آیت‌الله، برای مان دعا کرد

ابراهیم بهشتی
دبیر سرویس سیاسی
بهمن سال 97  به مناسبت دهه فجر و سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی به همراه تیم خبری و تصویری روزنامه عازم قم شدیم تا با آیت‌الله صانعی از چهره‌های مبارز انقلابی و مسئولان ارشد دهه اول بعد از پیروزی انقلاب  و مرجع تقلید گفت‌وگو کنیم. درخواست مصاحبه البته تنها برای دفتر آیت‌الله صانعی ارسال نشده بود اما ایشان فقط با درخواست ما موافقت کرده بودند. از آیت‌الله زیاد شنیده بودم اینکه مرجع تقلید متفاوتی است، دیدگاه‌هایش در فقه و نوگرایی‌هایش مخاطبان زیادی را جذب کرده و بخصوص رویکردش نسبت به زنان، مترقی و به‌روز هستند. اینها البته به معنای بریدن از سنت فقهی شیعه نیست بلکه اجتهاد در قالب فقه پویاست که برجسته‌ترین چهره آن را مرحوم امام خمینی می‌دانند و مرحوم صانعی هم از نزدیکان بنیانگذار انقلاب اسلامی بود.
با این همه مواجهه نزدیکی با ایشان نداشتم و تجربه آن مصاحبه بیش از هر چیز مردمداری آیت‌الله فقید را در ذهنم ماندگار کرد. موضوع مصاحبه جایگاه مردم در اندیشه مرحوم امام (ره) بود و آیت‌الله صانعی توضیح داد که آبشخورهای فکری توجه به مردم در اندیشه امام به مکتب فقهی شیعه و البته نوآوری‌های امام برمی‌گردد که حتی در تبیین مصلحت هم معتقد بودند مراد مصلحت مردم است: «مردم در نگاه ایشان اصل بودند و همه چیز دیگر در ادامه و به دنبال آن است. یعنی باید ببینیم مسائل مطرح شده با خواست مردم مطابق است یا نه. اگر هماهنگ بود قاعدتاً مطابق با نظر امام هم هست در غیر این صورت مخالف نظر ایشان است. از منظر فقه هم همین مهم است... تصرف در مال مردم بدون رضایت آنها جایز نیست. امام اصل را بر آرا و اندیشه مردم می‌داند. خارج از اندیشه مردم را خلاف شرع می‌داند.»
مرحوم صانعی معتقد بود که حفظ دین و منافع مردم همیشه مورد دغدغه امامان شیعه بوده و اصولی همچون «تقیه» و «مصلحت» اساساً ناظر بر همین مهم بوده است که خطری برای دین و جان و مال مردم نیفتد. بر همین اساس گفتند: «بنده معتقدم برای حفظ نظام و این مردم باید جاهایی کوتاه آمد. وقتی مردم به رنج افتادند و ناراضی شدند چه نظامی باقی می‌ماند؟ عرض کردم که ائمه ما تقیه می‌کردند گاهی خلاف حکم خدا هم سخن می‌گفتند برای اینکه مذهب بماند نه برای حفظ اشخاص.
امروز برای حفظ مذهب و نیفتادن مردم به رنج هر جوری بتوانیم باید اقدام کنیم. البته نه اینکه حقیر و ذلیل شویم بلکه مقداری که به نظام آسیب نرسد و ملت به رنج نیفتد. همین قضیه پولشویی را ببینید چه گرفتاری به وجود آورده است.
آقایان مسئولان دولت داد می‌زنند می‌خواهیم بهانه را از دست دشمن بگیریم، ولی برخی قبول نمی‌کنند و حرف خود را می‌زنند.» با این حال اینها بحث‌های نظری در تأیید مردمداری آیت‌الله صانعی بود که مواجهه و تجربه کوتاه دیدار و مصاحبه با آن مرحوم وجوه عملی مردمداری را نیز نمایان کرد. دفتر ایشان که محل رجوع مردم و برگزاری نماز جماعت و دیدارها بود، ساختمانی ساده بود. ما که وارد شدیم به اتاقی هدایت شدیم که به زحمت 9 متر می‌شد.
فیلمبردار آماده شد و آیت‌الله با ویلچر وارد اتاق شد. سلام وعلیکی کردیم و آیت‌الله با همه احوالپرسی و خوش و بش کرد. در همان ابتدا از سختی‌های کار خبری و رسانه‌ای گفت و اظهار امیدواری کرد که در کارمان موفق باشیم و برای مان دعا کرد. همان شناختی که از قبل نسبت به ایشان حاصل شده بود، گویا به مدد آمد تا در برابر یک عالم و مرجع تقلید احساس غریبگی یا استرس‌های طبیعی گفت و گو با مقامات بلند پایه در میان نباشد. مصاحبه که تمام شد آیت‌الله چند دقیقه ای در اتاق ماندند. آن سال البته که از پروتکل‌های بهداشتی و کرونا خبری نبود اما همزمان خبری هم  از پروتکل‌ها و تشریفات مرسوم برای برخی مقامات نبود.
کنار آیت‌الله نشستیم و درباره اوضاع کشور خصوصی‌تر صحبت کردیم. آیت‌الله سر حال بود و در میان گپ و گفت‌هایمان همین سرحالی و البته روایت‌های ایشان از برخی اتفاقات که همراه با شوخ طبعی هم بود، سرخوشمان کرد. مصاحبه تمام شده بود و وقت خداحافظی بود. وسایلمان را جمع و از آیت‌الله خداحافظی کردیم. یکی از مسئولان دفتر گفت که ناهار باید بمانید. گفتیم برنامه داریم در راه برگشت ناهار بخوریم و دیگر زحمتی نمی‌دهیم. اصرار کرد و گفت که خود حاج آقا فرمودند بدون ناهار روانه‌شان نکنید. ماندیم و چلوکباب قمی میهمان آیت‌الله شدیم.
بازخوانی مصاحبه یاد شده  با آیت الله صانعی در این لینک قابل دسترسی است.   http://www.ion.ir/news/446554