خطر تخریب نخستین پارک ملی دریایی کشور در خلیج‌فارس

زهرا کشوری
خبرنگار
زخم ساخت و ساز در پارک ملی دریایی نایبند، قصه‌ای دارد به قدمت چندین دهه؛ نایبند وقتی پارک ملی شد چند روستا در خود داشت و بخشی از زمین‌های آن مستثنیات بود. طبق قوانین موجود مستثنیات در نایبند قابل تغییر کاربری به زمین‌های کشاورزی و باغداری است اما این به معنای رعایت قانون در یکی از ارزشمندترین پارک‌های دریایی کشور در خلیج فارس نیست. بر اساس همین روند، شرکت ایرانی- آفریقایی آریا ساسول در سال ۹۶ توانست از محیط زیست بوشهر  در آن سال مجوز ساخت یک مرکز اقامتی را بگیرد. آن‌طور که «فرهاد قلی‌نژاد» مدیر حال حاضر محیط زیست بوشهر به «ایران» می‌گوید، محیط ‌زیست به شرط ساختن کلبه‌های دریایی به آریا ساسول مجوز می‌دهد اما اسکلت بتنی و آهنی ساخته شده توسط این شرکت خبر از عدول آریا ساسول از توافق صورت گرفته می‌دهد. ساخت هتل در پارک ملی نا‌یبند توسط این شرکت به اعتراض فعالان محیط زیست عسلویه منجر می‌شود. هرچند محیط زیست در تهران و بوشهر ترجیح می‌دهد به‌جای نام هتل از عنوان طرح گردشگری و اقامتی که در زون گردشگری پارک انجام می‌گیرد استفاده کند. اما این سؤال هم بی‌پاسخ می‌ماند که چرا خلیج نایبند در منطقه حفاظت شده و پارک ملی باید در زون(منطقه) گردشگری قرار بگیرد نه زون امن؟ با توجه به اهمیت خلیج نایبند این زون‌بندی بر اساس چه معیاری انجام گرفته است؟
هتل یا تأسیسات گردشگری اقامتی
این شرکت ایرانی-آفریقایی تا الان دو هکتار از اراضی پارک ملی نایبند را تخریب کرده است. فعالان و حامیان محیط زیست عسلویه از ساخت یک هتل در پارک ملی نایبند خبر می‌دهند اما محیط‌ زیست در بوشهر و تهران از آن به یک مرکز گردشگری اقامتی نام می‌برد. تفاوت نام‌گذاری ساخت و سازهای این شرکت اما نتیجه‌ای جز تخریب بخشی از پارک ملی را در پی نداشته است. اسکلت فلزی و بتنی ساخت این مرکز اقامتی هم اعتراض محیط زیست را به‌دنبال دارد و هم فعالان محیط ‌زیست را. «فرهاد قلی‌نژاد» مدیرکل محیط زیست بوشهر در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: «سازمان محیط ‌زیست با ساخت کلبه‌های گردشگری با مواد و مصالح بومی توسط این شرکت موافقت کرده اما اسکلت بتی آهنی دو هکتاری ساخته شده توسط آریا ساسول خبر از خروج این شرکت از توافق با محیط زیست می‌دهد.» توافقی که قلی‌نژاد اعتقاد دارد محیط زیست از ابتدا نباید آن را امضا می‌کرد.
ساحل پارک ملی نایبند انحصاری می‌شود؟
فیلم و عکس‌های ارسال شده به «ایران» نشان می‌دهد این شرکت، زمینی را که کاربری کشاورزی دارد  به ساخت یک مجتمع بزرگ اختصاص داده است. «یوسف صفری» فعال محیط زیست عسلویه به «ایران» می‌گوید: «این شرکت در دو سوی ساخت و سازهای خود ورود افراد محلی به ساحل را ممنوع کرده است.» به گفته او این ساخت و سازها نه تنها بخشی از پارک ملی نایبند را تخریب می‌کند که ساحل آن را هم از مردم محلی منطقه می‌گیرد. زمین‌های خریداری توسط آریا ساسول در خلیج نایبند قرار دارد. از خلیج نایبند به‌عنوان خلیج گیاهان و جانوران یاد می‌شود. جنگل‌های شورزی‌ حرای آن، محل زیست گونه‌های بسیار زیادی از زیستمندان دریایی-ساحلی است. در دریای آزاد خلیج نایبند دلفین‌‌ها و کوسه ماهی‌ها شنا می‌کنند. خلیج نایبند تنوعی از سواحل ماسه‌ای، صخره‌ای، مرجانی و جنگلی است. همچنین خلیج نایبند زیستگاه لاک پشت سبز، لاک پشت منقار عقابی و پلیکان پاخاکستری به شمار می‌آید. جبیرهای نایبند را هم باید به دیگر ارزش‌های زیستی این خلیج اضافه کرد. آریا ساسول به شرط ساخت آکواریوم و باغ گیاه‌شناسی توانسته مجوز اقامتی برای کارکنان خود در پارک ملی و منطقه حفاظت شده خلیج گرگان بگیرد. مجوز صادر شده این سؤال را در پی دارد؛ چرا زیستگاه طبیعی جبیرها و دلفین‌های خلیج‌فارس باید تخریب شود تا به جای آن آکواریوم مصنوعی در خلیج نایبند ساخته شود؟  «صادق صبا» مسئول ارزیابی و مشاور معاونت دریایی محیط زیست کشور و فرهاد قلی‌نژاد به «ایران» می‌گویند مجوز داده شده در زون گردشگری پارک ملی نایبند قرار دارد. زون گردشگری، اجازه سازه سازی‌ها براساس مواد و مصالح بومی بدون تخریب محیط زیست را می‌دهد. در پارک ملی نایبند تخریب صورت گرفته است. ساخت و سازه‌ها بتنی و آهنی است و هیچ تناسب و ارتباطی با محیط آن ندارد...چرا خلیجی به اهمیت خلیج نایبند، نباید در زون امن قرار بگیرد؟ چه معیاری باعث شده تا خلیج نایبند در زون گردشگری بیفتد؟ موضوع دیگری هم وجود دارد. فعالان محیط زیست عسلویه می گویند که هنوز زون‌بندی پارک ملی نایبند انجام نگرفته است اما صادق صبا این موضوع را قبول ندارد. با وجود این هیچ ابلاغیه ای از این زون‌بندی در دست نیست.
پارک ملی نایبند با مشکل ریشه‌ای دیگری هم رو به رو است. بخشی از زمین‌های پارک ملی نایبند، اولین پارک ملی دریایی کشور، مستثنیات مردم است. آنها می‌توانند هر زمان که اراده‌ کنند زمین‌های خود را به فروش برسانند. بنابراین هر لحظه امکان ساخت و ساز در پارک ملی نایبند وجود دارد. البته مردم محلی اعتقاد دارند که برخورد مسئولان با مستثنیات متفاوت است. از جمله برخی از اهالی روستاهای «هاله» در نزدیک خلیج نایبند می‌گویند: «به مردم محلی اجازه ساخت وساز داده نمی‌شود اما صاحبان پروژه‌ها و افرادی خارج از منطقه براحتی می‌توانند ساخت و ساز کنند.» اما قلی‌نژاد می‌گوید: «در طرح گردشگری مبتنی بر حفاظت از محیط زیست مردم بومی در اولویت هستند.»
قلی‌نژاد می‌گوید«خلیج نایبند با ساخت و سازهای زیادی رو به رو است. آریا ساسول هم به‌دنبال ۷_۸ هکتار از اراضی نایبند بود اما ما به دو هکتار محدود کردیم. الان هم با توجه به اسکلت آهنی و بتنی‌ ساخت‌ وسازها طرح را تا بررسی دوباره متوقف کرده‌ایم.» به گفته قلی‌نژاد آریا ساسول در توافق با محیط زیست، باید یک باغ گیاه‌شناسی را در همین وسعت دو هکتاری می‌ساخت اما باغ را حذف کرده و برای ساخت آن به‌دنبال اراضی بیشتری از پارک ملی است. ساخت طرح‌های گردشگری در نخستین پارک ملی دریایی کشور تنها به این شرکت محدود نمی‌شود، در کنار این اراضی یک نهاد نظامی هم اقدام به ایجاد تأسیسات گردشگری کرده است. قلی‌نژاد می‌گوید:« یکی از معترضان طرح گردشگری آریا ساسول همین نهاد نظامی است چون اعتقاد دارد که طرح آریاساسول امنیت تأسیسات گردشگری اش را به هم می زند.» به گفته قلی‌نژاد پارک ملی نایبند از طرح‌های گردشگری و تأسیسات زیادی زخم می‌خورد که درمان همه آنها هم در دست یک سازمان نیست.
پارک ملی نایبند، نخستین پارک ملی دریایی ساحلی ایران است. تنوع اکوسیستمی بالا و منحصر به فرد در دریا و خشکی شامل جنگل‌های حرا، بستر علف‌های دریایی، آب‌سنگ‌های مرجانی، سواحل تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های دریایی، زیستگاه پستاندارانی نظیر جبیر (نوعی آهو)، قوچ و کل و بز، هوبره، جیرفتی و انواع پرندگان شکاری -که هر کدام در نوع خود منحصربه‌فرد و کم‌نظیر هستند- نایبند را مستثنی می‌کند. این پارک ملی در محدوده دو شهر پارسیان و عسلویه قرار دارد.

نیم نگاه

پارک ملی نایبند نخستین پارک ملی دریایی ساحلی ایران است. تنوع اکوسیستمی بالا و منحصر به فرد در دریا و خشکی شامل جنگل‌های حرا، بستر علف‌های دریایی، آب‌سنگ های مرجانی، سواحل تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های دریایی، زیستگاه پستاندارانی نظیر جبیر (نوعی آهو)، قوچ و کل و بز، هوبره، جیرفتی و انواع پرندگان شکاری -که هر کدام در نوع خود منحصربه‌فرد و کم‌نظیر هستند- نایبند را مستثنی می کند. این پارک ملی در محدوده دو شهر پارسیان و عسلویه قرار دارد