ناصرخان و درگیری‌های فارس

نهضت جنوب




1325 را باید سال «درگیری‌های داخلی» و رودررویی حکومت مرکزی با فرقه‌ها و گروه‌های مخالف دانست. ماه‌هایی که محمدرضا شاه جوان بعد از پایان جنگ جهانی دوم تلاش می‌کرد ارتش‌های خارجی را راضی به خروج از کشور کند و همزمان با فرقه‌های دموکرات آذربایجان (به رهبری پیشه‌وری) و فرقه دموکرات کردستان (به رهبری قاضی محمد) درگیر شده بود. اما قصه رو در رویی‌های داخلی تنها به شمال غربی ایران ختم نشد زیرا در جنوب کشور هم عشایر و ایلات جنوب مرکب از سران ایلات قشقایی، حیات داوودی، ممسنی، بویراحمدی و کوهمره‌ای گردهم آمدند و «نهضت جنوب» را علیه حکومت پهلوی دوم شکل دادند.
نهضتی که البته ریشه‌های شکل‌گیری اش به بعد از شهریور 1320 باز می‌گردد زمانی که بعد از بیش از یک دهه سیاست «تخته قاپو» (یکجانشینی اجباری) کردن عشایر؛ آنها مجدداً از روستاهای اجباری خارج و به زندگی کوچ نشینی خود بازگشتند. در این بین تعدادی از بزرگان ایلات عشایر جنوب که تا آن زمان در تبعید یا زندانی بودند مانند ناصر و خسرو قشقایی (پسران صولت‌الدوله قشقایی ‏رئیس ایل) به منطقه فارس و جنوب آن بازگشتند و به اعتبار پدر خود را ایخان فارس خواندند و رهبری ایل را برعهده گرفته و ناسازگاری را با دولت مرکزی آغاز کردند. ناصرقشقایی مشهور به ناصرخان گروهی از بزرگان ایلات مختلف، بزرگان شیراز و روحانیون منطقه را در چناراهدار در 12 کیلومتری جنوب شیراز دور هم جمع کرد و پایه‌گذاری «نهضت جنوب» را اعلام کرد. در کتاب‌های مختلف تاریخی نقل شده است افرادی همچون سیدمحمد رضوی، عبدالله امام صمدانی، محی‌الدین مزارعی، ‌محمدحسن‌خان بهبهانی و محمدباقر دستغیب و مدیران روزنامه‌های گلستان و استخر و نیز سردار فاخر حکمت به اتفاق عمادالسلطنه فاطمی استاندار وقت فارس در این جلسه حضور داشتند. جلسه‌ای که در آن ناصرقشقایی رو به حاضران گفت: «با همکاری سران عشایر، نهضتی بر پا کرده‌ایم و از این پس مردم فارس از هر گونه تعرضی مصون هستند. غرض ما از این نهضت تأمین آینده فارس است به سم‌پاشی عناصر ماجراجو نباید ترتیب اثر داد. هر کس سعادت فارسیان را می‌خواهد، ما از جان و دل با او همراهی خواهیم کرد و هر کس با افکار ما موافقت نداشته باشد، باید بداند که فارس با نظر خصمانه به او می‌نگرد.»
همچنین ایلات عشایر جنوب تلگرافی به امضای ناصرقشقایی برای نخست‌وزیر وقت قوام السلطنه ارسال و خواستار اصلاحاتی در اداره کشور همچون:«ترمیم فوری کابینه، تغییر فرماندهان حساس ارتش، محاکمه و مجازات خاطیان دوره رضاشاه، واگذاری کارهای ادارات فارس از لشکری و کشوری به خود اهالی، تشکیل انجمن‌های ایالتی و ولایتی، اتصال راه‌آهن مرکز به شیراز و بندر بوشهر و...» شدند و در پایان تلگراف هم نوشتند: «عموم اهالی اعم از ایلات و شهرستان‌ها برای به‌دست آوردن حقوق پایمال شده خود، قیام خواهند کرد اگر تا دوشنبه اول مهر 1325 تکلیف قطعی معین نشود. هر اتفاقی رخ دهد در مقابل تاریخ و وجدان، مأمور و ملامت نخواهیم بود.» قوام در پاسخ به این نامه با لحنی نصیحت گونه از عشایر خواست دست از این اقدامات و تهدید دولت بردارند و نماینده‌ای برای مذاکره به تهران بفرستند. همچنین او سرلشکر زاهدای را مأمور مذاکره با عشایر کرد و خود با ارسال دستگاهی مخابراتی به شیراز با ناصرخان قشقایی مذاکره کرده و خواستار جلوگیری از رودر رویی عشایر با دولت شد. اما ناصرخان و دیگر رهبران ایلات که از نصیحت‌های قوام خسته شده بودند در نهایت دستور حمله به پاسگاه‌ها و پادگان‌های ارتش را در شیراز، کازرون، بوشهر، جهرم، قیر و کارزین، ممسنی و... صادر کردند. حملاتی که به درگیری‌های خونین و سقوط تعدادی از پادگان‌ها و پاسگاه‌ها، محاصره بخش‌هایی از شیراز و بوشهر منجر شد. در سال 1325 اوج درگیری‌های حکومت مرکزی با عشایر فارس مربوط به کازرون است. سرهنگ یمنی فرمانده لشکر فارس برای مقابله با حمله عشایر و ایجاد ترس در نیروهای آنها دستور داد نقاط تجمع عشایر بمباران شود، اقدامی که البته سربازان عشایر را برای مبارزه با دولت قوام و حکومت مصمم‌تر کرد. در نهایت احمد قوام چند روز بعد از سقوط پادگان کازرون و در آستانه سقوط شیراز تن به مذاکره با ناصرخان و رؤسای ایلات عشایر و مصالحه با آنها داد. دولت و عشایر توافق کردند:«1- نفرات ارتش به تعداد و در موقعیت‌های پیش از نهضت در فارس باقی بمانند و از هر نوع حمله به عشایر خودداری کنند. 2- دولت اعلان عفو عمومی کند. 3- سلاح‌های سنگین و تجهیزات ارتش بلافاصله از سوی عشایر تحویل شود و سلاح‌های سبک پس از شش ماه واگذار شوند. 4- ژاندارمری در فارس باقی بماند و تعدادی از نفرات ارتش در یک هنگ تحت هدایت ناصرخان قشقایی باشند.»


آدرس مطلب http://old.irannewspaper.ir/newspaper/page/7409/16/550211/0
ارسال دیدگاه
  • ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
  • دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
  • از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
  • دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
captcha
انتخاب نشریه
جستجو بر اساس تاریخ
ویژه نامه ها