تهدید یا فرصت

 مازیار معاونی
منتقد سینما
شاید هیچ کدام از مدیوم‌های چند گانه مرتبط با هنر نمایش از هنر مادر تئاتر گرفته تا تلویزیون و شبکه نمایش خانگی به اندازه مدیوم باسابقه سینما از توقف اکران و قطع ارتباط با مخاطبین خود بواسطه اپیدمی خطرناک و کشنده ویروس کرونا آسیب ندیدند، در دوران پرالتهابی که معضلات بزرگی همچون ورود پول‌های مشکوک به چرخه‌های تولیدی فیلمسازی، سینما را بیش از گذشته در معرض آسیب قرار داده بود بسته شدن در سالن‌های سینما ضربه کاری دیگری بود که بر پیکر این هنر/ صنعت ارزشمند وارد آمد، ضربه‌ای که هر چند اهالی این هنر و علاقه‌مندان جدی هنر هفتم را سرخورده و برای مدتی از ارتباط با مدیوم محبوبشان دور کرد اما با تمهیدات اندیشیده شده و آغاز روند اکران آنلاین آثار سینمایی برای مدت زمان زیادی تداوم پیدا نکرد.
اما گذشته از جنبه مثبت این مقوله یعنی استمرار اکران با استفاده از بستر اینترنت که به فاصله چند ماهه سینما و مخاطبینش پایان داده است ماجرا وجوه متعدد و بعضاً نگران‌کننده دیگری هم دارد که کپی غیرقانونی آثار در همان ساعات اولیه اکران یکی از مهمترین آنهاست، آخرین ساخته ابراهیم حاتمی کیا یعنی فیلم «خروج» نخستین قربانی مافیای کپی و دانلودهای غیرقانونی بود و تا همین امروز که بیشتر از دو ماه از آغاز اکران‌های آنلاین می‌گذرد هنوز امکان محافظت کامل از حقوق صاحبان آثار سینمایی در برابر این سرقت‌های خانمان برانداز فراهم نشده است. در این میان تهیه‌کنندگان بخش خصوصی که موضوع فروش و بازگشت سرمایه برای ادامه حیات حرفه‌ای در قیاس با سرمایه‌گذاران دولتی، دغدغه بسیار مهمتری برای آنهاست با رغبت و اطمینان خاطر مایل به حضور در این فضای جدید نیستند چرا که حتی به فرض فعلاً دور از دسترس عدم امکان دانلود آثار سینمایی، به هیچ عنوان نمی‌توان از گرفتن تصویر از فیلم در حال پخش آنلاین و بعد به اشتراک گذاشتن آن در فضای مجازی پیشگیری کرد و شوربختانه در میان تماشاگران همچنان قشرهایی وجود دارند که تماشای مجانی یک اثر بی‌کیفیت را به تماشای نسخه مطلوب اصلی ترجیح می‌دهند، وجود نسخه‌های تار و بی‌کیفیت فیلم‌های تصویربرداری شده از روی پرده که با کمترین زمان ممکن از شروع اکران بارگذاری شده و در کمترین زمان ممکن رونق فیلم در حال اکران را از سکه می‌اندازند (سرخپوست، شبی که ماه کامل شد و خانه پدری در سال نود و هشت به همین شیوه قاچاق شدند) مصادیق مهم و البته نزدیکی به لحاظ زمانی هستند که نشان می‌دهند با وجود پیگیری‌های نهادهای ذیربط هنوز امکان مقابله کامل با چنین سرقت‌های آشکاری فراهم نشده است، فرهنگ‌سازی گسترده و آموزش مفهوم دقیق حقوق دیگر اعضای اجتماع از یک سو و وضع و اجرای قوانین بازدارنده محکم که شدتی بسیار بیشتر از مجازات‌ها و جریمه‌های مالی و غیرمالی کنونی داشته باشند حلقه‌های مفقوده‌ای هستند که با سرمایه‌گذاری روی آنها می‌توان تا اندازه‌های بسیاری از تکرار چنین اقداماتی کاست، ضرورتی که در بازه احتمالاً طولانی مدت پیش‌رو که به دشواری‌های بی‌سابقه فرآیندهای تولید و اکران روی پرده آثار منجر شده بیشتر از گذشته احساس می‌شود و اگرچه پدیده اکران آنلاین هیچگاه و تحت هیچ شرایطی آن احساس تجربه تماشای دسته جمعی یک اثر سینمایی روی پرده جادویی سینما و غرق شدن در جهانی که فیلم برایمان ترسیم می‌کند را نخواهد داشت اما به هر حال امکان خوب و به عبارت بهتر تنها امکان ادامه حیات سینما و پر کردن شکاف میان این هنر دوست داشتنی و انبوه مخاطبینش خواهد بود.