راندن تا مرز با نهایت سرعت و بدون توقف

جان شوتی‌ها روی پدال گاز




شیما جهانبخش
خبرنگار
سفر معمولاً شب‌ها در دل جاده‌های خاکی و فرعی منتهی به مرز شروع می‌شود. بارشان بشکه‌های گازوئیل است. از هیچ چیز نمی‌ترسند. اسم شان رویشان است «شوتی»  یعنی سریع. استارت که می زنند تا رسیدن به مقصد هیچ چیز باعث نمی‌شود ترمز کنند.
اغلب رانندگان شوتی ازحدود، 12 سالگی وارد این حرفه می‌شوند. کوچکترها از کمک رانندگی شروع می‌کنند.عمق را می‌پایند تا اگر ماشین‌های نیروی انتظامی نزدیک شدند به راننده هشدار دهند. تا چند سالی کمک راننده‌اند و اگر جان سالم به در ببرند در نهایت یک شوتی می‌شوند که هر روز در مسیر مرگ قدم بر می‌دارد.
خودشان می‌گویند برای ما فرقی ندارد تصادف کنیم یا هدف گلوگاه قرار بگیریم اما هرگز تا رسیدن به مقصد توقف نمی‌کنیم. اگر ترمز کنیم تمام هست و نیستمان را از دست می‌دهیم و این برایمان با مردن فرقی ندارد. به ما می‌گویند قاچاقچی اما همین‌ها باید در نقطه صفر مرزی زندگی کنند که بدانند وقتی کار نداریم و شکم زن و بچه‌هایمان گرسنه است مجبوریم حتی در ازای جانمان این کار را انجام دهیم تا شرمنده نباشیم. باور کنید ما قاچاقچی نیستیم فقط کار نداریم و گرسنه‌ایم.
شوتی هستیم چون شغل نداریم
درازهی، یکی از شوتی‌های منطقه بلوچستان که بیشتر از 10 سال است هفته‌ای دو بار به دل جاده‌ها می‌زند به «ایران» می‌گوید: بیشتر شوتی‌های استان ما کار سوختبری انجام می‌دهند. اما این کار را قاچاق نمی‌دانیم چون مردم مرزنشین هیچ شغلی ندارند و مجبور به این کار هستند. در کل منطقه از زاهدان گرفته تا چابهار شما نمی‌توانید یک سقف را پیدا کنید که ۱۰ نفر زیر آن مشغول به‌کار باشند. هیچ کار تولیدی در استان وجود ندارد و بیشتر بچه‌ها مجبوربه ترک تحصیل هستند تا از طریق جا‌به‌جایی سوخت بتوانند کمک خرج خانواده هایشان باشند. سن شوتی‌ها از 10الی12 سالگی شروع می‌شود شما قضاوت کنید بچه با این سن چرا باید این کار خطرناک را انجام دهد.
 این راننده شوتی از نقش تفاوت نرخ ارز در قاچاق سوخت می‌گوید: پول ایران به لحاظ بین‌المللی ارزش کمی دارد به‌همین خاطر خیلی از کشورها خواهان خرید سوخت به بهای اندک هستند. البته ما سوخت را در مرز به واسطه‌ها در پاکستان تحویل می‌دهیم. واسطه‌ها با ریال از ما خرید می‌کنند. قیمت یک بشکه 200 لیتری گازوئیل در مرز بین 800 تا 900 هزار تومان است و ما خبری از قیمت آن در آن طرف مرز نداریم. می‌دانیم سود کمی نصیبمان می‌شود اما مجبوریم چون درآمدی به غیر از مبادله سوخت نداریم.
 ۱۰ سال است که این کار را می‌کنم و خانواده‌ام هم از دیرباز این کار را می‌کردند اما هیچ وقت ندیدم هیچ کدام از سوخت کش‌ها بتوانند یک آجر روی آجر بگذارند و چیزی به مال شان اضافه کنند. استهلاک این کار زیاد است و اگر یک بار خودرو را بگیرند حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان جریمه باید پرداخت کنیم. یعنی کل هستی ما بر باد می‌رود.
