شکاف عربی در اوپک

عطیه لباف
خبرنگار
 بعدازظهر دوشنبه، اجلاس 180 اوپک (سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام) پس از 4 ساعت مذاکره بدون هیچ نتیجه‌ای تمام شد. بحث اعضا روی تمدید کاهش تولید ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه‌ای نفت توسط اوپک پلاس (اوپک و متحدانش) بود و یکی از مخالفان سرسخت تمدید توافق امارات متحده عربی به عنوان یکی از اعضا بود. امارات از جمله کشورهای حاضر در این توافق ، اعتقاد دارد حفظ کاهش تولید در سطح کنونی با توجه به چشم‌انداز مثبت تقاضا برای نفت و کشف واکسن کرونا ضرورتی ندارد و با توجه به نیاز کشورش به بازار بزرگتر، اگر سایر اعضا هم می‌خواهند این روند را ادامه دهند باید برای این کشور استثنائاتی را در نظر بگیرند.
در نهایت قرار بر این شد که جمع‌بندی به روز سه‌شنبه (دیروز) و پس از نشست دوازدهم اوپک پلاس موکول شود، اما ساعاتی بعد از اتمام نشست ویدیوکنفرانسی اوپک، منابع آگاه اعلام کردند که اختلاف‌ها بر سر سهمیه هر کشور در توافق کاهش تولید بیشتر از تصورهاست و برای مذاکرات بیشتر، اوپک پلاس تصمیم گرفته که زمان نشست دوازدهم را از سه‌شنبه یکم دسامبر به پنجشنبه سوم دسامبر تغییر دهد.
اکنون چشم بازار نفت به اظهارات مقامات اوپک و اوپک پلاس است؛ بویژه کشورهایی مانند عربستان، امارات و عراق و «روسیه» به عنوان بزرگترین تولیدکننده غیرعضو در سازمان که در قالب اوپک پلاس همراه اوپک شده و «قزاقستان» عضو دیگر اوپک پلاس که با تمدید توافق در سطح کنونی مخالف است. با وجود آنکه چه اعضای اوپک پلاس روی تمدید کاهش تولید ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه‌ای نفت توافق بکنند و چه نکنند، بازهم این توافق در سطح 5.7 میلیون بشکه در روز از ابتدای سال 2021 ادامه خواهد داشت؛ اما به نظر می‌رسد که هنوز این آمادگی در سمت تقاضا برای جذب عرضه بیشتر این کشورها وجود ندارد وهمین مسأله بازار را نگران کرده است.
مسیر سخت اوپک پلاس تا رسیدن به توافق
وزیر نفت نیز پس از برگزاری نشست 180 اوپک نمایی از مذاکرات ارائه کرد که بر مبنای آن به نظر می‌رسد شرایط پیچیده اما قابل حل است. بیژن زنگنه در جمع خبرنگاران بیان کرد: تصمیم‌گیری اعضای اوپک درباره نحوه تمدید توافق کاهش تولید نفت به نشست با اعضای غیراوپک موکول شد. در این نشست اوپک اگرچه بعضی از اعضای اوپک گلایه‌هایی مبنی بر مراعات نشدن تصمیم‌های پیشین از سوی بعضی از اعضا داشتند، اما در اوپک اجماع نسبی وجود دارد و این گلایه‌ها آن‌طور نبود که بتواند مانع تصمیم برای تمدید توافق کنونی شود. نگرانی اصلی اعضای اوپک از نحوه همکاری اعضای غیراوپک است.
به گزارش شانا، او با بیان اینکه برای بیشتر اعضای اوپک مشکل خواهد بود بدون همراهی غیراوپک، چنین تصمیمی بگیرند، افزود: نشست اوپک برای تنفس تعطیل شده و آنچه مهم است اینکه مذاکره کنیم و حوصله داشته باشیم تا به نتیجه برسیم. وزیر نفت درباره اینکه موضع ایران در این زمینه چه خواهد بود، عنوان کرد: ما با آنچه تصمیم بیشتر اعضا باشد، موافقیم.
زنگنه یادآور شد: اگرچه واکسن‌های کرونا امیدهایی ایجاد کرده و اگرچه پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که رشد اقتصادی بلوک‌های اقتصادی در سال آینده مثبت خواهد شد و از منهای ۴ به مثبت ۴ درصد می‌رسد، اما وضع بازار همچنان شکننده و عرضه نسبت به تقاضا زیاد است، بنابراین احتیاط اوپک در چنین شرایطی معقول است.

