بازار خاموشی که کرونا نشان‌مان داد

ماکان زهرایی
‌مدیر اجرایی و فروش نشر کارنامه و شعبه نیاوران شهر کتاب‌
تحت تأثیر شرایطی که شیوع بیماری کرونا پیش روی صنعت نشر کشورمان گذاشته، شاهد تقویت و شکل‌گیری صفحات کتابفروشان و ناشران در شبکه‌های اجتماعی یا فضای مجازی بودیم. اتفاق مثبتی که بخشی از آن قابل مشاهده است و برای درک تأثیرات جدی‌تر آن هم باید قدری منتظر بمانیم.
یکی از تجربه‌های خوب این ماه‌های صنعت نشر کشورمان را می‌توان در عملکرد فروشگاه‌های شهر کتاب مشاهده کرد؛ از آنجایی که شعبه نیاوران این مؤسسه از سوی نشر کارنامه اداره می‌شود در جریان تجربه‌های این مؤسسه هستم که بخشی از آن را بازگو می‌کنم. یکی از مسائلی که تعجب من و دیگر دوستانم را به همراه داشته، استقبال دور از تصور مردم در خرید تلفنی کتاب‌ها بود؛ اتفاقی که حتی فراتر از فروش اینترنتی پیش رفته و موجب جابه جا شدن ارقامی در خرید و فروش کتاب‌ها شد که هرگز پیش‌بینی نمی‌کردیم.
شیوع این بیماری نشان داد که افزون بر مخاطبانی که خواهان خرید اینترنتی یا حضوری کتاب هستند ما با نوع دیگری از علاقه‌مندان هم طرف هستیم که ترجیح‌شان به تهیه  آثار به شیوه تلفنی است. آنقدر استقبال مردم از این طریق خوب بود که با وجود بازگشایی دوباره کتابفروشی‌ها هنوز متقاضیان بسیاری در این زمینه داریم و کار تا جایی پیش رفته که شاید با درنظر گرفتن چند پرسنل برای فروش تلفنی، تغییراتی در کتابفروشی‌مان ایجاد کنیم.
نکته دیگر درباره خریدهای تلفنی امکان استفاده از ظرفیت برخی پرسنلی بود که کار خود را از دست داده بودند و از این طریق در بخش‌هایی همچون ارسال مرسوله‌ها همکاری کردند. از جمله نقاط تمایز فروش تلفنی به اینترنتی که مخاطبان از آن استقبال زیادی هم کردند این بود که به جای انتظار یک هفته‌ای، کتاب‌های خریداری شده خود را همان روز دریافت می‌کردند. محدودیت‌های کرونا منجر به آن شد که متوجه شویم نشر ایران از ظرفیت بازار خاموش و بی‌سر و صدای خرید تلفنی هم برخوردار است. شاید برایتان عجیب باشد اما بسیاری از خریداران این شیوه، در تماس تلفنی درباره کتاب‌های مورد نظر خود سؤال‌های متعددی می‌پرسیدند و حتی از ما درخواست ارسال عکس کتاب‌ها از طریق شبکه‌های اجتماعی را می‌کردند. از بحث فروش تلفنی که صحبت درباره آن فرصت بیشتری طلب می‌کند بگذریم، تقویت بخش فروش اینترنتی و مجازی کتاب یکی از ملزومات دنیای امروز است که شیوع بیماری کرونا ضرورت تسریع بیشتر روند آن را نشان داد. یکی از راهکارهایی که طی این چند ماه مطرح شد و حتی پیشنهاد همراهی آن به ما هم داده شد برپایی سیستم مشترک فروش آنلاین میان کتابفروشی‌های شهر، آن هم به‌صورت منطقه‌ای است.
اتفاق خوبی خواهد بود منتهی چگونگی برپایی آن باید به نقد و بررسی گذاشته شود. اتفاقات این چند ماه نشان داد؛ مردم بیش از قبل متوجه ضرورت تهیه محصولات فرهنگی از جمله کتاب شده‌اند، بنابراین معتقدم وقتی از این شرایط عبور کنیم باید منتظر تحولات تازه‌ای در عرصه نشرمان باشیم که پیش‌بینی‌های قبلی ما را به هم خواهد زد. این روزها بالاخره تمام می‌شوند، منتهی آنچه که می‌ماند تجربه‌ای ارزشمند است که می‌توان از آن در راستای بهبود صنعت نشر کشورمان بهره گرفت.‌