 قاچاق سازمان یافته نمی‌کنیم
درازهی ادامه می‌دهد: مرزهای منطقه سیستان مسدود شده‌اند و جابه‌جایی سوخت فقط درمنطقه بلوچستان انجام می‌شود به‌همین خاطر مهاجرت به این منطقه زیاد است. سوختی که قاچاق می‌شود دست‌به‌دست به استان می‌رسد و تولید خود استان نیست. این سوخت از استان‌های مرکزی به کرمان می‌آید و از آنجا به بم منتقل شده و از ایرانشهر و زاهدان وارد استان می‌شود. در واقع این دو شهر مبدأ ورودی سوخت به استان هستند. البته از سمت خراسان نیز سوخت به زابل می‌آید.
او که دو کودک خردسال دارد از نگرانی‌هایش می‌گوید: شاید شوتی فقط یک اسم باشد اما ما جانمان را برای این کار گذاشتیم و مجبوریم برای سیر کردن شکم زن و بچه هایمان این کار را بکنیم. اغلب خودروهایی که از آن استفاده می‌کنند خودروهای ۱۶۰۰ هستند که اخیراً گران شده‌اند به‌خاطر همین ما توان خرید نداریم و بزودی همین کار را هم از دست می‌دهیم. هر بار که می‌رویم تا برگردیم خانواده هایمان صد بار مرگ را جلوی چشمان شان می‌بینند. مسئولان می‌دانند که ما قاچاق سازمان یافته انجام نمی‌دهیم و فقط برای سیر کردن شکم‌مان این کار را می‌کنیم اما نمی‌دانم چرا کاری برای اینکه هردوطرف به خواسته هایشان برسند، انجام نمی‌دهند. آنها راهی برای درآمدزایی پیش پای ما بگذارند ما هم دیگر این کار را نمی‌کنیم.
20 سال است که مرگ تعقیبم می‌کند
اسلام، یکی دیگر از کسانی است که 20 سال سوخت جا‌به‌جا می‌کرده و حالا که پا به سن گذاشته پسرش راهش را ادامه می‌دهد.او به «ایران» می‌گوید: اگر کارت‌های بازرگانی که به ما دادند فعال بود این اتفاقات نمی‌افتاد. از سراوان تا مرز راه طبیعی و قانونی یک ساعت است اما شوتی‌ها از ترس دستگیری مجبورند از راه‌های فرعی بروند که گاه ۴۸ تا ۷۲ ساعت زمان می‌برد. در این مسیر خطرات زیادی وجود دارد و خیلی‌ها می‌میرند. 20 سال این راه را رفته‌ام و آمده‌ام. از رانندگانی که زنده زنده در آتش سوختند تا جوان‌هایی که در تابستان‌های گرم صحرا از تشنگی در مسیرها تلف شدند به چشم دیده‌ام و می‌دانم این راه عاقبتی ندارد اما چون هیچ شغلی در استان وجود ندارد جوانم را راهی همین جاده‌ها کرده‌ام.
او که از کم توجهی به مرزنشینان گلایه‌مند است، ادامه می‌دهد: چندی پیش سپاه پاسداران طرحی تحت عنوان به‌کارگیری نیروهای بومی برای امنیت مرزها را اجرا کرد تا نیروهای بومی در حفظ امنیت مرزها مشارکت داشته باشند اما به‌جای آن شرایط ویژه‌ای را برای آنان لحاظ کرد. بر این اساس یک سری برگه‌ها که به «کارت هماهنگی» معروف است دراختیار رؤسای قبایل قرار گرفت تا افراد بتوانند با استفاده از آن مقداری سوخت را به‌صورت قانونی بفروشند اما متأسفانه به‌دلیل نبود نظارت کافی رؤسای قبایل به جای اینکه این برگه‌ها را  به افراد طایفه بدهند آنها را با رقمی حدود ۸ تا۹ میلیون تومان می‌فروشند. این کارت‌ها محدود به ساکنان حریم 40 کیلومتری مرز است اما عملاً چیزی نصیب آنها نمی‌شود و سران قبایل سود آن را می‌برند. این طرح به خودی خود بد نیست اما چون نظارتی روی آن نمی‌شود رئیس طایفه روزانه سود میلیونی می‌برد و مردم همچنان مجبورند از راه‌های پر خطر سوخت را جا‌به‌جا کنند.