امارات موافقت می‌کند؟
آنطور که زنگنه بیان کرد، به نظر می‌رسد که امارات نیز برای تمدید توافق بزودی به اوپک ملحق می‌شود. تحلیلگران بازار نفت نیز می‌گویند که مخالفت امارات با تمدید توافق به احتمال زیاد یک ترفند مذاکره برای جلب رضایت این کشور برای موافقت با کاهش تولید است و چاشنی آن هم کاهش قیمت نفت از روز دوشنبه تا پنجشنبه خواهد بود. البته روز گذشته و در زمان تنظیم این گزارش قیمت نفت وضعیت بهتری از روز اجلاس 180 اوپک داشت و در کانال 48 دلار در هر بشکه معامله می‌شد که نشان دهنده مثبت بودن انتظارات بازار از نتیجه مذاکرات اوپک است.
با این حال بلومبرگ به نقل از برخی از منابع آگاه به عقب انداختن زمان نشست دوازدهم اوپک پلاس را ناشی از عمیق شدن شکاف اختلافات میان کشورهای عربی حاشیه خلیح فارس بر سر توافق کاهش تولید اعلام می‌کند و می‌نویسد که نشست اوپک پلاس عقب افتاده تا عربستان، امارات، کویت و عراق مذاکرات بیشتری را برای دستیابی به انتظارات بازار داشته باشند و مانع از سقوط قیمت نفت در نتیجه عدم اجماع بر سر موضوع مورد مذاکره یعنی تمدید 3 ماهه توافق در سطح فعلی شوند.
البته در میان اوپکی‌ها، نیجریه و در بین غیراوپکی‌ها قزاقستان نیز دیگر موانع تمدید توافق به شمار می‌روند اما به نظر می‌رسد که با اندکی فشار از سوی روسیه مسأله قزاقستان قابل حل باشد و اگر اوپک به اجماع برسد، روسیه نیز همراهی خواهد کرد.

