موشک سلاحی در خدمت بازدارندگی

حسن عبدالله زاده
خبرنگار
نه سال پیش درچنین ایامی، درساعاتی که اهالی پایتخت و شهرهای بزرگ وکوچک اطراف آن، درپایان کار و تلاش روزانه به خانه برمی‌گشتند، یکباره صدای مهیبی شنیدند که منشأ آن معلوم نبود. اما براحتی می‌شد حدس زد که صدای مهیب به همراه لرزش ناشی ازآن، در نتیجه یک انفجاربسیارشدید بوده است. اولین خبرها حکایت از انفجاردرزاغه مهماتی در نزدیکی کرج داشت، اما این نمی‌توانست پاسخ پرسش‌های گوناگون مردمی باشد که ازاین حادثه شوکه شده بودند. کنجکاوی‌ها ادامه یافت تا آنکه نام شهید حسن طهرانی مقدم به‌عنوان یکی از افراد مؤثر در راه‌اندازی صنایع موشکی کشور از ویرانه‌های مرکز صنایع موشکی کشورهمچون ققنوسی از دل خاکستر به پرواز درآمد و مردم شهرهای دور و نزدیک از تجهیزسیستم دفاعی کشور به انواع موشک‌های دوربرد و میانبرد باخبرشدند. این حادثه مردم را به یاد روزهایی انداخت که رژیم بعث عراق ناجوانمردانه هراز چندی شهرهای بی‌دفاع ومسکونی را با موشک‌های روسی هدف قرارداده و بعضاً محله‌ای را به خاک وخون می‌کشید و چیزی جلودارش نبود. آن روزها ایران به‌دلیل در اختیار نداشتن توان موشکی نمی‌توانست دشمن را از اینگونه اقدامات ناجوانمردانه باز دارد و رژیم بعث عراق با برتری در این بخش از همان ابتدا با پشت‌گرمی به سکوت محافل بین‌المللی از سلاح‌های غیرمتعارف علیه مناطق مسکونی استفاده می‌کرد و بر ضعف قوای خود در برابر اراده مردم ایران برای مقابله با تجاوز بعثیان سرپوش می‌نهاد.
ژاندارم منطقه فاقد توان موشکی
 پس از جنگ جهانی دوم با وجود آنکه سامانه موشکی در کنار کارکردهای فناورانه در توسعه علوم، همچنین گسترش ایده‌های صلح آمیز، بخش عمده‌ای از توان نظامی یک کشور در جهت اهداف آفندی و پدافندی محسوب می‌شود، اما ارتش ایران قبل ازانقلاب فاقد این سلاح بود. این درحالی بود که اغلب همسایه‌های ما از جمله عراق به موشک‌هایی با برد‌های متفاوت مجهز بوده وتوازن قدرت که اصل مهمی دربازدارندگی از تهاجم دشمن است در این بعد برقرار نبود.
البته تلاش ناموفق ونیم‌بندی تحت عنوان «پروژه شکوفه» یا پروژه گل در سال 1356با همکاری مشترک ایران و اسرائیل در جهت ساخت موشک‌های دوربرد آغاز شد که در مراحل بعدی معلوم شد طرحی برای کلاهبرداری از سوی اسرائیلی‌ها بوده و هیچ یک از مراحل آن کلید نخورد. اما آن هنگام که اولین موشک عراقی 10 روز قبل از آغاز هجوم سراسری ارتش این کشور به خاک کشورمان، کاروان مقامات رسمی کشور شامل ابوالحسن بنی‌صدر ریاست جمهوری، محمدعلی رجایی نخست‌وزیر، تیمسار ولی‌الله فلاحی رئیس ستاد مشترک، سرلشکر قاسمعلی ظهیرنژاد فرمانده نیروی زمینی ارتش و سرلشکر جواد فکوری وزیر دفاع را که برای بازدید از مرز به منطقه غرب رفته بودند هدف گرفت، اهمیت این سلاح دانسته شده و از همان روز ایده جبران این نقیصه در مجموعه سامانه دفاعی کشور در ذهن‌ها شکل گرفت. آغاز جنگ شهرها از سوی عراق با شلیک اولین موشک اسکاد بی‌300 معروف به موشک 9 متری در 16 مهر1357 یعنی 17 روز پس از آغاز رسمی جنگ به دزفول و به بار آمدن خرابی‌های بسیار و شهادت تعداد زیادی از مردم عادی و بی‌پناه در یک لحظه، مسئولان را برآن داشت تا هرچه زودتر چاره‌ای برای رفع این نقیصه بیابند. درآن شرایط تنها راه منصرف کردن رژیم بعث عراق از ارتکاب چنین جنایاتی مقابله به مثل بود، یعنی تحقق خواسته مردم که در شعار «موشک، جواب موشک» تبلور داشت، ولی دست‌ها برای این کار خالی بود و برنامه‌ای هم برای تولید موشک نداشتیم. اغلب کشور‌ها هم ایران را تحریم نظامی کرده وحاضر نبودند چنین سلاحی در اختیار ما قرار دهند. همچنین دانش موشکی نیز که جزئی از اسرار نظامی محسوب می‌شد در دسترس نبود. عراق همچنان بااستفاده ازامکان موشکی خود شهرهای بی‌دفاع ما را مورد هجوم وحشیانه قرار می‌داد تا آنکه لیبی حاضر شد تعداد محدودی موشک میانبرد در اختیار کشورمان قرار دهد که این اقدام لیبی به‌دلیل همراه شدن خدمه موشک‌های ارسالی و تعصب عربی آنان فاقد تأثیر‌گذاری بود.
