بازار جهانی در اتاق انتظار، میان سیاست‌های نفتی بایدن و ترامپ

گروه اقتصادی / انرژی یکی از مؤلفه‌های تأثیر‌گذار در روند انتخابات 2020 رئیس جمهوری امریکا بود. جمهوریخواهان طرفدار تولید حداکثری نفت مخصوصاً نفت شیل هستند و دموکرات‌ها طرفدار محیط‌ زیست. اما اینکه از بین «جو بایدن» دموکرات و «دونالد ترامپ» جمهوریخواه، کدام یک رئیس‌جمهوری خواهند شد و رفتارشان دقیقاً با انرژی چگونه است، هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. بازار جهانی نفت نیز این را بخوبی فهمیده و هنوز سیاست‌های نفتی این دو نامزد انتخاباتی را جدی نگرفته است. تحلیلگران هم می‌گویند واکنش بازار به انتخابات امریکا کاملاً هوشمندانه است و بازار به بعد از انتخابات چشم دوخته و رفتار هیجانی ندارد.
فریدون برکشلی رئیس دفتر مطالعات انرژی وین نیز به «ایران» می‌گوید: «بازار نفت، عاقل‌تر از آن است که گول شعارهای انتخاباتی را بخورد. آنچه برای بازار نفت اهمیت دارد، آینده است. آینده این انتخابات برای نفت معنا دارد. این که کابینه دولت از چه کسانی تشکیل خواهد شد و چه سیاستی در قبال انرژی و محیط زیست خواهند داشت.»
چه کسی رئیس‌جمهوری می‌شود؟
برای بازار انتخاب میان بایدن و ترامپ فرقی ندارد؛ اما برای نفت کشورهای تحت تحریم امریکا فرق می‌کند که کدام یک رئیس‌جمهوری باشند. هر دو به‌دنبال توسعه حداکثری نفت شیل هستند اما موضع متفاوتی در برابر نفت ایران دارند. ترامپ به‌دنبال عرضه حداکثری نفت امریکا به بازار است و او با صراحت این موضوع را بیان کرده است. در کنار این مسأله تحریم صادرات نفت ایران را مدنظر قرار داده تا قیمت‌ها مناسب تولید نفت شیل باشد. ترامپ از استخراج نفت به روش فراکینگ حمایت می‌کند و توجهی به محیط زیست ندارد.
اما بایدن در تمام این مدت دوپهلو صحبت کرد. او سعی داشت که هم آرای جنوب را حفظ کند و هم به مسائل محیط زیستی بپردازد. بایدن از تمایلش برای بازگشت به برجام نیز صحبت کرد. مسأله‌ای که می‌توانست به افزایش عرضه نفت ایران به بازار جهانی نفت خام بینجامد.
فریدون فشارکی، تحلیلگر مؤسسه «فکتس گلوبال انرژی» در این زمینه به بلومبرگ گفته است که «با انتخاب ترامپ، احتمال بیشتری برای افزایش قیمت نفت وجود دارد.»
ترامپ در دوران ریاست جمهوری خود با استفاده از تحریم‌های فلج کننده و سختگیری در تحریم‌های جهانی، موضع تندی علیه تولیدکنندگان بزرگ نفت بویژه ایران و ونزوئلا اتخاذ کرد. حمایت او از تولیدکنندگان نفت شیل امریکا باعث شد که تولید نفت این کشور به یک رکورد دست یابد و تولید بالاتر از 13 میلیون بشکه در روز را به ثبت برساند.
هرچند که اکنون به سبب افت قیمت نفت با شیوع ویروس کرونا، بخشی از تولید نفت گران امریکا - غیرمتعارف - متوقف شده است و پیش‌بینی می‌شود که تولید نفت این کشور در سال 2021 حداکثر به 11 میلیون بشکه در روز برسد. با این حال امید به حمایت‌های ترامپ از توسعه نفت شیل و تحریم نفت ایران، 7 ایالت امریکا را به نوعی طرفدار نامزد جمهوریخواه کرده است.
ترامپ برای نفت بهتر است؟
روز گذشته و در زمان تنظیم این گزارش قیمت هر بشکه نفت خام برای شاخص برنت با 2.7درصد افزایش به 40.81 دلار و برای شاخص غرب تگزاس WTI با 2.6درصد افزایش به 38.65 دلار رسیده بود که ناظران بازار یکی از مهم‌ترین علل این افزایش اندک قیمت‌ها را بی‌ارتباط با روند انتخابات امریکا و نتایج اولیه آن نمی‌دانستند. هرچند که بازار در انتظار نتیجه انتخابات و سیاست‌های اجرایی برنده آن است.
در این زمینه شرکت «مورگان استنلی» در چهار سناریو اثرات انتخابات امریکا بر شاخص‌های مهم اقتصادی از جمله قیمت نفت، ارزش دلار و شاخص سهام S&P 500 و عملکرد خزانه‌داری ایالات متحده را پیش‌بینی کرده که در این پیش‌بینی بیان می‌کند: «پیروزی جمهوریخواهان روی قیمت نفت اثر مثبت دارد.» اثر مثبت انتخاب ترامپ روی قیمت‌ها به‌طور مستقیم به سیاست تحریم کننده او مرتبط می‌شود. ترامپ تولیدکنندگان نفت خام را در فشار قرار می‌دهد تا بازار برای نفت شیل ایجاد شود. اکنون باید منتظر ماند و دید که آیا او پیروز انتخابات است یا خیر و اگر بله، چه سیاستی در قبال تحریم‌های نفتی دارد.
در حال حاضر، مهم‌ترین بحران امریکا، بحران شیوع گسترده ویروس کروناست که باید مدیریت شود و در سطح جهانی، رئیس‌جمهوری بعدی نقشی اساسی در شکل‌گیری تلاش‌های داخلی و بین‌المللی علیه تغییرات آب و هوا، استفاده از سوخت‌های فسیلی و سرعت انتقال انرژی از فسیلی به تجدیدپذیر بازی خواهد کرد.

