غم بزرگ را به کار بزرگ تبدیل کن

الهام زارع نژاد
پژوهشگر موسیقی
مستند سینمایی «بزم رزم» ساخته‌ سیدوحید حسینی، سرگذشت موسیقی در دهه‌ اول انقلاب است که بخوبی سیر تحول موسیقی ایرانی را در این دهه نشان می‌دهد و تأثیر هنر موسیقی در یکدل کردن وکنار هم ایستادن در شرایط سخت بخصوص در دوران جنگ را به زبانی ساده به تصویر می‌کشد. این فیلم اگرچه ساده و صمیمی و از زاویه یک شاهد، به روایت بخش مهمی از تاریخ معاصر می‌پردازد اما مخاطب را هم درگیر امر قضاوت می‌کند. قضاوت در متن و زمانی که هنر والای ایرانی در کشمکش جنگ و دوران بعد از انقلاب در وضعیت سختی نفس می‌کشد و تلاش می‌کرد زنده بماند و همان زمان است که به قول توران میرهادی: «غم بزرگ را به کار بزرگ و ماندگار تبدیل می‌کند.»
 فیلمساز با نگاه تاریخ‌نگارانه تلاش گروهی از اهالی موسیقی را به تصویر می‌کشد که برای نگه داشتن شعله‌ کم‌سو شده‌ شمع ساز و موسیقی در برابر گروهی دیگر که با عناد و تخریب، سعی در خاموش کردن آن دارند ایستادگی می‌کنند و در نهایت، نقطه‌ اوج، جمع اضداد است که در کنار هم همچون اصطلاح چپ‌کوک و راست‌کوک در ادبیات موسیقی معاصر، آوازی بلند و هماهنگ برمی‌خیزد و نغمه‌ای به یاد یاران بر صفحه روزگار باقی می‌ماند.
کارگردان مستند «بزم رزم» توانسته روایت جزئی‌نگرانه‌ای از سرنوشت موسیقی ایران از قبل انقلاب تا 10سال بعد از آن را در پرونده‌ای پرکشش و جذاب به تصویر بکشد. اگرچه سینمای مستند همیشه زیر سایه و در تسخیر سینمای داستانی و حضور چهره‌ها و بازیگران و در نهایت قصه و روایت بوده و کمتر دیده شده که یک مستند چنین بیننده پرشماری داشته باشد اما «بزم رزم» توانست در زمان اکرانش مخاطبین مختلفی را با سلیقه‌های متعدد به سینما بکشاند و بی‌‌‌آنکه امکان تبلیغ آنچنانی از طرف سینما داشته باشد موفق شد بیش از دو ساعت مخاطب را با خود همراه کند.
این مستند بلند، داده‌های بسیاری درباره وضعیت موسیقی ایران در دوران انقلاب و جنگ در اختیار مخاطب می‌گذارد و دیدن چندباره آن باعث می‌شود که به نکات درخشانی در مورد موسیقی دهه اول انقلاب برسیم. شنیدن محدودیت‌هایی که پیش پای هنرمندان موسیقی در آن برهه وجود داشت، گاهی نفس را در سینه حبس می‌کند و باعث می‌شود تماشاچی بتواند با مقایسه سختی‌های زمانه‌ امروز با آن دوران نیز همذات‌پنداری کند و چه بسا بر کاهلی و سستی امروز پیروز شود و زنگ پیشرفت به‌ سمت آینده را به صدا دربیاورد. به قول مولانا که می‌گوید: «تو بمال گوش بربط، که عظیم کاهل است او / بشکن خمار را سر، که سر همه شکست او»
در واقع بازخوانی اتفاقاتی که برای موسیقی آن دوران افتاده بازتابی در آیینه جامعه‌ است؛ جامعه‌ای تازه برون آمده از یک انقلاب و جنگ با دشمن خارجی.  این فیلم، در اولین اکرانش، سال1395 با استقبال داوران و مخاطبین مواجه شد و جایزه سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره‌ فجر را برای حسینی به ارمغان آورد. خاطره‌بازی با ترانه، موسیقی و سرودهایی که در طول فیلم به آن اشاره‌ می‌شود بخشی از خاطرات جمعی مردم ایران است که به بخشی از حافظه جمعی مردم ایران تبدیل شده است و این مسیر با آرشیو ارزشمندی که به نمایش گذاشته شده «بزم رزم» را به اثری قابل توجه در روایت تاریخ موسیقی ایران تبدیل کرده است.
ناگفته‌های دوران انقلاب که درباره آن کمتر یا شاید هرگز صحبت نشده بخش مهمی از این مستند است. حضور حسین علیزاده، بیژن کامکار، کامبیز روشن‌روان، همایون رحیمیان و... و مدیران و تاریخ نگارانی چون میرعلی نقی و... این فیلم را به پژوهشی مانا در تاریخ معاصر بدل کرده است.
طی دو سال اخیر علاوه بر نمایش و فروش اینترنتی، این مستند در شهرهای مختلفی هم اکران شد و سرانجام بعد از سه سال، ماه گذشته، نسخه دی‌وی‌دی آن به همراه کتابچه‌ای ازمتن‌ها و اشعار و سروده‌ها و تصنیف‌های آن دهه منتشر شد.
سید وحید حسینی متولد 1363 در همدان، کارگردان مستند «بزم رزم» پس از ساخت مستندهایی چون «من اکبر اعتماد اتم می‌شکنم»، «من او»، «صوفی»، «دست به مهره»، «رژیستور عقب مخاطب می‌گردد»، «شیخ حسن»، «راز تشنگی» و... سال 1395 با ساخت مستند «بزم رزم» موفق به دریافت سیمرغ بلورین شد. این فیلم که روایت موسیقی ایران در دوران جنگ یعنی در فاصله‌ سال‌های 1357 تا 1367 است که تا پیش از این کمتر مورد توجه مستندسازان ایرانی قرار گرفته بود. بتازگی این اثر به‌صورت دی‌وی‌دی با کتابچه‌ای از تمام ترانه‌ها، سرودها و تصنیف‌های موجود درفیلم، منتشر شده که همین موضوع بهانه‌ای شد تا با حسینی در این شماره «ایران جمعه» درباره این مستند و هرآنچه او را به ساخت این مستند ترغیب کرد به گفت‌وگو بنشینیم. ‌‌