بنیانگذاری صنایع موشکی در سال 63
سال ۶۳ ایران تصمیم گرفت تا اقدامی اساسی در جهت تولید موشک انجام دهد. از این‌رو گروهی از سپاهیان با محوریت حسن طهرانی مقدم به منظور فرا گرفتن نحوه آماده‌سازی و پرتاب موشک مأموریت یافتند تا به سوریه، تنها کشوری که در این موضوع با ایران حاضر به همکاری بود، سفر کنند. سوریه به‌دلیل انعقاد قرارداد با شوروی سابق قادر به فروش موشک به ایران نبود اما آمادگی داشت تا دانش موشکی را به نیروهای ما منتقل کند. چندی بعد موشک‌های معدودی که از لیبی و کره شمالی خریداری شده بود توسط خدمه خودی به اهدافی اقتصادی در عمق عراق شلیک شد. در نتیجه آن برای مدتی حملات موشکی عراق متوقف شد، اما از آنجا که کشورمان با محدودیت موشک روبه رو بود نتوانست کاملاً به اهداف بازدارندگی خود از این طریق دست یابد و عراق با دستکاری تعداد زیادی از انبوه موشک‌های خریداری شده از شوروی سابق برد آنها را افزایش داد تا موشک‌هایش تهران وشهرهای دوردست را نیز هدف قرار دهند.
جنگ نفتکش‌ها مصیبتی دیگر
جنگ نفت‌کش‌ها که به هدف قرار دادن اهداف اقتصادی در خلیج فارس از طریق عملیات نظامی (هوا- دریا) توسط موشک و بمباران هوایی در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران اطلاق می‌شود در سال 1364 آغاز شد و با هدف قرار دادن کشتی‌های تجاری – نفتی در خلیج فارس به مقصد بنادرایران لطمه‌ای جدی به صدور نفت و پیکره اقتصاد کشورمان وارد آورد. هدف عراق از به‌راه انداختن این جنگ وارد آوردن فشار بیش از پیش بر ایران بود، زیرا با کاهش درآمد نفتی از طریق محدود شدن صدور نفت، همچنین افزایش هزینه‌های تولید و صدور نفت به‌دلیل انهدام منابع و پایانه‌های نفتی و افزایش حق بیمه نفت‌کش‌های خارجی و غیره تأمین موشک‌های میانبرد برای ایران که گاهی تا دوونیم میلیون دلار هر یک از آنها هزینه در بر داشتند مقدور نبود.
موشک سلاح بازدارندگی
موشک با وجود آنکه در ماهیت خود یک سلاح است و سلاح وسیله‌اى براى جنگ و درگیرى، اما در بین همه تسلیحات، هیچ سلاحى به اندازه موشک دربازدارندگی نقش ندارد، موشک در میان تسلیحات بالاترین کارآیی را در زمینه بازدارندگی داشته و بیشتر در جلوگیرى از شرارت‌های جنگی مؤثر است تا وقوع جنگ.  از این‌رو از نیمه دوم سال 1362 درنتیجه حملات موشکی سنگین توسط رژیم بعث عراق که گستره آن بیش از گذشته بود و ناامنی در شهرها را تشدید کرده بود مقامات عالی‌رتبه کشور را برآن داشت تا تصمیم مهمی بگیرند؛ تصمیمی که سرنوشت توان نظامی ایران را تغییر دهد. این درشرایطی بود که هیچ امکان و زیرساختی برای این کار وجود نداشت.
دراین راستا، 13 نفر از یگان توپخانه سپاه به فرماندهی «حسن طهرانی مقدم»، برای گذراندن دوره آموزشی عازم سوریه شدند تا پس‌ از گذراندن دوره‌های لازم، اولین یگان موشکی ایران را راه‌اندازی کنند. وزیر وقت سپاه نیز مسئولیت تجهیز اولین هسته یگان موشکی سپاه را برعهده گرفت و اینگونه، اولین گام‌ها برای شکل‌گیری یگان موشکی کشوربا هدف بازدارندگی برداشته شد.
حسن طهرانی مقدم، محور این گروه بود که تجربه کاردر توپخانه سپاه را در چنته داشت. این گروه در آبان 1363 راهی سوریه شد و کار خود را شروع کرد و در فرصتی کوتاه فرماندهی سکو، مونتاژ و بارگیری موشک، تزریق سوخت، استقرار موشک و نصب کلاهک، نصب سرجنگی، هواشناسی، تست و... را آموخت.
با بازگشت افسران جوان به کشور، ایران موفق شد با تکیه برتوانمندی نیروهای خودی و با استفاده از موشک‌های خریداری شده از فشار دشمن کاسته و در دوران دفاع مقدس ضربات متقابلی را نیز به طرف عراقی وارد نماید. این موفقیت‌ها مرهون نخبگان گمنامی همچون حسن طهرانی مقدم است که در میانه راه با جسارت علمی و خودباوری دو فروند از موشک‌های خریداری شده را در اختیار گرفت تا با مهندسی معکوس به ساختار آن پی برده و تولید آن را آغاز کند.
درپی این اهتمام غیرتمندانه امروز کشور به فناوری تولید انواع موشک‌های پیشرفته دست یافته و این توانایی عاملی در بازدارندگی تهاجم دشمنان به خاک کشورمان محسوب می‌شود.