پیچیدن نسخه کرونا با نسخه نویسی الکترونیکی

فریبا خان احمدی
خبرنگار
بزودی نسخه‌های کاغذی پزشکان جمع می‌شود. حدود یک هفته پیش بود که وزیر بهداشت و اعضای شورای عالی بیمه در یک جلسه اضطراری، دستورالعمل‌های اجرایی طرح نسخه‌نویسی الکترونیک را به همه دستگاه‌های مرتبط ابلاغ کردند و در نهایت پس از آزمون و خطاهای فراوان کلید آغاز اجرای این طرح در میانه شیوع کرونا در سراسر کشور زده شد. اگرچه در قانون بودجه سال 99 و برنامه ششم توسعه نسبت به اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیک به صراحت تأکید شده است اما شیوع ویروس کرونا موجب شد مسئولان نظام سلامت کشور اجرای این طرح را در اولویت کارشان قرار دهند و حالا با گذشت بیش از سه ماه از سال 99 و نیاز شدید کشور به پرونده الکترونیک سلامت و نسخه‌نویسی الکترونیک این طرح رقم خورد تا بدین ترتیب مراجعه بیماران به مراکز درمانی و افزایش تعداد مبتلایان به ویروس کرونا به حداقل ممکن برسد. بر اساس اعلام سازمان بیمه سلامت تاکنون بیش از سه هزار داروخانه و بیش از ۹ هزار مطب به این طرح پیوسته‌اند. ازاین پس پزشکان می‌توانند با دریافت امضای الکترونیک نسخه‌های دارویی و پاراکلینیکی بیماران‌شان را به شکل الکترونیکی تجویز کنند و داروخانه‌ها نیز نسخ را از طریق آن دریافت و به بیماران ارائه می‌کنند.
جلوگیری از تجویز‌های غیر ضرور
 دکتر علی فرجی، متخصص کودکان از جمله مزیت‌های نسخه‌نویسی الکترونیک را جلوگیری از تجویز غیر ضروری دارو می‌داند و می‌گوید: چنانچه طرح نسخه‌نویسی الکترونیک بدرستی اجرا شود در درجه اول از فروش بدون نسخه دارو جلوگیری می‌شود در واقع پزشک موظف است دارو به مقدار نیاز بیمار تجویز کند و داروی اضافی در نسخ ننویسد. از طرفی سازمان‌های بیمه گر نیز می‌توانند تجویزهای غیر ضرور و زیاد دارو را در نسخه‌های پزشکان کنترل کنند.
او می‌افزاید: در حال حاضر نیز دربسیاری از کشورهای پیشرفته به‌دلیل توسعه نسخ الکترونیکی، داروی مورد نیاز بیمار پیش از مراجعه به داروخانه به‌نام بیمار بسته‌بندی می‌شود. به‌گفته این متخصص کودکان، سازمان‌های بیمه‌گر به‌منظور تشویق متخصصان کودک بعضی از تعرفه‌های خدمات درمانی مربوط به کودکان زیر 5 سال را بالاتر در نظر گرفته‌اند البته این افزایش تعرفه منوط به نسخه‌نویسی الکترونیک است. دکتر فرجی در ادامه به معایب طرح نسخه‌نویسی الکترونیک هم اشاره می‌کند: بیشتر پزشکان قدیمی برای کار با رایانه مشکل دارند و البته زیر ساخت‌های سخت افزاری در بسیاری از مطب‌ها وجود ندارد. پزشکان باید برای مطب‌هایشان رایانه بخرند و اینترنت پر سرعت داشته باشند.
 او می‌افزاید: یکی از مزیت‌های نسخه‌نویسی الکترونیکی صرفه‌جویی در کاغذ است از طرفی دردسرهای گم شدن دفترچه بیمه و برگه‌های نسخه‌های دارویی و پاراکلینیکی نیز وجود ندارد.