قانون‌شکنی‌های برخی از اعضا
توافق کاهش تولید 2020 اوپک پلاس که به سبب اعمال محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا و کاهش تقاضا برای انرژی و شکل‌گیری جنگ قیمتی از سوی عربستان با شکست اجلاس قبلی و مازاد شدید عرضه نفت در بازار شکل گرفت؛ در سه مرحله تعریف شده بود: نخست، کاهش9.7 میلیون بشکه در روز تولید اعضا بین ماه‌های مه و ژوئیه سال 2020؛ دوم، کاهش7.7 میلیون بشکه در روز تولید بین جولای و دسامبر سال 2020 و در مرحله سوم که کاهش 5.7 میلیون بشکه در روز تولید بین ژانویه 2021 و آوریل 2022 باید اجرا می‌شد و اکنون روی آن بحث است.
به هر حال واقعیت این است که پس از بحران کووید19 فقط این توافق کاهش عرضه اوپک پلاس بود که مجموعه انرژی را در برابر قفل شدن تقاضا و رکودهای اقتصادی محافظت می‌کرد و الان با وجود خوشبینی‌های شکل گرفته نسبت به توزیع واکسن کرونا در سال 2021 هنوز نگرانی‌هایی وجود دارد و مشخص نیست که چه زمانی شرایط بهبود می‌یابد. بازار برخلاف برخی از تولیدکنندگان هنوز چشم‌انداز را تار و مبهم می‌بیند و انتظار دارد که باید در ماه‌های آتی و فصل نخست 2021 سطح کنونی کاهش تولید حفظ شود. شرایطی که با وجود پیشرفت مثبت ساخت واکسن و در میان افزایش تولید نفت لیبی نیز پشتیبانی شد.
رویترز در رابطه با تولید نفت لیبی، روز گذشته اعلام کرد که با ریکاوری تولید نفت لیبی، تولید اوپک برای پنجمین ماه پی در پی افزایش یافته و تولید ۱۳ عضو اوپک در ماه نوامبر به ۲۵.۳۱ میلیون بشکه در روز رسید که ۷۵۰ هزار بشکه بیشتر از ماه اکتبر است. با این حال لیبی اعلام کرده که تا رسیدن به سطح تولید 1.75 میلیون بشکه در روز حاضر به مشارکت در طرح کاهش تولید نیست و باید معاف بماند. لیبی، ونزوئلا و ایران سه عضو اوپک هستند که از این توافق کاهش تولید به سبب شرایط کنونی خود معاف هستند. در همین حال شنیده می‌شود که صادرات نفت ونزوئلا با وجود تشدید تحریم‌های امریکا به‌طور تقریبی سه برابر شده است و بازار منتظر است که ببیند آیا با آمدن جو بایدن به کاخ سفید تحریم‌های ایران نیز لغو و تولید و صادرات نفت کشور بیشتر می‌شود یا خیر؟
با این حال انطباق در بین تولیدکنندگان حاضر در توافق فعلی همچنان مسأله بزرگتری است. چراکه آخرین ارقام مربوط به ماه اکتبر از کمیته نظارتی اوپک پلاس JMMC نشان دهنده فاصله گرفتن تولید الجزایر، آنگولا، کنگو، گینه استوایی، عراق، نیجریه، آذربایجان، برونئی، قزاقستان، روسیه، سودان و امارات متحده از سهمیه‌های تعیین شده است و تولید بیش از حد تجمعی این کشورها حدود 2 میلیون و 346 هزار بشکه در روز برآورد می‌شود که باید جبران شود.
عراق بیش از 610 هزار بشکه در روز و روسیه همچنان 531 هزار بشکه در روز تولید بیش از سهمیه دارند. لیست تخلف‌ها طولانی است! لذا اوپک 3 مأموریت تا پنجشنبه دارد. نخست، همراه کردن تمام اعضا برای دستیابی به توافق بر سر تمدید سطح کنونی، دوم، مجاب کردن کشورها به جبران تخلف‌ها از سهمیه خود در کاهش تولید و سوم، بازگشت به انطباق 100 درصدی اعضا و تأکید بیشتر روی پایبندی به تعهدات.

برش
نماینده ایران رئیس هیأت‌عامل اوپک در ۲۰۲۱ شد

امیرحسین زمانی‌نیا، نماینده ایران در هیأت‌عامل اوپک، رئیس هیأت‌عامل این سازمان در سال ۲۰۲۱ میلادی شد.
انتخاب رئیس هیأت‌عامل بر مبنای حروف الفبا و نام کشورها انجام می‌شود، اما با توجه به اینکه حضور ایران در این سازمان را فعال‌تر می‌کند، می‌تواند مزایایی را برای کشور به همراه داشته باشد. هیأت‌عامل رکن اجرایی اوپک است و هدایت اداره امور سازمان، اجرای تصمیم‌های نشست، بررسی و اتخاذ تصمیم درباره گزارش‌های ارائه‌شده از سوی دبیرکل، ارائه گزارش‌ها و توصیه‌ها به نشست وزارتی، تنظیم بودجه سازمان برای هر سال تقویمی و تقدیم آن به نشست وزیران برای تصویب و... از عمده وظایف آن است.