برای جهان بدون رهبری امریکا آماده شویم

زهره صفاری
خبرنگار
«آنگلا مرکل»، صدراعظم آلمان حدود یک هفته پس‌از مصاحبه خبری ترامپ درباره تصمیم دولتش برای خروج نیروهای نظامی‌اش از خاک آلمان، در اظهاراتی تأمل برانگیز درباره بر هم خوردن معادلات قدرت در جهان و جایگاه امریکا، به اروپاییان پیشنهاد کرد به جهان بدون رهبری واشنگتن بیندیشند.
به‌گزارش «گاردین»، قدرتمندترین سیاستمدار زن حال حاضر جهان که با وجود لرزش‌های جسمانی‌اش همچنان حرف نخست را در اروپا می‌زند و تا چند روز دیگر نیز در رأس اتحادیه اروپا می‌نشیند و ریاست دوره‌ای اتحادیه را در دست می‌گیرد، در گفت‌و‌گویی چالشی با 6 روزنامه اروپایی؛ «گاردین» انگلیس، «زوددویچه زیتونگ» آلمان، «لوموند» فرانسه، «لاوانگاردیا»ی اسپانیا، «لااستامپا»ی ایتالیا و «پلتیکا»ی لهستان، با صحبت درباره لزوم برقراری روابط استراتژیک و اقتصادی با چین و روسیه و تغییر جایگاه قدرت جهانی، آب پاکی را روی دست ترامپ ریخت و خروج نظامیان امریکایی از خاک آلمان را برای دولت او پرضرر خواند. وی همچنین در جریان این مصاحبه به لزوم اتحاد اروپا برای احیای اقتصادی در پساکرونا و شرایط همکاری با انگلیس پس از پایان ضرب‌الاجل برگزیت نیز اشاره‌ای داشت.
پاسخ به اتهام ترامپ
حدود یک هفته پیش دونالد ترامپ در گفت‌و‌گو با رسانه‌ها اعلام کرد با خارج کردن 9500 نظامی‌اش از آلمان، شمار سربازانش را به 25 هزار نفر می‌رساند چرا که با حضور امریکایی‌ها، دولت برلین از هزینه دفاعی‌اش غافل مانده است. مقامات آلمانی در آن زمان بلافاصله به این اتهام پاسخ ندادند اما این سکوت آغاز یک طوفان بود تا به نوشته «گاردین» «مرکل» پاسخ رئیس جمهوری امریکا را در هشداری به کشورهای اروپایی درباره تأمل در واقعیت تازه تغییر در جایگاه قدرت جهانی امریکا بدهد.
«مرکل» در مصاحبه با خبرنگاران 6 روزنامه معتبر اروپایی گفت: «ما با این مسأله بزرگ شده‌ایم که امریکا می‌خواهد قدرت جهانی باشد. اینکه حالا آنها می‌خواهند از این نقش فاصله بگیرند، کاملاً آزاد هستند. اما ما باید خیلی عمیق‌تر به شرایط جدید فکر کنیم و به جهان بدون رهبری امریکا بیندیشیم.» صدراعظم آلمان افزود: «حضور نظامیان امریکایی تنها به سود آلمان یا اتحادیه اروپا به‌عنوان عضوی از ناتو نیست بلکه منافعی برای خود امریکا نیز دارد. بدون شک ما باید هزینه بیشتری برای تقویت سیستم دفاعی‌مان داشته باشیم. گرچه در سال‌های اخیر نیز تا حدود زیادی به این هدف دست یافته‌ایم اما باید این مسیر را تا تقویت کامل ظرفیت‌های نظامی‌مان ادامه دهیم.»
به باور ناظران «مرکل» در حالی اینگونه فاش از به زیر آمدن امریکا از رأس قدرت جهانی می‌گوید که همواره جایگاه اثرگذار امریکا را در وقایع جهانی تحسین می‌کرد. اما تغییر نگاه او به امریکا از ماه سپتامبر سال گذشته کاملاً نمود داشت. او سپتامبر 2019 گفته بود: «اروپا باید خود به فکر امنیتش باشد. زیرا امریکا دیگر مانند ایام جنگ سرد، به فکر محافظت از اروپا نیست.» البته مرکل در زمان اوباما نیز، به‌دلیل بودجه محدود نظامی بارها مورد سرزنش قرار گرفته بود اما این شرایط با روی کارآمدن دونالد ترامپ به اوج خود رسید و در نهایت منجر به تصمیم ضربتی ترامپ برای کاهش نیروهایش شد. در این شرایط در حالی که بسیاری قصد دارند اظهارات اخیر مرکل را تأییدی بر خواست «امانوئل مکرون» برای تشکیل «حکومت استراتژیک اروپایی» بدون تکیه بر امریکا بدانند اما به باور تحلیلگران «گاردین»، زن اول آلمان موضع محتاطانه‌تری در این باره داشته است.
