وزیر میراث فرهنگی: با همه توان مقابل ساخت و ساز در حریم چغازنبیل ایستاده‌ایم

زهرا کشوری
خبرنگار
این قصه تلخ از وقتی آغاز شد که سند ۳۳۰ هکتار از اراضی ملی در حریم درجه یک و دو زیگورات چغازنبیل به‌نام یک شخص سند خورد؛ و حالا این شخص قصد دارد تا در حریم تنها زیگورات ایران کارخانه قند تأسیس کند. واگذاری حریم درجه یک یکی از مهم‌ترین آثار ثبت جهانی شده ایران در یونسکو کام بسیاری از دوستداران میراث فرهنگی را تلخ کرد. صاحب سند ۳۳۰ هکتار از اراضی ملی حریم چغازنبیل بخشی از اراضی را هم تسطیح کرد. اگر او بتواند کارخانه قند را در حریم این اثر جهانی بسازد، چغازنبیل وارد فهرست قرمز یونسکو می‌شود. محمدحسن طالبیان معاون میراث‌فرهنگی کشور در گفت‌و‌گو با «ایران» از اقدام قانونی وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور برای برخورد قانون با این حریم‌شکنی خبر می‌دهد.
علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز از ممانعت این وزارتخانه با ساخت کارخانه قند در حریم چغازنبیل سخن می‌گوید. او در گفت‌و‌گو با صداوسیما می‌گوید: «چغازنبیل ثبت جهانی شده است و دیگر تنها به یک ملت تعلق ندارد بلکه یک بنای جهانی است؛ لذا هیچ کس حق ورود به حریم آن و ساخت و ساز در آنجا را ندارد. به تازگی اجرایی شدن طرح توسعه کارخانه قند در حوالی حریم این سایت جهانی خبرساز شد که ما با همه توان جلوی آن ایستاده‌ایم و حتماً مانع آن خواهیم شد.»
قانون‌شکنی در حریم درجه یک چغازنبیل
بر اساس قوانین ملی و بین‌المللی هرگونه ساخت و ساز در حریم درجه یک آثار ثبت ملی و جهانی ممنوع است. این قانون شامل حریم درجه یک بزرگترین اثر بر جای مانده از تمدن عیلامیان یعنی چغازنبیل هم می‌شود. عاطفه رشنویی مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل به «ایران» می‌گوید: «جهاد کشاورزی شوش دو بار از میراث فرهنگی برای واگذاری حریم درجه یک چغازنبیل استعلام کرد. بار اول خواهان ۳۰ هکتار از اراضی بود اما میراث فرهنگی رأی منفی به استعلام داد. بار دوم خواهان ۳۳۰ هکتار از این اراضی شد که باز هم با مخالفت میراث فرهنگی رو به رو شد. با وجود این سند اراضی به‌نام شخصی به اسم علی زارع صادر شد.»
عاطفه رشنویی می‌پرسد: «با توجه به اینکه براساس قوانین ملی واگذاری اراضی ملی ممنوع است چگونه سند ۳۳۰ هکتار از اراضی ملی در حریم چغازنبیل به یک فرد واگذار شده است؟» او می‌گوید: «قانون اجازه می‌دهد اراضی ملی به‌صورت موقت برای کشاورزی به افراد واگذار شود اما حق واگذاری دائم، آن هم برای تغییر کاربری را نمی‌دهد.» این نکته هم حائزاهمیت و یادآوری است که در واگذاری اراضی برای کشاورزی، بهره‌برداری از اراضی به افراد واگذار می‌شود نه زمین آن. علیرضا ملک زاده مدیر جهادکشاورزی شوش پاسخ واضحی به سؤال عاطفه رشنویی نمی‌دهد. او در گفت‌و‌گو با «ایران» از واگذاری اولیه اراضی ملی به علی زارع خبر می‌دهد و می‌گوید: «واگذاری کامل بعد از دریافت استعلام‌ها انجام می‌گیرد.» او همچنین در جایی از حرف‌هایش از ابطال سند واگذاری زمین خبر می‌دهد. این خبر درحالی از سوی ملک‌ زاده اعلام می‌شود که محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی کشور از فنس‌کشی اراضی واگذار شده توسط مالک جدید خبر می‌دهد. روزنامه ایران تلاش بسیاری کرد تا بتواند با معاون امور اراضی جهادکشاورزی خوزستان گفت‌و‌گو کند. این گفت‌و‌گو مشخص می‌کرد که اراضی ملی که قابل واگذاری نیستند بر چه اساسی در اختیار زارع قرار گرفته اند؟ اگر اراضی هنوز واگذارنشده است، تسطیح اراضی بر چه اساسی صورت گرفت؟ با‌وجود همکاری روابط عمومی جهادکشاورزی خوزستان و قول مساعد معاون امور اراضی جهاد کشاورزی خوزستان، اما «محمد رضا میان‌آب» تماس‌های بعدی خبرنگار «ایران» را پاسخ نداد.
آیا تسطیح حریم چغازنبیل، تنها زیگورات ایران را از فهرست جهانی خارج می‌کند؟
پاسخ «محمدحسن طالبیان» و «عاطفه رشنویی» به این پرسش منفی است. به‌گفته آنها تسطیح اراضی در سطح انجام گرفته و به تخریب اثری منجر نشده است. البته اگر کارخانه در حریم درجه یک چغازنبیل ساخته شود، شرایط متفاوت می‌شود. با ساخت کارخانه قند نخستین اثر ثبت شده در فهرست جهانی یونسکو در لیست قرمز این سازمان جهانی قرار می‌گیرد. اگر وزارت میراث فرهنگی نتواند در زمان  مقرر شرایط حریم درجه یک و دو چغازنبیل را به وضعیت قبل بازگرداند، اولین اثر ثبت جهانی ایران در این فهرست از لیست یونسکو خارج می‌شود. زیگورات چغازنبیل در سال ۱۹۷۹ توسط شهریار عدل باستان‌شناس و با هزینه شخصی او در یونسکو ثبت جهانی شد.