من به‌عنوان یک فرد که ساکن شهر سراوان هستنم و تنها ۱۰۰ کیلومتر با مرز فاصله دارم باید این برگه‌ها را ۸ میلیون  تومان از سران قبایل بخرم. حتی اگر این کارت‌ها را بخرم تنها می‌توانم یک خودرو سوخت ببرم. بنزین در این مناطق سهمیه‌بندی است و برای اینکه بتوانیم همین کار قانونی را هم انجام دهیم باید هر گالن ۲۰ لیتری بنزین برای سوخت ماشین هایمان را ۱۰۰هزار تومان در بازار آزاد خریداری کنیم. اگرهمه اینها را که در نظر بگیریم در آخر چیزی برای ما نمی‌ماند.
این شوتی کهنه کار از خطرات کار می‌گوید: می‌دانیم که سرعت بالا خطرات زیادی به همراه دارد. اگر به خودروهای مان شلیک نکنند ما هم نیاز بسرعت بالا نداریم. از سوی دیگر زمانی که ما سوخت را تحویل می‌دهیم هیچ پول نقدی به ما داده نمی‌شود. آنها از طریق واسطه‌هایی که در استان دارند بعد از تحویل دادن و برگشتن به شهر پولمان را پرداخت می‌کنند و خیلی وقت‌ها هم پولمان را نداده‌اند. هر چه خریداربگوید باید قبول کنیم. در حال حاضر آنها با ریال از ما خرید می‌کنند به‌خاطر همین مقدار پولی که هر‌روز به ما می‌دهند کمتر می‌شود.
 او در خصوص تقویت ماشین‌هایشان می‌گوید: ماشین‌های نو هیچ گونه دستکاری نمی‌شود اما ماشین‌هایی را که موتورشان دچار مشکل شده باشد تعمیر می‌کنیم. تقویت موتور هزینه‌بر است و برای ما صرف نمی‌کند.سرعتمان زیاد است چون می‌دانیم ایستادن مساوی است با از دست دادن همه زندگیمان. به خدا ما پولدار نیستیم برایمان فرقی نمی‌کند که صبر کنیم و همه زندگیمان را از دست بدهیم یا تصادف کنیم و بمیریم.
او خطاب به مسئولان می‌گوید: کارت‌های هماهنگی فقط به ساکنان ۴۰ کیلومتری مرز داده می‌شود اما خیلی از روستاهای ۴۰ کیلومتری مرز خالی از سکنه است. ساکنان سراوان، جالق، گشت و دیگر شهر‌های جنوبی بلوچستان هم مرز نشین هستند. مسئولان باید بدانند مرزنشینان فقط در ۴۰ کیلومتری مرزها ساکن نیستند بلکه همه ساکنان سیستان و بلوچستان در ادوار تاریخی نگهبانان مرز‌ها بوده‌اند. برای ما فرقی ندارد که ما را بگیرند یا به ما کارت ندهند اگر کسی به مرز ما تجاوز کند از آن دفاع می‌کنیم چون دفاع از ناموس و خاک در خونمان است. آنها هم فکری اساسی به حال ما بکنند.
 شوتی ها قربانی اند
«محمد محبی»، دبیر کمیسیون ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در سیستان و بلوچستان هم یکی از معضلات اصلی استان را بحث قاچاق سوخت می‌داند و به «ایران» می‌گوید: قاچاق سوخت در این استان شبکه‌ای انجام می‌شود و مردم ما قربانی فعالیت این شبکه و در سطح پایین‌تر شوتی‌ها و تصادفات آنها در جاده ها هستیم.
