نمایش آنلاین تلاشی و تپشی برای تداوم تئاتر است

اردشیر صالح‌پور
 پژوهشگر تئاتر
اکنون که دیواریخی این ویروس اهریمنی ما را از هم جدا کرده است پس‌ چه چیز تو را آنقدر واقعی می‌کند؟ اکنون که فقط در عالم مجاز یافت می‌شوی. تئاتر باید زنده جلوه کند، هم نفس با تماشاگر. پویا و مانا. واقعیتی بر صحنه که توهم‌زاست و توهمی که به‌واقعیت تبدیل می‌شود ولی ذاتش بر زنده بودن، زندگی و واقعیت رویارویی و پیش‌ چشمان ما استوار است و قرارش بر مکاشفه حضوری و جاندار است؛ پس نمایش آنلاین طعمی دارد شبیه مزه‌ سوپ‌ سیب‌زمینی سرد... چرا که در مرحله نخست از اصل زنده بودن به دور است. اگر شعر به کلمات متکی است و نقاشی بر رنگ و معماری بر حجم و ماده و موسیقی به صوت، تئاتر به انسان و آدمی تکیه دارد. یعنی موجودی زنده که پیش روی شما زندگی می‌کند و همپا و همراه با شما نفس می‌کشد. این خصیصه ذاتی تئاتر است. زنده و جزئی از انسانی‌ترین هنرها... پس تئاتر بدون انسان ممکن نیست، موهبت و تفاوتش با هنر فراگیر سینما هم در همین تفاوت است و تنها یک نفس، فاصله آن‌هاست. البته بنا نیست، نمایش آنلاین جای تئاتر واقعی را بگیرد، بلکه این رویه از موهبت سیال و شکل پذیر تئاتر است که امروزه و در این بزنگاه کرونایی بدین طریق تجلی یافته است.
در گذشته نیز وقتی که جعبه‌ جادویی و خانوادگی تلویزیون به کمک تئاتر آمد، ژانر «تله‌تئاتر» را پدید آورد. تله‌ تئاتر هم اگر چه‌ گونه‌ای نمایش است اما با ذات اصلی تئاتر همان تفاوت یک نفس را دارد. نوعی کپی که صد البته برابر اصل نیست، شبیه اصل است. مثل بازی فوتبالی است در استادیومی خالی از تماشاگر. لطف چندانی ندارد. حتی برای خود بازیگران و بازیکنان...
تئاتر با نفس تماشاگران جان می‌یابد و کامل می‌شود. غایت تئاتر همان متن ادبی و دراماتیک است که باید به اجرا، اجرای زنده تبدیل شود و صدالبته این کنش با رویارویی و نفس مقابل اجرا‌کنندگان و «تماشاگر» کامل می‌شود. چندان‌که علمای هنر نمایش می‌گویند: «تئاتر+ انسان «تماشاگر»، آیینه‌ای رویارو... و مکاشفه‌ جان و اندیشگی. آیینه‌ای در برابر آیینه‌‌ات می‌گذارد تا از تو ابدیتی بسازد...»
نمایش آنلاین، تصویر تئاتر است خود تئاتر نیست. طبیعتاً تصویر ما با خود ما فرق دارد. انسان بر «حضور» متکی است و تصویر عالم مجاز... تصویر کامل زمانی است که این واقعیت به حقیقتی به‌نام تئاتر به اکسیر حضور و هم نفسی تماشاگر یعنی انسان کامل شود. از این رو، تنها چیزی که می‌ماند پیوستگی تصویر و زندگی است که روز آن مستلزم حضور انسان «تماشاگر» است.
برای بقای تئاتر نمی‌توان ضرورت حضور تماشاگر در اجرای صحنه ای  را حذف کرد، همچنان‌که سینما با تمام قدرت خارق‌العاده‌اش نتوانست جای تئاتر را بگیرد و تلویزیون نیز نتوانست صحنه‌های تئاتر و تماشاخانه‌ها را از تماشاگر خالی کند. به‌عبارتی دیده را فایده آن است که دلبر بیند... فیلم تئاتر یا تله تئاتر به تماشاگر لذت دیدار حضوری را نمی‌دهد زیرا اصل اولیه و سر فصل قرارداد تئاتر با تماشاگر همان زنده بودن است و دیدار رویارویی... نمی‌توان این لذت حضوری را با هستی موهوم و مجازی عوض کرد.
بازی، نه نمایش آنلاین اگر چه حاصل تلاش و خلاقیت اهالی نمایش برای حیات و زنده‌ ماندن تئاتر است که در این وانفسا جای تقدیر دارد و انعکاس تئاتر، در الگوی جدید خود از متعلقات تئاتر و در حال حاضر تلاش و تپشی برای تداوم تئاتر است. امید که هرچه زودتر به نفس زنده تماشاگران موهبت و اعجاز خود را به‌ لذت و حقیقت ماندگار و ذاتی تئاتر تبدیل سازد.‌