توسعه نامتوازن و درس کرونایی

 یکی از پیامدهای کرونا انگشت گذاشتن براین حقیقت است که جهان امروز نمی‌تواند بیش ازاین شاهد توسعه نامتوازن باشد. دیگر نمی‌توان در پیله‌های خودتنیده پنهان شد و خود را مصون از جهان و محیط پیرامون نمود. نه جهان توسعه‌یافته مصون است و نه جهان در حال توسعه و دراین میان نه حتی جهان و جوامع اولیه پیش از تاریخ نیز مصون نخواهند بود. از جهان پیش از تاریخ، چند جامعه بسیار ابتدایی در قلب جنگل‌های آمازون همچنان پابرجا هستند. ولی در جریان کرونا گفته شد که برخی از افراد این جوامع بسیار منزوی به علت کرونا فوت کرده‌اند و این زنگ خطر به صدا در آمد که کرونا در قلب جنگل‌های آمازون چه می‌کند که هزاران کیلومتر با نزدیک‌ترین اجتماعات بشری فاصله دارد؟ اگر به صد سال پیش برگردیم و اگر ده‌ها و صدها از این نوع ویروس‌ها در قاره‌های گوناگون تولید می‌شد، هیچ احتمالی نداشت که در نهایت به درون آمازون رسوخ کند. پس چرا مردمی که هیچ تقصیری در این زمینه ندارند باید چوب مشکلات مردم سایر نقاط جهان را بخورند؟ همان گونه که عکس ماجرا نیز وجود دارد. آنچنان که در مورد ایدز گفته می‌شد منشأ آن در آفریقا بود، هر چند برای اولین بار در ایالات متحده دیده شد و از آن کشور به تمام جهان شایع گردید و کشت و در نهایت کشتار خود را در آفریقا به نمایش گذاشت ولی چون بروز و ظهور آن در ایالات متحده بود کسی به آنها اشاره‌ای نمی‌کند!
در هر صورت توسعه نامتوازن نه فقط در سطح جهان و میان کشورها، بلکه در سطوح کشوری و منطقه‌ای نیز، ضرورتی انکارناپذیر است. منظور از توسعه متوازن این نیست که همه جوامع و مناطق برابر باشند، ولی حدی از امکانات برای یک زندگی متعادل در هر منطقه ضروری است. اگر بتوان عوارض توسعه نامتوازن در درون کشورها را از طریق بستن مرزها تا حدی مهار کرد و با جلوگیری از مهاجرت بین‌المللی فقر و نکبت را در داخل کشورهای دیگر محدود کرد، در خصوص توسعه نامتوازن منطقه‌ای درون کشوری این کار را نمی‌توان کرد و در نتیجه مهاجرت و انتقال عوارض توسعه‌نیافتگی ازهر سو به سایر نقاط کشور سرازیر خواهد شد.
پرسش این است که چگونه و با چه معیاری می‌توان توسعه نامتوازن را سنجید و آن را نشان داد. برای این کار معیار مشخصی می‌توان ارائه کرد. تقسیمات کشوری برحسب استان و سپس شهرستان و در سطح کلی‌تر، شهر و روستا در دسترس است. تمامی متغیرهایی که هر سال از طرف مراجع رسمی سنجیده می‌شود برحسب استان و در مواردی برحسب شهرستان و نیز شهر و روستا در دست است. توزیع این شاخص‌ها منجر به سنجش عددی تحت عنوان ضریب نابرابری می‌شود. برای مثال در سطح کل کشور میان شهر و روستا و از گذشته نوعی نابرابری وجود داشت. نابرابری در آموزش، بهداشت، اقتصاد و... در سال‌های پس از انقلاب به نحو چشمگیری، بسیاری از این شاخص‌ها متعادل و شکاف میان شهر و روستا کم شده است. ولی میزان این شاخص را می‌توان برای استان‌های کشور نیز سنجید. بدون شک برخی از استان‌ها و مناطق و درون هر استان‌، برخی از شهرستان‌ها، وضعیت نامناسب‌تری نسبت به دیگر استان‌ها و شهرستان‌ها دارند. وظیفه برنامه‌ریزی در سطح کلان کشور و نیز در سطح استان کاهش این نابرابری‌ها از طریق افزایش اندازه شاخص‌های مفید برای استان‌ها و مناطق محروم‌تر است. اگر همین یک درس را از کرونا خوب یاد بگیریم، در این صورت کرونا بیش از آنکه منشأ شر و خسارت برای ما باشد، منشأ نیکی خواهد بود.