آمادگی ایران برای تبادل زندانی با امریکا

گروه سیاسی / روزنامه امریکایی نیویورک تایمز چند روز پیش در گزارشی مدعی شد که واشنگتن و تهران برای تبادل یک کهنه سرباز نیروی دریایی امریکا با یک پزشک ایرانی- امریکایی در حال مذاکره هستند. در واکنش به انتشار این گزارش علی ربیعی، سخنگوی دولت رسماً اعلام کرد که ایران برای تبادل همه زندانیان ایرانی و امریکایی آمادگی دارد و نیازی به میانجیگری در این رابطه نیست. البته ربیعی این را هم گفت که طرف امریکایی هنوز در این خصوص اعلام نظر نکرده است.
علی ربیعی در گفت‌وگو با خبرآنلاین در توضیح این مسأله گفت: ما از مدت‎ها پیش اعلام کردیم که برای تبادل همه زندانیان ایرانی و امریکایی آمادگی داریم و وزیر خارجه کشورمان این موضوع را به صراحت اعلام کرد. ما اعلام کردیم که  بدون هیچ پیش‌شرطی آمادگی تبادل برای همه زندانیان و گفت‌وگو برای این آزادی وجود دارد اما امریکا است که تاکنون از پاسخ خودداری کرده و امیدواریم که در شرایط شیوع بیماری کووید ۱۹ که جان شهروندان ایرانی را در زندان‎های امریکا تهدید می‎کند، دولت امریکا سرانجام مراقبت از جان انسان‎ها را به سیاست ترجیح دهد و به این مسیر برگردد. ربیعی این را هم گفت که به نظر ما می‎آید امریکا نسبت به گذشته آمادگی بیشتری برای خاتمه دادن به این وضعیت دارد. به همین دلیل اکنون قضاوت نهایی را نمی‎کنیم و به مشاهده پیشرفت محسوسی که در جریان امور باشد موکول می‎کنیم. او در پاسخ به این پرسش که آیا کشوری به عنوان میانجی برای گفت وگو در این خصوص مأمور شده یا خیر، گفت: دولت امریکا از آمادگی ما مطلع شده و ما فکر می‎کنیم نیازی به قراردادن میانجی نیست. با این حال در صورت موافقت طرف امریکایی، دفتر حفاظت از منافع ایران نقطه نظرات ما را درباره جزئیات، شامل نحوه و زمان انجام این مبادله به واشنگتن اعلام خواهد کرد. سخنگوی دولت یادآور شد: ما اعلام کردیم که آمادگی بحث کردن پیرامون آزاد کردن همه زندانیان را داریم، این طرف امریکایی است که باید در این زمینه اعلام نظر کند و شواهدی درباره تغییر دیدگاه آنها وجود دارد.
تبادل برجامی
در سال‌های اخیر، مهم‌ترین تبادل زندانی بین ایران و امریکا در دوران تصویب برجام انجام شد که به سال 94 باز می‎گردد و طی آن جیسون رضاییان تبعه ایرانی- امریکایی و مدیر دفتر روزنامه واشنگتن پست در تهران به همراه سه امریکایی دیگر در چارچوب تبادل زندانیان آزاد شد. روز شنبه ۲۶ دی ۱۳۹۴، همزمان با حضور وزرای خارجه ایران و امریکا در وین به منظور قرائت بیانیه اجرایی شدن برجام، دادستان تهران اعلام کرد که در راستای مصوبات شورای عالی امنیت ملی ایران و مصالح کلی نظام، چهار زندانی ایرانی دوتابعیتی در چارچوب مبادله زندانیان آزاد شدند. اسامی چهار زندانی ایرانی-امریکایی آزاد شده عبارت بود از سعید عابدینی، امیرمیرزایی حکمتی، جیسون رضاییان و نصرت‌الله خسروی. این افراد در برابر آزادی 21 تاجر ایرانی مبادله شدند. که از این میان هفت ایرانی متهم به نقض تحریم‌ها از زندان‌های امریکا آزاد شدند: نادر مدانلو، بهرام مکانیک، خسرو افقهی، آرش قهرمان، تورج فریدی، نیما گلستانه، علی صابونچی و نام 14 ایرانی دیگر هم از سوی امریکا از فهرست تحت‌ تعقیب اینترپل خارج شدند: سعید جمیلی‌، جلال سلامی‌، متین صادقی‌، علیرضا معظمی گودرزی‌، محمد عباس محمدی‌، کوروش طاهرخانی، سجاد فرهادی، سید احمد ابطحی‌، غلامرضا محمودی، حمید عرب نژاد، علی معطر‌، محمدعلی شعرباف، امین روان و بهروز دولت‌زاده.
