثال، همزمان با اعلام محدودیت‌ها شاهد افزایش دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه هستیم که متأسفانه در بعضی از موارد باعث می‌شود یک فرد آلوده در خانواده علاوه بر بیمار کردن اعضای خانواده خود، دوستان و نزدیکان دیگرش را هم آلوده کند که رعایت این موضوع، یک مسئولیت اجتماعی است.