خانم رضایی یکی از مراجعه‌کنندگان به مطب خصوصی متخصص کودکان است. او نظرش را درباره نسخه‌نویسی الکترونیکی اینگونه عنوان می‌کند: این طرح به تازگی در برخی مطب‌ها انجام می‌شود، چند وقتی است که پزشک فرزندم نسخه دارویی او را به شکل الکترونیک تجویز می‌کند و ما هم بدون مراجعه به مطب می‌توانیم به داروخانه مورد نظر برویم و داروهایمان را تهیه کنیم. قبلاً وقتی دفترچه بیمه‌مان را گم می‌کردیم و یا به هر دلیلی آن را در دست نداشتیم، مجبور بودیم دوباره به پزشک مراجعه کنیم تا داروها را مجدداً نسخه کند اما الان داروها به شکل الکترونیکی در سیستم داروخانه‌ها ثبت می‌شود.
بیماران در گفت‌و‌گو با «ایران» به این نکته هم اشاره می‌کنند که در بحران شیوع کرونا یکی از مزایای نسخه‌نویسی الکترونیک پرهیز از مراجعه تکراری برخی بیماران به مطب‌های سطح شهر است چرا که پزشک نسخه تکراری بیمار را به‌صورت الکترونیکی تجویز کرده و بیمار با ارائه کد ملی می‌تواند داروی مورد نیازش را از داروخانه تهیه کند.
دکتر محمدرضا خلقی متخصص گوارش است که در کرمان طبابت می‌کند. او جزو پزشکانی است که نسخه‌های بیمارانش را به شکل الکترونیکی به داروخانه ارسال می‌کند. او معتقد است؛ گاهی مسئول فنی داروخانه یا نسخه پیچ نسخه کاغذی دارو را اشتباه می‌خواند، در بسیاری از موارد داروی اضافی به بیمار تجویز می‌کند و دستور‌العمل مصرف دارو را به‌طور دقیق به بیمار اعلام نمی‌کند. نسخه‌نویسی الکترونیک این خطاها را به حداقل ممکن می‌رساند، تجویز نادرست و غلط را کمتر می‌کند و همه اینها به نفع مریض است چرا که نسخه از طریق الکترونیکی تایپ می‌شود.  او علت عدم استقبال پزشکان از نسخه‌نویسی الکترونیک را وقت گیر بودن آن می‌داند و می‌گوید: وارد کردن نسخ در سیستم خدمات درمانی پیچیده و سخت است به‌همین جهت مریض‌ها در مطب زیاد معطل می‌مانند. دکتر خلقی با بیان اینکه در حال حاضر بیش از 60 درصد نسخه‌های مربوط به بیمه خدمات درمانی را به شکل الکترونیکی تجویز می‌کند، اظهار می‌دارد: بعضی روزها مسئول وارد کردن نسخ در مطب حاضر نیست و من نیز به‌دلیل ازدحام زیاد مراجعه‌کنندگان وقت نمی‌کنم نسخ را الکترونیکی بنویسم.
آقای موسوی که از اختلالات روانی رنج می‌برد و سال هاست داروهای اعصاب و روان مصرف می‌کند درباره جمع‌آوری نسخه‌های کاغذی می‌گوید: قبلاً برای اینکه نسخه داروهایم را تجدید کنم مجبور بودم ساعت‌های طولانی در ترافیک بمانم یا با مرخصی گرفتن از محل کارم به مطب پزشک مراجعه می‌کردم الان پزشک نسخه و مقدار و نحوه تجویز دارو را به شکل الکترونیکی به داروخانه ارسال می‌کند. این بیمار می‌گوید برخی از پزشکان نسخه‌هایشان ناخوانا و بد خط است. از طرفی مصرف اشتباهی و بیش از اندازه داروهای اعصاب و روان عوارض زیادی دارد برای همین با اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک، امکان اینکه داروخانه‌ها داروی اشتباهی به بیماران تحویل دهند، کم می‌کند. از طرفی دیگر مجبور نیستیم برای تمدید دفترچه‌های کاغذی به شعب سازمان‌های بیمه گر مراجعه کنیم و البته هزینه‌ای را هم بابت صدور آن پرداخت کنیم.
