چرا صنوف سینما نظارت تلویزیون بر محصولات غیرتلویزیونی را برنمی‌تابند؟

سعید رجبی فروتن
مدیر کل حوزه ریاست سازمان سینمایی
انتقال یا واگذاری بخشی از وظایف حاکمیتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (سازمان سینمایی) به صدا و سیما در زمینه نظارت بر محتوای آثار دیداری و شنیداری که در سامانه‌های آنلاین بارگذاری و منتشر می‌شوند، به جز مغایرت‌های قانونی مترتبه که در جای خود باید مورد بحث قرار گیرد، همان‌طور که قابل پیش‌بینی بود واکنش صنوف مؤلف خانه سینمای ایران یعنی کانون کارگردانان و انجمن فیلمنامه نویسان را در پی داشت که در جای خود تأمل برانگیز است. موضع‌گیری دست اندرکاران سینمای ایران در قبال توسعه قلمرو انحصاری صداوسیما البته به دو صنف یاد شده محدود نشد و قبل از آن تهیه کنندگان معتبری در این زمینه صحبت کردند و با دوراندیشی پیامدهای منفی چنین اقدامی را برشمردند.
اصرار صدا و سیما برای خیمه زدن در نمایش خانگی که اصولاً جایی برای تولید و عرضه محصولات غیرتلویزیونی است، در حالی صورت می‌گیرد که رسانه ملی طی شش ماه گذشته به جز نمایش محدود تیزر فیلم سینمایی «خروج» راضی به پخش تیزر هیچ‌یک از تولیدات سینمای ایران در اکران آنلاین آنها نشده است و همچنین در 10 سالی که 40 سریال در شبکه نمایش خانگی تولید شده است، ولو با دریافت هزینه، تن به اطلاع‌رسانی درباره آنها نداده همواره درصدد بزرگ‌نمایی نقطه ضعف بعضی از آنها بوده است.
به موجب اصل 44 قانون اساسی مردمی‌سازی همه عرصه‌های اقتصادی و فرهنگی و مشارکت آحاد مردم در باروری و پویایی آنها ضمن آنکه ضامن حفظ امنیت کشور و کاهش فاصله حاکمیت با مردم است، بار سنگین بسیاری از هزینه‌ها را از دوش دولت‌ها برمی دارد تا اعتبارات صرف امور زیربنایی شود. در عرصه تولید محتوا می‌توان با حفظ حاکمیت انحصاری سازمان صدا و سیما در تولید برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی، تولید سایر گونه‌های غیرتلویزیونی را بر دوش مردم نهاد و نظارت بر آن را همچون گذشته از دولت مطالبه کرد. آنچه که طی سال‌های اخیر در تولید سریال‌های غیرتلویزیونی و برنامه‌های ترکیبی و مسابقه‌ای با سرمایه صددرصد خصوصی و با نظارت دولت تهیه شده است ظرفیت‌های ارتقا یافته فرهنگی و رسانه‌ای نظام را در برابر تلویزیون‌های ماهواره‌ای به نمایش گذاشته است و تضعیف این حرکت رو به رشد، سبب خشنودی رسانه‌های بیگانه خواهد شد. همان‌طور که در بیانیه کانون کارگردانان سینمای ایران آمده است، توقف صدور پروانه ساخت سریال باعث تخریب روند تولیداتی می‌شود که توانسته‌اند صدها نفر از اهالی سینما را مشغول به کار کند. به این خاطر کانون کارگردانان سینمای ایران تصریح کرد که «ضمن تقبیح این رفتار هرگونه عملی را که مانع کسب و کار، محدود ساختن و توقف فعالیت سینماگران شده شدیداً محکوم می‌کند و خواستار ادامه روند تولید سریال‌های نمایش خانگی توسط سازمان سینمایی است.»
اگر به هر دلیل نظارت برمحتوای صوت و تصویر غیرفراگیر از دولت گرفته شود، این معنا را در پی ندارد که سرمایه‌گذاران و تولید‌کنندگان محتوا به تلویزیون گرایش نشان خواهند داد زیرا سرمایه از آنجا که ماهیتاً از ریسک پرهیز می‌کند، به سمتی نخواهد رفت که با ضوابط و ملاحظات ضیق ممیزی، همواره امکان توقیف یک اثر یا اعمال حذفیات گسترده وجود دارد؛ از یاد نبریم که اصولاً امتداد ضوابط پخش تلویزیونی به محصولات غیرتلویزیونی دلیل اصلی انتقاد بسیاری از فیلمسازان و صنوف مؤلف نظیر فیلمنامه نویسان و کارگردانان از مداخلات و ادعاهای اخیر صدا و سیما برای نظارت بر محتوای پلتفرم‌های اینترنتی هستند.
انجمن فیلمنامه‌نویسان از همین رو در بیانیه خود پیش‌بینی کرده است «انتقال صدور مجوز از سازمان سینمایی به صداوسیما به انحصار مطلق در این حوزه و یکسان‌سازی تولیدات دو بخش متفاوت و کمرنگ شدن جذابیت‌های تولیدات بازار کار منجر شود».
در یک جمع‌بندی تولیدات تلویزیونی و غیرتلویزیونی با قبض و بسط ممیزی قابل انتظار می‌توانند طیف وسیعی از مخاطبان را با سلایق متفاوت جذب کنند و قرار دادن آنها زیر چتر واحد نظارتی واحد و متمرکز اشتباه مهلکی است که جز فرار سرمایه‌ها از نمایش خانگی و توقف تولید محتوا در این حوزه امنیت فرهنگی نظام را در رقابت با رسانه‌های غیرهمسو با چالش جدی روبه‌رو می‌کند و ظرفیت‌های فکری و ذوقی صنوف مؤلف سینمای ایران را در محاق نگه می‌دارد.