روسیه جدید «آری» یا «نه»

زهره صفاری/ فردا آخرین فرصت مردم روسیه بعد از یک هفته برپایی آنلاین رفراندوم قانون اساسی، برای «آری» یا «نه» گفتن به این اصلاحات پیشنهادی «ولادیمیر پوتین» است. تغییراتی که نه تنها برای آینده سرزمین تزارها که در سرنوشت سیاسی مرد آهنین روسیه نیز نقش بسزایی دارد. به گزارش «ایندین اکسپرس»، اوایل سال جاری میلادی بود که «ولادیمیر پوتین» پیش‌نویس اصلاحات پرتعداد قانون اساسی کشورش را که مهم‌ترین آنها ابقای جایگاه رئیس جمهوری برای مدت نامحدود بود، به مجلس دوما ارائه کرد و پس از دو ماه انتظار در ماه مارس، برای انجام اقدامات بعدی رأی مثبت گرفت. یک روز بعد دادگاه قانون اساسی روسیه نیز آن را تأیید کرد اما پوتین با وجودی که می‌توانست حتی بدون رفراندوم و کسب نظر مردم، تغییرات جدید را اعمال کند، با تعیین تاریخ 22 آوریل برای رفراندوم سراسری، طرح اصلاحات پیشنهادی را به محک مردم کشورش گذاشت. زمان پیشنهادی «پوتین» برای رفراندوم به خاطر کرونا تا اول جولای (فردا) یعنی درست یک هفته پس از برگزاری جشن روز پیروزی روسیه و آغاز همه‎پرسی آنلاین به تعویق افتاد. ایده همه‎پرسی آنلاین با توجه به پیش‌بینی تجمعات گسترده در پایگاه‌های رأی‌گیری، به توصیه مشاوران دولتی شکل گرفته بود.
تغییرات چه هستند؟
طرح پیشنهادی «ولادیمیر پوتین» برای تغییر در قانون اساسی شامل بندهای بسیاری بود اما مهم‌ترین آنها عبارتند از: عزل و نصب رؤسای مجامع قانونی روسیه با نظر رئیس جمهوری و با مشورت مجلس اعلای مجمع فدرال این کشور، حق تصمیم‌گیری مجلس اعلای پارلمان روسیه در برکناری قضات فدرال، حق رأی مجمع فدرال روسیه برای برکناری قضات دادگاه قانون اساسی و دادگاه عالی در موارد خاص با استناد به پیشنهاد رئیس جمهوری، ممنوعیت ازدواج همجنسگرایان و مهم‌تر از همه ابقای جایگاه پوتین 67 ساله به عنوان مهم‌ترین مقام کشور تا دست‌کم سال 2036. همچنین مواردی شامل مطابقت قانون اساسی روسیه با قوانین بین‌المللی و ممنوعیت موارد قانونی بین‎المللی که با قوانین روسیه همخوانی ندارند، ممنوعیت شهروندی یا اقامت مقامات دولتی مانند قضات و ... در کشورهای خارجی و اینکه کاندیدای ریاست جمهوری باید دست کم در 25 سال گذشته در روسیه ساکن بوده و هیچ اقامت و شهروندی از خارج نداشته باشد. از سوی دیگر تغییرات اقتصادی نیز شامل تعیین پایه حقوق براساس هزینه حداقلی نیازهای اساسی و برقراری توازن سقف حقوق بازنشستگی براساس تورم می‌شود. براساس اعلام دولت روسیه علاوه بر روس‌ها، هر یک از ساکنان شرق اوکراین که صاحب شهروندی روسیه هستند نیز مجوز حضور در رفراندوم را دارند.
پوتین از رفراندوم چه می‌خواهد
به باور ناظران، گرچه اعمال اصلاحات قانون اساسی بدون رفراندوم نیز امکانپذیر بود اما پوتین با اعطای حق رأی به مردم کشورش با یک تیر دو نشان زد تا هم برای تغییرات پیشنهادی‌اش مشروعیت لازم را کسب کند و هم دست مخالفانش را برای انتقادات آتی خالی کند. ضمن آنکه برگزاری رفراندوم همزمان با کرونا، برای رئیس جمهوری روسیه، نمادی از قدرتنمایی و پیروزی مقابل این ویروس به شمار می‌رود.
موضع مخالفان و موافقان
در داخل روسیه، از لیبرال‌ها گرفته تا کمونیست‌ها، هدف از برگزاری این رفراندوم را محدود به مشروعیت ابقای پوتین می‌دانند. اما عجیب اینکه با وجود این دیدگاه، مخالفان تلاشی برای مقابله با آن نداشتند. «ویتالی شکلیاروف»، استادیار دانشگاه‌ هاروارد به «بانکوک پست» گفته‎است: «مخالفان در طول این سال‌ها فرصت داشتند خود را اثبات کنند اما نتوانستند.» «تاتیانا استرانوویا» مؤسس مرکز «آر.پلتیک» روسیه هم معتقد است: «در این شرایط بحث درباره اصلاحات دشوار است چون مخالفان گوشه رینگ افتاده‌اند.» اما حزب لیبرال، هواداران‌شان را از «رأی‌گیری غیرقانونی، نامشروع و جعلی» برحذر داشتند و رهبران حزب کمونیست که از هم‌پیمانان کرملین نیز بوده‌اند، با این ادعا که تأیید این رفراندوم، پذیرش استمرار سیستم تک حزبی است، خواستار انداختن رأی منفی در صندوق‌ها شدند. در سایه این مخالفت‌ها، برخی رسانه‌های غربی مانند «گاردین» از تخصیص جوایزی از سوی سازمان‌های وابسته به دولت برای ترغیب شرکت کنندگان برای حضور در این رأی‌گیری خبر داده‌اند.
 آینده روابط و مداخلات خارجی
به باور تحلیلگران «وال استریت ژورنال»، اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود و رفراندوم از مردم چراغ سبز بگیرد، جایگاه پوتین تثبیت شده و دایره قدرتش در سوریه و شمالگان بالا می‎رود و حضورش در لیبی، ونزوئلا و اوکراین افزایش می‎یابد.