 موسوی می‌افزاید: به‌دلیل آنکه سوابق پزشکی بیماران به شکل الکترونیکی در سامانه‌ای ثبت می‌شود دیگر مجبور نیستند هنگام مراجعه به پزشک انبوهی برگه آزمایش و تصویر‌برداری را همراه‌شان به مطب بیاورند. دکتر آزاده یزدان پناه، پزشک عمومی نیز از جمله پزشکانی است که امضای الکترونیک دارد اما هنوز نسخه‌هایش را الکترونیکی به بیمارانش تجویز نمی‌کند. او می‌گوید: این طرح هنوز کامل راه نیفتاده است اگر داروخانه‌ها نیز بتوانند خدمات‌شان را الکترونیکی ارائه دهند قطعاً نسخه بیمارانم را به شکل کاغذی نمی‌نویسم. دکتر یزدان پناه عملیاتی شدن نسخه‌نویسی الکترونیک در ایام کرونا را فرصت مغتنمی می‌شمارد و می‌افزاید: با توجه به شرایط امروز و شیوع ویروس کرونا اجرای این طرح به بیماران کمک زیادی می‌کند. مریض مجبور نیست برای گرفتن نسخه از خانه بیرون بیاید و از طرفی هزینه‌های رفت و آمد بیماران به مطب‌ها کمتر می‌شود.
دکتر هادی عبدالهی، متخصص گوارش و ساکن استان اصفهان است. اوهزینه‌های بالای تجهیز کردن مطب‌های خصوصی به سیستم‌های فناوری اطلاعات را یکی از دلایل مهم عدم استقبال برخی پزشکان از طرح نسخه‌نویسی الکترونیک می‌داند و در عین حال تأکید می‌کند که این طرح موجب کاهش خطاهای پزشکی، کاهش عوارض ناخواسته دارویی، بهبود دارو درمانی و تقاضای القایی می‌شود.
60 درصد پزشکان امضای الکترونیک دارند
معاون فنی و برنامه‌ریزی سازمان نظام پزشکی کشور درباره اجرای سراسری طرح نسخه‌نویسی الکترونیک به «ایران» می‌گوید: وزیر بهداشت به‌دلیل نیاز شدید کشور به نسخه‌نویسی الکترونیک به‌دلیل شیوع ویروس کرونا دستور داده است همه اعضای مرتبط با طرح نسخه‌نویسی الکترونیک به شکل تیمی و منسجم وظایف‌شان را انجام دهند و این نقطه عطفی در کشور تلقی می‌شود. نخستین بار است که به یاد دارم همه دستگاه‌ها هماهنگ با هم برای اجرای این طرح بسیج شده‌اند.
دکتر محمد جهانگیری می‌افزاید: به‌دلیل اینکه با اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک پزشک به اطلاعات و سوابق بیماران دسترسی دارد از این جهت به امر تشخیص کمک زیادی می‌کند، این سیستم هم کیفیت تشخیص را افزایش می‌دهد و هم راهکارهای دقیقی برای امر درمان در اختیار پزشک قرار می‌دهد. او با اشاره به اینکه بیش از 60 درصد پزشکان امضای الکترونیک دارند عنوان می‌کند: جمع‌آوری نسخه‌های کاغذی همچنین از دوباره کاری و چندباره کاری اقدامات پزشکی جلوگیری می‌کند بدین ترتیب که با ثبت برگه‌های آزمایش و تصویر‌برداری در پرونده الکترونیک بیماران، پزشک می‌تواند نتایج آزمایش و عکس رادیولوژی بیمار را با دفعات قبلی مقایسه کند و این کار نه تنها هزینه‌های نظام درمان را کاهش می‌دهد بلکه از تقاضای القایی نیز جلوگیری می‌کند. وی معتقد است، ساماندهی سیستم نوبت‌دهی، نسخه‌نویسی الکترونیکی و پیگیری نسخه دارویی و پاراکلینیکی مردم را از سردرگمی در می‌آورد. از طرفی در روزهای آینده با طراحی سیستم‌های هوشمند پیگیری درمان بیماران را نیزانجام خواهیم داد.  او با بیان اینکه هم اینک نسخه‌نویسی الکترونیک در همه شهرستان‌های کوچک بواسطه نظام ارجاع اجرا می‌شود، عنوان می‌کند: در شهرهای دیگر به فراخور جمعیت‌شان بین 60 تا 70 درصدپزشکان نسخه‌هایشان را الکترونیکی تجویز می‌کنند ولی در تهران آمارها پایین است چرا که تهران به لحاظ داشتن جمعیت بالا، پزشکان زیاد و رفتار متفاوت شهروندانش اجرای این طرح با مشکل مواجه است با این حال به‌دلیل شیوع ویروس کرونا بزودی مشکل سخت افزاری آن مرتفع خواهد شد.