می‌دانیم منشأ ورود سوخت قاچاق به سیستان و بلوچستان استان‌های مرکزی هستند و شوتی‌ها افراد خرده پا هستند که برای سر شبکه‌ها کار می‌کنند و عملاً سود زیادی نصیب آنها نمی‌شود به‌همین دلیل در تمام ۵ گلوگاه اصلی ورودی استان سامانه «بارنامه برخط» نصب شده تا جلوی ورود سوخت قاچاق را بگیریم. با نصب این سامانه، دسترسی برای پلیس مبارزه با قاچاق در استان سیستان فراهم شده و عمده قاچاق سوخت شناسایی می‌شود کشفیاتی را داشتیم که تانکر از استان‌های واقع در مرکز کشور، تمام مبادی را رد کرده و به مرز رسیده و در جدار مرز توقیف شده است؛ این مسأله بیانگر عدم استفاده درست از سیستم‌ها و ابزارهای کنترلی و نقص ما در مبارزه با قاچاق است.
وی با اشاره به اینکه در بررسی‌ها مشخص شده ۸۵ درصد سوختی که وارد استان می‌شود از استان‌های همجوار و استان‌های مرکزی است، ادامه می‌دهد: در سال‌های اخیر اغلب نفتکش‌هایی که از استان‌های مرکزی مانند تهران، شیراز و... به سیستان و بلوچستان می‌آمدند سوخت قاچاق را براحتی با یک بارنامه جعلی وارد استان می‌کردند اما ما توانستیم با نصب سامانه کنترل در 5 گلوگاه اصلی استان اطلاعات هر محموله را که از انبارهای نفت کشور به مقصد سیستان و بلوچستان می آید در ورودی‌های استان مشاهده کنیم. از زمانی که این سامانه در مبادی ورودی استان مستقر شده نزدیک به ۸۰۰ نفتکش قاچاق شناسایی شده است. در واقع هدف ما این بود که بتوانیم سر شاخه‌های اصلی قاچاق سوخت را ردیابی کنیم. ما معتقدیم سوخت قاچاق توسط شوتی‌ها از استان خارج نمی‌شود بلکه این کار در حجم گسترده صورت می‌گیرد.
محبی بیشترین فعالیت شوتی‌ها را مربوط به دو حوزه سراوان و مهرستان می‌داند و می‌گوید: در بررسی‌های انجام شده مصرف گازوئیل یک روز در تمام بخش‌های صنعت، کشاورزی، مصرفی و... 4 میلیون لیتر بوده است در حالی که در برآوردهای انجام شده روزی ۹ تا ۱۰ میلیون لیتر گازوئیل توسط قاچاقچیان از استان خارج می‌شود. با توجه به اینکه در شهرستان‌های سراوان و مهرستان خلأ مطلق مرزی وجود دارد عمده قاچاق سوخت از این دو حوزه است. یعنی وقتی مردم اینجا هیچ شغلی ندارند مجبور به این کار هستند. این استان یکی از استان‌های جوان کشور و در عین حال بیکار است در واقع هیچ اشتغالی برای مردم محلی ایجاد نشده و جوان‌ها ناچار به شوتی هستند.
دبیر کمیسیون ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در سیستان و بلوچستان می‌افزاید: مشکلات مردم مناطق مرزی را می‌دانیم به همین جهت با نظارت سپاه و هماهنگی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز برنامه‌ای در قالب طرح «قزاق» که همان طرح «ساماندهی گذرگاه‌های مرزی» است تدوین شده تا این مشکلات برطرف شود البته به علت برخی مشکلات این طرح هنوز به مرحله اجرا نرسیده است.
راهی برای تأمین معیشت مرزنشینان
 دبیر کمیسیون ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در سیستان و بلوچستان علت اجرا نشدن این برنامه را همکاری نکردن وزارت نفت می‌داند و می‌گوید: در پیگیری‌های انجام شده تا کنون موفق نشده‌ایم سوختی را از وزارت نفت دریافت کنیم. ما قصد داریم با اجرای این برنامه سوخت را با قیمت مناسب در اختیار مرزنشینان قرار دهیم و با مجاز دانستن تردد این افراد با خطر کمتری بتوانیم بحث صادرات سوخت با قیمت مناسب را داشته باشیم. سوختی که توسط شبکه قاچاق وارد استان می‌شود با قیمت چندین برابر در مرزها فروخته می‌شود و عملاً سودی نصیب شوتی‌ها و مرزنشینان نمی‌شود به همین جهت می‌خواهیم سوختی را در اختیار مرزنشینان قرار دهیم که سوخت قاچاق نیست و شرکت نفت با یک قیمت تعادلی منطقه آن در اختیار مرزنشینان قرار می‌دهد. در واقع با هر بار سوخت‌گیری قاچاق سود نصیب شبکه قاچاق می‌شود و چیزی به مرزنشینان نمی‌رسد.
