راهکارهای خاص در شرایط بحرانی

محمدقلی یوسفی
اقتصاددان
هرچند بحران کرونا درتمام کشورهای جهان مشاهده می‌شود، ولی دربرخی از کشورها مانند ایران شرایط دشوارتر است. هم اکنون مردم ایران در شدیدترین تحریم‌ها و محدودیت‌ها به سر می‌برند و اقتصاد ایران نیز با انبوهی از مشکلات ساختاری مواجه است.
دراین وضعیت برای مهار کرونا و نجات جان مردم، چاره‌ای جز قرنطینه وجود ندارد، اما دولت و سایر نهادها نیز باید با تمام توان خود وارد میدان شوند و به مردم و کسب و کارها کمک کنند. باید یک هماهنگی جدی میان نهادها و دستگاه‌های ذیربط ایجاد شود و قاطعانه و به دور ازهرگونه سهل‌انگاری دوران قرنطینه دو هفته‌ای یا یک ماهه اجرا شود. درعین حال دولت نیز باید درتأمین معیشت مردم و کسب و کارهایی که دراین دوران آسیب می‌بینند، اقدام کند. همکاری نزدیک و عملی با نخبگان و مراکز علمی و تخصصی و پزشکی نیز می‌تواند در تصمیم‌گیری صحیح کمک بسیار زیادی به تصمیم سازان کند.
درکشورما در شرایط عادی به مردم در قالب‌های مختلف یارانه پرداخت می‌شد و هم اکنون که در یک شرایط بحرانی قرار داریم می‌باید حمایت‌ها از مردم افزایش یابد. دراین زمینه اعمال معافیت‌های مالیاتی که اجرای آن براحتی امکان پذیر است درکنار اعطای تسهیلات بانکی مانند تعویق در پرداخت اقساط ضروری است. همچنین شرکت‌های بیمه نیز باید به کمک مردم بیایند و با تحت پوشش قراردادن مردم و بخصوص اقشار کم درآمد از آنها در برابر آسیب‌های کرونا حفاظت کنند.
با توجه به ابعاد گسترده زیان‌های کرونا به اقتصاد ملی و مردم، حمایت‌ها تنها از عهده دولت برنمی آید و دراین زمینه تمام نهادهای عمومی و بزرگ کشور که دارای منابع مالی هستند باید وارد عمل شوند و با بسیج تمام امکانات و برنامه‌ریزی دقیق زمینه عبور از این شرایط را فراهم کرد.
به‌طور معمول در شرایط بحرانی مانند جنگ و همه‌گیری بیماری مانند کرونا، دولت‌ها باید ملاحظات سیاسی و اقتصادی را کنار بگذارند. طبق اقداماتی که توسط نهادهای علمی دنیا درحال انجام است، انتظار این است که طی دو ماه آینده امکان تولید یک واکسن برای مقابله با کرونا ممکن شود، بنابراین در مدتی که تا تولید واکسن باقی مانده است، دولت و سایر نهادها باید برای حفظ جان مردم از آنها حفاظت و حمایت کنند. دراین زمینه باید به‌گونه‌ای عمل شود که هر ایرانی به‌صورت ماهانه حداقل دستمزد را دریافت کند تا بتوان از این شرایط دشوار عبور کرد. دراین راستا اعطای کمک‌های اندک دردی از مردم دوا نمی‌کند و باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که مردم بویژه اقشار آسیب پذیربه اندازه حداقل دستمزد دریافتی داشته باشند. به‌طور قطع این کمک‌ها بار مالی سنگینی بر دوش دولت خواهد گذاشت که در شرایط اقتصادی فعلی مشکل است، ولی در شرایط بحرانی چاره دیگری وجود ندارد.
با وجود اینکه اکثر کشورها با بحران کرونا مواجهند و اقتصاد آنها آسیب دیده است، اما به هیچ عنوان نمی‌توان نسخه واحدی برای تمام یا تعدادی از کشورها نوشت. علم اقتصاد برخلاف سایر علوم که قوانین ثابتی دارند بسته به شرایط و مکان نیاز به تغییر دارد. این درحالی است که برای حل این مسأله مکان کشور ایران و زمان آن یکی از بدترین شرایطی است که از یک سو با تحریم و از سوی دیگر با خسارت های کرونا دست و پنجه نرم می‌کند. برهمین اساس نمی‌توان انتظار داشت، واکنش مردم ایران همانند سایر کشورها باشد چرا که فرهنگ و جایگاه دولت در هر کشوری متفاوت است. درپایان باید به این نکته اشاره کرد که در کشورما همواره با اقدامات دیرهنگام برای حل مشکلات اقدام می‌کنیم و مسئولان به فوریت از خود واکنش نشان نمی‌دهند. این درحالی است که اگر واکنش سریعی نسبت به مسائل یا همین مشکل کرونا داشتیم به طور قطع میزان خسارت ها و آسیب‌های آن کمتر و امکان مدیریت آن نیز بیشتر فراهم بود. درواقع درهمان ابتدای شیوع ویروس درکشور اگر قرنطینه یک شهر در دستورکار قرار می‌گرفت ابعاد بحران کرونا به گستردگی امروز نبود. علاوه براین نخبگان و کارشناسان چندان در تصمیم گیری‌ها نقش ندارند و این درحالی است که در سایر کشورها عمده تصمیماتی که درچنین شرایطی اتخاذ می‌شود با هماهنگی و مشورت نخبگان و کارشناسان است.