چالش‌های تولید در آستانه روز صنعت

محسن صالحی‌نیا
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت
اکوسیستم کسب و کار همواره متأثر از شاخص‌هایی است که هریک به نوبه خود می‌توانند زمینه این فضا را بهبود یا اثری منفی بر آن داشته باشند. امروزه نقش بنگاه‌های کوچک و متوسط (SMEs) تأثیر زیادی بر اقتصاد کشورها و تولید ناخالص داخلی (GDP) آنها دارد که البته این تأثیر در کشورهای درحال توسعه جایگاه ویژه‌ای دارد و در ایران نیز نقش این بنگاه‌ها بسیار قابل توجه است. در کنار SMEها نقش مشاغل خدماتی نیز چه در نرخ مشارکت اقتصادی و چه در سهم این گروه در اشتغال کشور بر کسی پوشیده نیست.
از سوی دیگر همگی مطلعیم که واحدهای صنعتی کوچک و متوسط ایران به‌دلیل تحریم‌های ظالمانه امریکا از یک‌سو و همچنین اپیدمی ویروس کووید19 از سوی دیگر، با شوک بی‌سابقه‌ای مواجه شده است. این حادثه که خارج از اختیار ما و بنگاه‌های اقتصادی کشورمان بوده است، نه‌تنها غیرقابل پیش‌بینی بوده، بلکه غیرقابل اجتناب نیز بوده است. بسیاری از مشتریان نهایی در زنجیره ارزش(vca) واحدهای MSME’s، واحدهای صنفی بوده‌اند که به‌دلیل الزام به تعطیلی در ایام پایانی سال، امکان فروش نداشته‌اند.
 شرایط خاص اقتصاد کشور در سال 1398 و مشکلات ناشی از شیوع کرونا ویروس در پایان سال منجر به عدم توان بنگاه‌های اقتصادی در فروش کالاهای خود و در نتیجه عدم امکان ایفای تعهدات و پرداخت بدهی‌شان به شرکت‌های پخش و به تبع آن تولید‌کنندگان شد که این معضل به نوبه خود به معضل بزرگ تولید‌کنندگان و کاهش موجودی سرمایه در گردش و ایفای تعهدات تولید‌کنندگان نسبت به طرف‌های تجاری‌شان خواهد انجامید.
از سوی دیگر، نظر به تأثیر عوامل فوق در کاهش درآمدهای دولت و محدودیت‌های بودجه‌ای سال 1399، با شرایط خاص و پیچیده‌ای در اقتصاد ایران مواجه هستیم. دولت امکان حمایت کامل از MSME’s را ندارد، لذا با توجه به شرایط موجود می‌بایست برنامه‌ای مدون برای کاهش اثرات کووید19 بر صنایع کوچک و متوسط ایران تدوین نمود.
 بدیهی است باید بپذیریم که این میهمان ناخوانده، در سال آتی شمسی نیز اثرات خود را بر کسب و کارهای مختلف خواهد گذاشت و لذا می‌بایست از هم‌اکنون آمادگی اتخاذ تصمیمات بهنگام و درست برای سال آتی را نیز داشته باشیم. هرچند به‌دلیل ناشناخته بودن کووید19، استفاده از روندها (Trends) و وقایع (Events) برای این ویروس تا حد زیادی ناآشناست، اما سیاست کلی سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران بهره‌گیری از موارد مشابه در کشورهای مختلف است که ما را در اتخاذ تصمیمات منطقی‌تر با هدف حمایت از صنایع کوچک و متوسط یاری می‌رساند.
چالش‌ها و مشکلات
کاهش تقاضا برای محصولات و مشکل تأمین نقدینگی: از آنجا که شیوع ویروس کووید19 منجر به رکود اقتصادی خواهد شد، کاهش قدرت خرید باعث کاهش مصرف و تقاضا برای محصولات شده و به احتمال زیاد در نیمه اول سال 1399 با مشکل بازار و به تبع آن عدم نقدینگی کافی برخوردار خواهند بود.
صادرات محصولات:با توجه به وضع ملاحظات و استانداردهای بهداشتی خاص درپی شیوع ویروس کووید19 توسط کشورها، صادرات محصولات، بخصوص محصولات غذایی و بهداشتی به برخی از کشورها بسیار سخت و به برخی دیگر از کشورها احتمالاً با فرآیند طولانی همراه خواهد شد. از سوی دیگر، تحریم‌های بین‌المللی سبب شده است فعالیت‌های اقتصادی صادراتی صنایع کوچک و متوسط با مشکل مواجه و به تبع آن، زندگی کارگران و فعالان صنعت در تنگنا قرار گیرد.
مدیریت محیط کسب و کار (خطوط تولیدی): با توجه به ابلاغ پروتکل‌های بهداشتی در زمینه فعالیت واحدهای صنعتی از طریق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و ضرورت رعایت آن برای حفظ سلامت کارگران و مردم، در حال حاضر یکی از دغدغه‌های مدیران واحدهای صنعتی، تأمین نیازهای بهداشتی کارگران این واحدهاست. مدیریت مجموعه‌های تولیدی با رعایت پروتکل‌های ابلاغی منجر به افزایش هزینه‌های جانبی تولید شده و کارآیی تولید نیز کاهش یافته است؛ لذا بعضی از واحدهای تولیدی ناچار به اعمال سیاست‌های انقباضی گشته‌اند. همچنین دورکاری در واحدهای صنعتی سبب پایین آمدن راندمان تولید شده که همگی باعث ایجاد فشار بر صنایع کوچک و متوسط شده است.
حفاظت از صنایع
ترویج نگاه انتظار آینده نگر و تغییر محور، بررسی تبعات کرونا و فرصت‌های پیش آمده، شناسایی روندها، شناسایی نقاط ضعف فرآیندهای کسب و کار و اصلاح آن، رفتار شناسی مشتری در نقاطی که شیوع کرونا خاتمه پیدا کرده، تقویت تجارت الکترونیکی، مدیریت فروشگاه‌های مجازی و در نهایت حفظ امید صنعتگران، از جمله مهم‌ترین برنامه‌های سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران در زمان پاندمی بوده است.
 سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران همچنین با هدف مساعدت به سرمایه‌گذاران واحدهای تولیدی، نحوه پرداخت اقساط حق بهره‌برداری اراضی در شهرک‌ها و نواحی صنعتی تابعه خود را تسهیل و شرایط واگذاری زمین را بر اساس دستورالعمل بهره‌برداری سال گذشته تمدید کرد تا در حد توان و امکانات مالی خود یاری‌گر جامعه صنایع کوچک و متوسط کشور باشد.