ماجرای حبسگاهی مخوف برآمده از قلعه‌ای تاریخی

«فلک الافلاک» قلعه‌ای برآمده از اعماق تاریخ است، از دوره ساسانیان که به اسامی مختلفی مشهور شده، از «دژ شاپورخواست» گرفته تا قلعه خرم‌آباد، قلعه دوازده‌برجی و البته نام فعلی‌اش که از دوره قاجار به متون تاریخی راه یافته است. بنا شدن این قلعه در موقعیت خاص جغرافیایی‌اش سبب شده که کاربری‌های متفاوتی پیدا کند؛ برای دوره‌ای مقر حکومت، گاهی هم خزانه، برهه‌ای هم پادگان نظامی و در دوره پهلوی هم به اسارتگاهی برای زندانیان سیاسی تبدیل می‌شود. سیدفرید قاسمی اواسط دهه هفتاد کتابی با تمرکز بر کاربری مخوف این قلعه با عنوان «خاطره‌های فلک الافلاک» نوشته که ویراست نخست آن به‌سرعت نایاب می‌شود؛ به‌تازگی این نویسنده و پژوهشگر که از چهره‌های قدیمی عرصه رسانه هم هست ویراست تازه‌ای از کتاب را با همراهی انتشارات جهان کتاب در اختیار علاقه‌مندان گذاشته است. «درآمد»، «قلعه فلک‌الافلاک»، «زندان دژ سپه» و «روایت» فصل‌های اصلی کتاب هستند که اگر به وسوسه مطالعه خاطرات این دژ مخوف به سراغ نوشته قاسمی می‌روید، خاطرات در فصل روایت آمده که دربردارنده گفته‌های احمد عاشورپور، مرتضی قاسمی، حبیب‌الله کاکاوند، غلامحسین گلسرخی، خلیل ملکی، احمد ناظرزاده کرمانی و ایرج نبوی است. نام این قلعه از سال 1332 و بعد از کودتای 28 مرداد بیش از هر دوره دیگری بر سر زبان‌ها می‌شود چراکه شماری از مشاهیر را روانه‌اش می‌کنند. علاوه بر فصل روایت که اشاره شد، با مطالعه دیگر فصل‌های «خاطره‌های فلک الافلاک» فرصتی برای آشنایی با تاریخ پرفرازونشیب قلعه مذکور هم پیدا می‌کنید؛ ازجمله توضیحاتی درباره موقعیت جغرافیایی این دژ که در شهر خرم‌آباد قرارگرفته و بعدتر هم درباره کاربری‌اش در دوره قاجار و پهلوی خواهید خوانید. روایت، فصلی است که درباره‌اش در سطرهای قبل خواندید؛ در این بخش از کتاب با توصیف‌هایی از این مکان به زبان زندانیان روبه‌رو می‌شوید؛ از شرایط اسکان آنان گرفته تا امکان ارتباطشان با خانواده و... در میان این افراد با نام‌هایی همچون خلیل ملکی، احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، سیاوش کسرایی، سید ابوالقاسم انجوی شیرازی، مهرداد بهار، شاهرخ مسکوب و سیدجعفر شهیدی هم مواجه می‌شوید. بخش دیگری از کتاب به مباحثی همچون موضوع مبارزه و حبس در این قلعه اختصاص‌ یافته که به روایت اسناد است.
 خاطره‌های فلک الافلاک
نویسنده: سیدفرید قاسمی
ناشر: جهان کتاب