یادداشت
توسعه نفت شیل، سیاست امریکاست

مرتضی بهروزی‌فر
عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
دوگانه «ترامپ - بایدن» در روزهای اخیر تأثیرات مقطعی بر قیمت شاخص‌های جهانی نفت خام داشت. به طوری که روز گذشته با امید به پیروزی دونالد ترامپ - نامزد حزب جمهوریخواه - اندکی مثبت شد. چراکه بازار بر این باور است که انتخاب ترامپ به معنی ادامه تحریم‌های نفتی ایران و ونزوئلا و به طور مشخص، قفل شدن 2 میلیون بشکه از تولید روزانه نفت ایران است. اما واقعیت این است که فرق چندانی میان سیاست‌های نفتی هر دو نامزد انتخابات ریاست جمهوری 2020 امریکا وجود ندارد. می‌توان مهم‌ترین محور سیاست نفتی هر دو را حفظ برتری امریکا در حوزه انرژی دانست. هرچند که ممکن است شیوع ویروس کرونا و کاهش قیمت‌های جهانی نفت خام مانع از اجرای این سیاست شود؛ اما هر دو می‌خواهند که توسعه نفت شیل ادامه داشته باشد و امریکا در بازار جهانی نفت خام حرف اول را بزند. البته جو بایدن از حزب دموکرات است و دموکرات‌ها به محیط زیست اهمیت می‌دهند و این می‌تواند شیوه اجرا را در دو دولت فرضی تغییر دهد.
از این‌رو می‌توان گفت که اگرچه صنایع نفت و گاز این کشور و خصوصاً نفت شیل، یک فعالیت مهم برای جمهوریخواهان است اما سیاست دموکرات‌ها نیز توسعه این صنعت است. انتخاب بایدن نیز با وجود تأکید او بر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و توجه به محیط زیست، به معنی کنار گذاشتن صنایع نفتی نیست. در همین حال، اگر بایدن رئیس‌جمهوری باشد و امریکا تحریم‌های نفتی ایران را کاهش دهد، معنای آن افزایش مازاد عرضه نفت در بازار نیست. به احتمال قوی بازار برای بازگشت نفت ایران جا بازمی کند و روسیه و عربستان در قالب توافق اوپک پلاس، تولید نفت ایران را نیز در نظر خواهند گرفت. لذا معتقدم با ورود مجدد نفت ایران قیمت‌ها سقوط نخواهد کرد و آنچه امروز روند قیمت‌ها را در بازار تعیین می‌کند، بیش از تحریم‌های نفتی ایران، بحران بیماری کروناست. با فرض شرایط کنونی و مؤلفه‌های اثرگذار بر عرضه و تقاضا، تا زمانی که جهان بر بیماری کرونا غلبه نکند و واکسنی برای شکست این ویروس کشف نشود، متوسط قیمت‌ها در محدوده فعلی باقی خواهد ماند و در 2021 میلادی نیز قیمت‌ها در محدوده 30 تا 35 دلار در بشکه باقی خواهد ماند.