نوایی از روشنایی و امید

 ندا سیجانی / شاید کمترکسی را بتوان یافت که با تصنیف زیبای «مرغ سحر» آشنایی نداشته و چند بیتی از آن را با خود زمزمه نکرده باشد؛ قطعه‌ای   سروده ملک الشعرا بهار و به آهنگسازی مرتضی نی داوود که نخستین بار سال 1306 به اجرا درآمد. جالب است بدانید ابتدا ملودی این اثردر دستگاه ماهور ساخته شد و بعدها ملک الشعرای بهار شعر آن را سرود. «مرغ سحر» جایگاه ویژه‌ای در موسیقی ایران دارد، تصنیفی جاودانه که شاعر به زیبایی اعتراض‌های دوران مشروطه ایران را با مرغ محبوس در قفس روایت می‌کند. بانو ملوک ضرابی نخستین خواننده این اثر است؛ البته بارها و بارها این کار توسط دیگر خوانندگان همچون جلال تاج اصفهانی، قمر الملوک وزیری، نادر گلچین، هنگامه اخوان، محمدرضا شجریان و همایون‌ شجریان خوانده و اجرا شد. این ترانه بعد از گذشت سال‌ها همچنان محبوب و مورد علاقه مردم و هنرمندان موسیقی است. بعد از انقلاب و در دهه‌های  اخیر آشنایی اغلب مردم ایران با قطعه «مرغ سحر» با صدای محمد رضا شجریان بوده و این اثر را یادگار این استاد بزرگ می‌دانند. شجریان این قطعه را نخستین بار سال 1369 و در کنسرتی در دانشگاه برکلی امریکا اجرا کرد. حال ارکستر فیلارمونیک تهران در پروژه‌ای جدید با عنوان «فراتر از قرنطینه» به رهبری آرش گوران و با صدای همایون شجریان و عبیر نعمه (خواننده اهل لبنان) این قطعه را به اجرا درآورده است. همایون شجریان در صفحه شخصی خود (اینستاگرام)نوشته است: «تقدیم به تمام مردم جهان… مردمی که مهرشان مرز و‌ نژاد نمی‌شناسد...» آرش گوران این کار را بازآفرینی کرده و در گفت‌و‌گویی کوتاه درمورد هدف از انجام این کار صحبت کرده است که در ادامه می‌خوانید:

ابتدا در مورد ایده شکل‌گیری این پروژه توضیح دهید؟
طی برنامه‌ریزی‌های از پیش انجام گرفته قرار بر این بود ارکستر فیلارمونیک تهران سال گذشته کنسرتی در تهران برگزار کند که به‌دلیل شیوع ویروس کرونا این برنامه کنسل شد. درهمان برهه زمانی و در روزهای قرنطینه دغدغه این را داشتم بتوانم کاری انجام بدهم تا از این محدوده خانگی عبور کنیم و فراتر برویم و بواسطه موسیقی با دنیا ارتباط برقرار کنیم و سرانجام به این نتیجه رسیدم اثری بسازم با حضور نوازندگان جهانی و از آنها خواهش کردم در این پروژه شرکت کنند که بحمدالله مورد استقبال قرار گرفت و نوازندگان حاضر در این پروژه در منزل یا استودیو شخصی خود این کار را ضبط و ارسال کردند، اگرچه با وجود این شرایط انتظار داشتیم کیفیت صدا خوب نباشد اما خوشبختانه محصول نهایی از کیفیت صدایی خوبی برخوردار بود. در ساخت یا بهتر است بگویم بازآفرینی تصنیف «مرغ سحر» هدف و مخاطب پیامم نخست مردم کشورم بودند و بعد آن مردمان دیگر جهان و پیام آن این بود که در این روزها همه مردم جهان با یک اتفاق روبه‌رو هستند و باید بپذیریم همه از یک‌ نژاد و رنگ هستیم و این تقسیم ‌بندی‌ها اساساً در احساس، عاطفه و علاقه مردم چیزی را تغییر نخواهد داد. ساخت این اثرحدوداً دوماه به‌طول انجامید و اجرای این نت‌ها قطعاً بدون همکاری تیم اجرایی و قوی ارکستر فیلارمونیک تهران به‌وجود نمی‌آمد. فارغ از این حضور هنرمندان بزرگی است که در این پروژه بدون هیچ چشمداشتی همکاری داشتند. همایون شجریان هم بدون هیچ چشمداشتی این اثر را برای مردم کشورش خواند و بار دیگر همراه با مردم سرزمینش شد. البته دوستان دیگری هم در این کار همکاری داشتند، ازبخش هماهنگی و ارتباط بین‌المللی تا بخش تیم اجرایی، صدا‌برداری و دیگر عزیزان که تلاش دلسوزانه داشتند.