تنها یک تبادل در دوره ترامپ
نگار قدس کنی شهروند ایرانی زندانی در امریکا اگرچه با گذراندن 27 ماه حکم حبس خود در مهرماه 98 آزاد شد اما اولین تبادل زندانی بین 2 کشور در دوره ترامپ 16 آذرماه 98 اتفاق افتاد. با تلاش‌ها و پیگیری‌های وزارت امورخارجه و همکاری نهاد‌های امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی ایران و در یک فرآیند دیپلماتیک با همکاری دولت سوئیس، دکتر مسعود سلیمانی استاد دانشگاه‌های ایران که به اتهام واهی دور زدن تحریم‌های غیرقانونی امریکا بازداشت و بیش از یک سال در امریکا زندانی بود آزاد شد. در برابر این تصمیم همچنین با تصویب شورای عالی امنیت ملی و همکاری و موافقت نهاد‌های قضایی و امنیتی «ژائو ونگ» شهروند امریکایی که به جرم جاسوسی در حال گذراندن دوران محکومیت خود در ایران بود با رأفت اسلامی آزاد و تحویل مقامات سوئیسی برای بازگشت به امریکا شد.
در این فاصله اما یک آزادی دیگر هم از سوی ایران انجام شد که مستقیماً عنوانی برای مبادله در خصوص آن به کار برده نشد. نزار زاکا شهروند لبنانی که اقامت امریکا را دارد و به اتهام جاسوسی برای کشورهای خارجی بازداشت شده بود، خرداد پارسال آزاد شد.
بدون نیاز به میانجی
علی ربیعی در گفت وگوی دیروز خود از عدم نیاز به میانجیگری در این خصوص هم گفت. اتفاقی که در دهه گذشته چند باری رخ داد و زندانیانی با میانجیگری کشور عمان مبادله شدند. رکسانا صابری، خبرنگار ایرانی-امریکایی که در سال ۱۳۸۸ به اتهام جاسوسی برای دولت امریکا به تحمل ۸ سال زندان محکوم شده بود، با میانجیگری عمان آزاد شد. آزادی سه جوان امریکایی متهم به جاسوسی از زندان اوین در دو تابستان متوالی سال‌های ۱۳۸۹ و۱۳۹۰ از دیگر مواردی بود که در نتیجه دیپلماسی میانجیگرایانه عمان در این مسیر روی داد. اما بعد از ماجرای آزادسازی این سه جوان امریکایی بود که حسین نوش‌آبادی، سفیر وقت ایران در عمان ابراز امیدواری کرد که نقش واسطه‌گری عمان به آزادی ایرانیان زندانی در امریکا نیز بینجامد. او به طور مشخص از شهرزاد میرقلی خان نام برد که از سال ۱۳۸۶به اتهام دست داشتن در صدور غیرقانونی تجهیزات نظامی به ایران زندانی بود. یک سال بعد از آزادی سه زندانی امریکایی از ایران شهرزاد میرقلی خان در سال ۱۳۹۱ بعد از پنج سال حبس در امریکا به ایران بازگشت.