سیاست منفعت‌جویی امریکا

یوسف مولایی
حقوقدان و استاد دانشگاه
مطابق حقوق بین‌الملل ورود کشورها به سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی و خروج از آنها امری حاکمیتی است که به رضایت دولت‎ها مرتبط است. دولت‎ها بنا بر منافع خود هرگاه اراده کنند، می‎توانند وارد سازمان‌های بین‌المللی  شوند تا با رعایت اصول و موازین حقوق بین‌الملل این کار صورت گیرد و هرگاه منافع خود را در خروج از این سازمان‎ها یا نهادها تأمین شده نبینند نیز می‎توانند با رعایت اصول و موازین حقوق بین‌الملل از آن خارج شوند.
خروج امریکا از سازمان جهانی بهداشت بر اساس برآوردهای رئیس جمهوری این کشور، هرچند ‎پیامدهایی برای آن کشور خواهد داشت، منافع ایالات متحده را تأمین می‌کند. «دونالد ترامپ» در سه سال و 6 ماهی که از ریاست جمهوری‎اش می‎گذرد، از سازمان‌ها و نهادهای بسیاری خارج شده است اما هرگز امریکا را از سازمان‌هایی که منافع و نفوذش را تأمین می‌کنند مثل سازمان ملل، شورای امنیت، ناتو، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سازمان تجارت جهانی خارج نمی‌کند. او در برهه‎هایی امریکا را از سازمان‌ها و نهادهای جهانی خارج کرده است که بنابر ارزیابی خود معتقد بوده، این نهادها و سازمان‌ها و پیمان‎ها، به لحاظ اقتصادی و یا حتی برد سیاسی و امنیتی منافع کشورش را تأمین نمی‎کند و فقط هزینه‎هایی احتمالی را برای این کشور در بر دارد. امریکا در دوره ترامپ از معاهده پاریس خارج شد، زیرا می‎توانست ضررهایی در حذف گازهای گلخانه‎ای در کشورش به بار آورد و بر اقتصاد آن تأثیر داشته باشد. امریکا از یونسکو نیز خارج شد، زیرا یونسکو در چارچوب اساسنامه و اهداف اصول خود، کشور فلسطین را به عضویت می‌پذیرفت و این امر منافع بزرگترین متحد امریکا در خاورمیانه را به چالش می‌کشد.
ترامپ اکنون نیز کشورش را از سازمان جهانی بهداشت خارج کرد، زیرا تصور می‌کند، سازمان بهداشت جهانی دیگر تحت اتوریته و فرمان او قرار ندارد و امریکا نفوذ خود را در این سازمان از دست داده است و این سازمان بیشتر در مسیری قرار گرفته که در راستای تأمین منافع دیگر کشورهای عضو در سازمان بهداشت جهانی است. بویژه که خروج امریکا از سازمان بهداشت جهانی ضرر اقتصادی و امنیتی خاصی متوجه این کشور نمی‌کند. اما ضرری که از این خروج در ادامه خروج‌های مکرری که امریکا داشته، متوجه این کشور خواهد شد، لطمه دیدن اعتبار سیاسی آن کشور در بین برخی از سیاستمداران و رؤسای کشورهاست. ضمن آنکه افکار و اذهان عمومی نیز امریکا را بخاطر خروج‌های پیاپی، سرزنش می‌کنند و اعتقاد دارند اعتباری به حضور این کشور در سازمان‎های جهانی نیست و بر حسب منافع خود حتی سازمان‎هایی را که مدافع حقوق بشر هستند، تهدید و تحریم می‎کند تا در آینده خود از آسیب‎های احتمالی دور بماند. درست همان‎طور که اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی را تصویب نکرد. در حالی که این اساسنامه برای اجرای عدالت در جهان و مبارزه با کسانی که مرتکب جنایات جنگی می‎شوند، اهمیت بسیاری دارد. اما امریکا با پیش‌بینی احتمال ارتکاب به جنایات جنگی از سوی نظامیان در اقصی نقاط جهان، حاضر به تصویب این اساسنامه نشد تا در آینده در وضعیتی دشوار قرار نگیرد و هرگاه مشکلی در این خصوص برای نظامیانش بروز کرد، از مجازات بگریزد.
ترامپ نیز بر همین اساس معتقد است امریکا تنها در سازمان‎ها، نهادها و یا پیمان‎هایی باید حضور داشته باشد که به طور کامل منافع ایالات متحده امریکا را تأمین کند. بنابراین اگر کوچک‌ترین شبهه‎ای در تأمین این منافع داشته باشد، ولو به بهای تأثیر منفی تصمیماتش بر افکار و اذهان عمومی جهان، خروج از این نهادها و یا سازمان‎ها را عملی خواهد کرد. اقدامی که در چند سال گذشته بارها از سوی او شاهد آن بوده‎ایم.