لزوم تقویت روابط با چین و روسیه
در شرایطی که هژمونی امریکا در جایگاه لرزانی قرار گرفته است، «مرکل» از منافع مشترک با چین و لزوم تعامل بیشتر اتحادیه اروپا با این کشور گفت: «نشست ماه سپتامبر ما با چین به‌دلیل کرونا لغو شد اما ما همچنان تعاملاتمان با این کشور را ادامه می‌دهیم چرا که اروپا و چین منافع مشترکی مانند اقدامات مؤثر آب و هوایی دارند. ما بارها مذاکراتی برای قراردادهای سرمایه‌گذاری داشتیم و حتی باید به تقویت سیاست‌های‌مان در آفریقا که چین در برخی مناطق آن نفوذ دارد بپردازیم. اروپایی‌ها باید هر کاری برای یکدست شدن انجام دهند در غیر این صورت قدرت خود را از دست می‌دهند. از طرفی چین تبدیل به یک بازیگر جهانی شده و با یک اتحاد همه‌جانبه با وجود چالش بزرگ در سیستم سیاسی‌مان می‌توانیم با این کشور در مسائل اقتصادی، تغییرات آب و هوایی و... همکاری قابل تأملی داشته باشیم.»
وی درباره روسیه نیز گفت: «مذاکرات سازنده با روسیه نیز نیاز فعلی ماست و دلیل خوبی نیز برای آن داریم که نقش اثرگذار استراتژیک روسیه در سوریه و لیبی دو همسایه اروپایی است. من همچنان مشتاق این تعامل هستم.»
توپ برگزیت در زمین انگلیس
صدراعظم آلمان همچنین با نزدیک شدن به پایان ضرب‌الاجل یازده ماهه انگلیس برای قطع روابط و خروج کامل از اتحادیه اروپا به نوعی در لفافه به دولت بوریس جانسون هشدار داد: «انگلیس باید با تبعات تصمیم بوریس جانسون برای ادامه راه اقتصادی و تجاری بدون اتحادیه اروپا زندگی کند و هیچ راه گریزی نیز برای آن نیست. ما نباید برای انگلیس تعیین تکلیف کنیم بلکه این خود بریتانیا است که مشخص می‌کند چه می‌خواهد. آن زمان 27 عضو اتحادیه باید درباره آن خواست تصمیم بگیرند. اما اگر آنها خواهان تعامل باشند و قوانین را نپذیرند ما روابطمان را محدود می‌کنیم.»
اتحاد اروپا برای احیای اقتصادی
یکی از موضوعاتی که خبرنگاران روزنامه‌های اروپایی از مرکل پرسیدند موضع او در مورد اقتصاد پساکرونا و راهکار صدراعظم آلمان برای خروج اتحادیه از این بحران سخت بود که او پاسخی نه به‌عنوان یک عضو که درست مانند رئیس یک مجموعه داد: «آلمان بدهی بالایی ندارد و برای احیای اقتصاد اروپا پس از بحران کرونا می‌تواند هزینه بیشتری را تقبل کند. چرا که آنچه برای اروپا مناسب باشد برای ما هم خوب خواهد بود.» صدراعظم آلمان در حالی از آمادگی کشورش برای کمک به کشورهای بحران زده در کرونا گفت که ماه گذشته خودش در کنار امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه پیشنهاد تخصیص بسته حمایتی 500 میلیارد یورویی به‌صورت اوراق قرضه را به اتحادیه اروپا داد: «شیوع ویروس کرونا، اتحادیه اروپا را با یک چالش پیش‌بینی نشده روبه‌رو کرد که در این شرایط آلمان نباید تنها به خودش فکر کند و باید برای یک همبستگی آماده شویم. منافع همه ما در این اتحاد است. اقتصاد اروپا باید احیا شود چرا که این معضل سبب بروز مشکلاتی مانند بیکاری می‌شود که اصول دموکراسی را زیر سؤال خواهد برد.»