معمای ناتمام هویدا

لیلا ابراهیمیان/  بیست‌وپنجم مردادماه 1356 آخرین روز حضور امیرعباس هویدا در مقام نخست‌وزیری 12 سال و 6 ماه و 12 روزه‌اش بود؛ محمدرضا پهلوی تصمیم گرفته بود جمشید آموزگار را به‌جای هویدا بنشاند و او چون محمدعلی فروغی، عبدالحسین هژیر، ابراهیم حکیمی (حکیم‌الملک)، حسین علا و منوچهر اقبال وزارت دربار را پاداش بگیرد. از زمانی که در طبقه دوم بیمارستان پارس نشسته بود بر بالین حسنعلی منصور، حدود 13 سال می‌گذشت؛ آن روز همه نمایش «زنده بودن نخست‌وزیر» را بازی می‌کردند و شاه می‌خواست از میان جمشید آموزگار، اردشیر زاهدی، علینقی عالیخانی و امیرعباس هویدا نخست‌وزیری برای خود انتخاب کند. هویدا انتخاب خود شاه بود؛ فرزند عین‌الملک که چون پدرش دیپلماتی معروف شده بود و از کودکی در بیرون از کشور زندگی می‌کرد. در جوانی به شاخه حزب توده در بیروت پیوسته بود و بعدها در تهران از دست شاه مدال گرفته و به فرانسه بازگشته بود؛ او زندگی به سبک روشنفکرانه داشت. کودتای 28 مرداد 1332 که رخ داد به تهران برگشت و از وزارت خارجه به دفتر امیر انتظام رفت؛ در شرکت نفت هویدا تا معاونت امور اداری ترقی کرد. دوست گرمابه و گلستان حسنعلی منصور بود و در کابینه‌اش وزیر دارایی شد و مرد دوم همراه نخست‌وزیر؛ محمد رضا شاه هم او را مردی گره‌گشا می‌پنداشت.
یازدهم بهمن‌ماه 1343 هویدا نوزدهمین نخست‌وزیر شاه شد و سال‌ها مرد دوم حکومت پهلوی بود و عکاس‌ها قاب تصویر او را با عصا، پیپ و گل ارکیده به یقه کتش ثبت می‌کردند.  زمان به روزهای تب‌دار انقلاب نزدیک می‌شد و شاه برای تطمیع موج فزاینده انقلاب حکم به بازداشت هویدا داده بود؛ تا صبح روز بیست‌ و دوم بهمن‌ماه هویدا در زندان شاهانه تنها ماند.