کرونا، سینما را قربانی می‌کند؟

محدثه واعظی‌پور
‌روزنامه‌نگار‌
بیش از سه ماه از همزیستی ما با ویروس کرونا گذشته، التهاب روزهای نخست، روزهای ترس و استیصال فروکش کرده و کم‌کم آموخته‌ایم چطور با این ویروس کنار بیاییم. با این همه، کرونا مختصات زندگی ما را عوض کرده و بعید می‌دانم به این زودی تأثیری که بر مناسبات، روابط و آداب اجتماعی‌مان داشته فراموش شود. سینما رفتن و فیلم دیدن همراه دیگران یکی از مهم‌ترین عادت‌هایی بود که در سه ماه گذشته تعطیل شده است، اگرچه به زودی سینماها بازگشایی خواهند شد اما احتمالاً زمان لازم است تا مردم دوباره به فضاهای عمومی (بویژه مکان‌های تفریحی) بازگردند. کرونا باعث شد پخش‌کنندگان و تهیه‌کنندگان به اکران آنلاین فیلم‌هایشان تن بدهند. اتفاقی که برایش برنامه‌ریزی نشده بود اما در بزنگاهی درست اجرا شد و می‌توان گفت نتیجه داد. اکران آنلاین، فرصتی است تا فیلم‌های در صف اکران، آثاری که سینماداران علاقه و تمایلی به اکرانشان ندارند، فیلم‌هایی که به‌دلیل محتوا و فرم خاصشان برای اکران گسترده مناسب نیستند در این بستر نمایش داده شده و تماشاگر پیدا کنند. به نوعی می‌شود گفت اکران آنلاین، ارزش افزوده‌ای برای سینمای ایران است. به شرطی که درست اجرا شود و در ادامه و رسیدن به دوران آرامش و ثبات و بازگشایی سینماها، تبدیل به جایی برای نمایش فیلم‌های درجه سه و بدون مخاطب نباشد. با قدرت گرفتن سینمادارها در سال‌های اخیر، با وجود افزایش سالن‌های سینما، فیلم‌های تجاری یا آثاری که سرمایه تولیدشان را برمی‌گردانند در اولویت اکران هستند و در شرایط بهتری روی پرده می‌روند. فیلم‌های متفاوت، تجربه‌های دور از ذائقه عموم، به سختی و با شرایطی ناعادلانه نمایش داده می‌شوند. اکران آنلاین می‌تواند بخشی از این تبعیض را از بین ببرد. نمایش فیلم «طلا» (پرویز شهبازی) در این فضا به نفع این فیلم تمام شد، چرا که قطعاً سینماداران و ممیزی اجازه خوب دیده شدن به این فیلم نمی‌دادند، همان طور که این فرصت را از «مالاریا» گرفتند. اکران آنلاین می‌تواند به سینماگران مستقل، که همواره از سوی سینماداران زیر فشار هستند، فرصت ارتباط ساده‌تر و بهتر با تماشاگر را بدهد. از سویی دیگر برای بخشی از جامعه که چندان دلبسته سینما رفتن نیستند، اما عادت تماشای فیلم و سریال را دارند اکران آنلاین فرصتی به وجود می‌آورد تا آنها قدرت انتخاب و تنوع بیشتری داشته باشند و از فیلم‌های روز سینمای ایران هم به شکل اینترنتی استفاده کنند. کرونا، باعث شد «سینما ماشین» دوباره زنده شود. یک سینمای متفاوت و جذاب که در سال‌های اخیر تعدادی از سینماداران بخش دولتی و خصوصی به‌دنبال احیای آن بودند اما مخالفت‌های بسیاری برای برپایی «سینما ماشین» وجود داشت. دستاورد ویروس کرونا و البته اکران «خروج» (ابراهیم حاتمی‌کیا) و حمایت «اوج» این بود که مخالفان «سینما ماشین» پذیرفتند هنوز بسترهایی برای گسترش شیوه فیلم دیدن وجود دارد که فقط محدود به ساخت سالن نمی‌شود. اکران آنلاین و «سینما ماشین» پس از کرونا هم تکرار می‌شوند و در فضای محدود نمایشی سینمای ایران، هوایی تازه هستند. اما کرونا یک چالش تازه هم به وجود آورده که کمتر درباره‌اش صحبت شده. انبوه سالن‌ها و پردیس‌های سینمایی که در سراسر کشور در حال احداث است پس از عادی شدن شرایط تماشاگر خواهند داشت؟ آیا رقیبان تازه، مثل اکران آنلاین و «سینما ماشین» نفس سینماسازی را به شماره خواهند انداخت؟ در روزهای پیش از کرونا، بدون محاسبه آمار و ارقام تقلبی و مهندسی شده از فروش بعضی فیلم‌ها می‌شد گفت بیشتر آثار سینمایی در گیشه شکست می‌خوردند و تعداد فیلم‌هایی که سرمایه تولیدشان را به شکلی واقعی و سالم بازمی‌گرداندند اندک بود. در سال پیش رو، سالی که بسیاری از مشاغل دچار رکود شده‌اند اضافه کردن سالن سینما، چقدر می‌تواند مقرون به صرفه باشد؟ آن هم در سالی که دو فصل مهم اکران، یعنی نوروز و عید فطر از دست رفته است و دیگر فصل‌های سال ظرفیت جذب مخاطب بالایی را ندارند. سینماداران اگر چه امیدوارند بزودی سالن‌ها باز شده و اکران از سر گرفته شود اما آنها نمی‌دانند اکران 99 با چه چالش‌هایی روبه‌روست و اضافه شدن چند صد صندلی به ناوگان سینمایی کشور به جذب مخاطب بیشتر می‌انجامد یا مغلوب دوران رکود پس از کرونا خواهد شد. برای پاسخ دادن به این سؤال، باید چند ماه صبر کرد و منتظر واکنش سینمادوستان به بازشدن سینماها بود.‌‌