وی در خصوص سوء‌استفاده‌های احتمالی از این طرح می‌گوید: برای جلوگیری از سوء‌استفاده از این طرح تمام اطلاعات مرزنشینانی که قرار است در این گذرگاه‌ها فعالیت کنند در سامانه ثبت شده و سوخت مستقیماً در اختیار خود مرزنشینان قرار می‌گیرد. در واقع سرطایفه‌ها در این موضوع دخیل نیستند و ما به طور دقیق می‌دانیم که قرار است کدام فرد از کدام خانواده در چه ساعتی با چه ماشینی سهمیه خود را بفروشد. زمان‌بندی و منطقه‌بندی مشخص شده و ما به‌دنبال این هستیم که معیشت مرزنشینان را بهبود بخشیم اما نمی‌خواهیم که منشأ این کار سوخت قاچاق باشد. قرار است در این طرح سوخت با قیمتی مناسب در مرز عرضه شود تا مرزنشینان بتوانند با فروش آن درآمدی داشته باشند، باید برای مرزنشینان فکری اساسی کنیم.
محبی با اشاره به اینکه بالغ بر 5000 شوتی در استان فعالیت می‌کنند، می‌افزاید: اگر ما بخواهیم مرز را ببندیم عملاً 5000 خانواده را بی‌درآمد کرده‌ایم پس ما نمی‌توانیم تا زمان که شغلی برای آنها تعریف نکرده‌ایم جلوی کار آنها را بگیریم. البته برای شوتی‌هایی که در محورهای مواصلاتی استان خطر ایجاد می‌کنند مصوباتی داشتیم و ماشین آنها سه ماه متوقف می‌شود اما می‌دانیم که باید برای مرزنشینان فکری اساسی کنیم. ما ۱۵۰۰ کیلومتر مرز داریم و هر میزان هم که در سیستان و بلوچستان کنترل‌ها تشدید شود تا استان‌های دیگر با ما همکاری نکنند نمی‌توانیم کاری انجام دهیم. شوتی‌ها تنها مهره‌های کوچک قاچاق سوخت هستند و اگر به‌دنبال راه حل اساسی هستیم باید از منشأ جلوی قاچاق سوخت گرفته شود. درواقع پیشگیری یعنی اینکه از مبدأ، سوخت را به‌صورت مدیریت شده تخصیص دهند تا عرضه خارج از شبکه اتفاق نیفتد.

نیم نگاه
یک راننده شوتی:  ۱۰ سال است که این کار را می کنم و خانواده ام هم از دیرباز این کار را می‌کردند اما هیچ وقت ندیدم هیچ کدام از سوخت کش ها بتوانند یک آجر روی آجر بگذارند و چیزی به مال شان اضافه کنند. استهلاک این کار زیاد است و اگر یک بار خودرو را بگیرند حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان جریمه باید پرداخت کنیم .یعنی کل هستی ما بر باد می‌رود
دبیر کمیسیون ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در سیستان و بلوچستان: با توجه به اینکه در  شهرستان های سراوان و مهرستان  خلأ مطلق مرزی  وجود دارد عمده قاچاق سوخت از این  دو حوزه است.   وقتی مردم اینجا هیچ شغلی ندارند مجبور به این کار هستند. این استان یکی از استان‌های جوان کشور و در عین حال بیکار است و  هیچ اشتغالی برای مردم محلی ایجاد نشده




آدرس مطلب http://old.irannewspaper.ir/newspaper/page/7478/11/558649/0
ارسال دیدگاه
  • ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
  • دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
  • از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
  • دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
captcha
انتخاب نشریه
جستجو بر اساس تاریخ
ویژه نامه ها