 هدف شما از انتخاب تصنیف «مرغ سحر» چه بود؟
قطعه «مرغ سحر» نام‌ آشنای مردم ایران است و شعر این کار به نوعی بیان‌کننده رهایی، آزادی بشر و خروج از هر گونه محدودیت است، در واقع المان‌هایی از روشنایی و امید است و بر همین اساس این کار را انتخاب کردم و تصمیم داشتم این قطعه به‌صورت بین‌المللی پخش و شنیده شود. در پروژه «فراتر از قرنطینه» بخش کوتاهی از تصنیف مرغ سحر خوانده می‌شود و یک اپیزود آغازی و پایانی دارد بنابراین، این کار را به روز یا بازآفرینی کردم. ابتدا با همایون شجریان عزیز تماس گرفتم و از این ایده بسیار استقبال کرد و درشکل‌گیری این کار همکاری و همراهی بسیاری داشتند.

از ابتدا تصمیم داشتید این کار با دو خواننده اجرا شود؟
خیر تصمیم داشتیم این کار با حضور 4یا 5 خواننده از کشورهای مختلف باشد که بسیار مورد استقبال آنها قرار گرفت اما به‌دلیل مشغله‌های کاری این عزیزان، نتوانستیم از حضور آنها در این پروژه بهره ببریم و در ادامه گزینه بعدی خانم عبیر نعمه بود که پیش از این با صدای ایشان آشنا بودم و احساسم بر این بود صدای ایشان به کاراکتر و محتوای این کار نزدیک است و سرانجام این انتخاب انجام گرفت. همایون جان هم که به نمایندگی از ایران در این پروژه حضور داشتند. البته ایده دیگرم فراتر از‌ نژاد و جنسیت و برابری بین زن و مرد است که بسیار مورد استقبال قرار گرفت و جذابیت خاصی در کار ایجاد کرد.

به عقیده شما پخش این کار در عرصه بین‌الملل در معرفی موسیقی ایران چه تأثیری خواهد داشت؟
امیدوارم این اثر تأثیر‌گذاری خود را داشته باشد هر چند که معتقدم موسیقی یک زبان بین‌المللی است. البته در محتوای هر موسیقی چون اقلیم و قومیت ممکن است تفاوت‌هایی وجود داشته باشد اما اساساً باید بپذیریم موسیقی می‌تواند فراتر از مرزها پیش برود و جغرافیایی نداشته باشد و این پیام براحتی از طریق مفهوم یک موسیقی که از سرچشمه‌های خودش نشأت می‌گیرد منتقل می‌شود. «مرغ سحر» با حضور و همکاری عواملی چون روشنک روشنایی(مدیر روابط بین‌الملل)، (محمد صفرپور سرپرست تیم اجرایی)، پیمان ابوالحسنی(مدیر اجرایی)، رضا فرهادی(صدا و میکس و مسترینگ)، حمید شوارعان(کارگردان ویدئو)، کیمیا افشاری(دستیار روابط بین‌الملل)، حمید خداپناهی(مترجم شعر) اجرا و عرضه شد.