دغدغه‌هایی که یک اثر را خواندنی‌تر می‌کند

الهه کاشانی
خبرنگار
رمان «پل دختران یعقوب» نوشته «حسن حمید» که پیش از این به زبان‌های چینی، روسی و فرانسوی ترجمه شده بود در ایران با ترجمه «اصغر علی‌کرمی» و توسط انتشارات ایهام منتشر شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. معتقدم که زمینه آشنایی مخاطبان فارسی زبان با داستان و رمان عرب بسیار محدود است و به‌ غیر از چند نویسنده از جمله «نجیب محفوظ» - که نوبل ۱۹۸۷ را دریافت کرده - آثار چندانی به فارسی ترجمه نشده است و نویسندگان عرب زبان در سطح بسیار محدودی به خوانندگان فارسی معرفی شده‌اند. این مسأله با در نظر گرفتن همسایگی جغرافیایی و اشتراکات بسیار زیاد فرهنگی، تاریخی و مذهبی بین ملت‌های فارس و عرب قدری غیرعادی به‌نظر می‌رسد که آسیب‌شناسی آن را به عهده کسانی می‌گذارم که در این زمینه به‌صورت جدی فعالیت دارند. در یک نگاه باید بگویم که رمان پل دختران یعقوب از نظر ساختار و چیدمان فصل‌ها، جنس روایت و نیز شخصیت‌پردازی عمیق و راه یافتن به عمق ذات و باورها و دغدغه‌های شخصیت‌های رمان، تصور سهل‌انگارانه‌ از رمان عربی را به‌طور کلی به هم ریخته و در این رمان با فضای بسیار جدیدی می‌توان آشنا شد. راوی در ابتدا توضیح می‌دهد این قصه را از روی نوشته‌هایی روایت می‌کند که در کتابخانه جدش پیدا کرده و بدون هیچ دخالتی آنها را منتشر کرده است. با این وصف از یک سو ما را در جریان روایتی قرار می‌دهد که هم‌اکنون توسط او تعریف می‌شود و از یک سو به روایتی تکیه دارد که قرن‌ها پیش نوشته شده. در واقع داستان از چند زاویه متفاوت روایت می‌شود و هر جا نیاز باشد آنقدر به شخصیت‌های داستان نزدیک می‌شود که می‌تواند حتی صدای نفس‌های آنها را بشنود و از سوی دیگر زمانی داستان روایت می‌شود که چندین قرن از آن گذشته است و می‌توانم بگویم چنین روایت هوشمندانه‌ای را در کمتر رمانی می‌توان یافت. نکته دیگری که در این رمان، بسیار توجهم را جلب کرد بازسازی اساطیر و روایت‌های کهن الگویی و آرکی تایپ بود که در قالب داستان‌های مربوط به ماجراهای اصلی رمان بخوبی روایت شده‌اند و تعداد زیادی خرده روایت یا ماجرای فرعی در کنار قصه اصلی رمان ساخته‌اند و از آن اثری تفکر برانگیز و خواندنی به جا گذاشته‌اند. دیگر نکته قابل توجه، زبان رمان بود که بخوبی نشان می‌دهد چه قسمت‌هایی از رمان در زمان خیلی دور روایت شده و چه قسمت‌هایی در روزگار معاصر نوشته شده و با وجود این اثری یکدست رقم زده است که در کنار توانایی‌های توصیفی و صحنه‌سازی از لحنی شاعرانه برخوردار است. با این توصیفات، بد نیست اشاره‌ای داشته باشم به اینکه مترجم این رمان پیش از این چندین مجموعه شعر ترجمه کرده و خودش نیز شاعر است و همین توانایی به او کمک کرده تا بتواند ظرافت‌های زبانی بیشتری را در اثر کشف کند و به زبان مقصد برگرداند.