اکنون، ما و شریعتی

مهسا رمضانی


نشست «اکنون، ما و شریعتی» به مناسبت چهلمین سالگرد درگذشت دکتر علی شریعتی، دیروز، در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد. در نشست دیروز، دکتر یوسف اباذری، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران، دکتر هاشم آقاجری، استاد تاریخ دانشگاه تربیت مدرس و دکتر احسان شریعتی فرزند دکتر شریعتی
هر یک کوشیدند تا به نسبت مسائل زمانه ما با مسائل زمانه شریعتی و ظرفیت گفتمان شریعتی برای پاسخگویی
به مسائل امروز ما بپردازند. دکتر اباذری دیدگاه‌های
ضد و نقیضی را که درباره شریعتی وجود دارد چنین معنا کرد: «وقتی ما از شریعتی سخن می‌گوییم با یک اسطوره مواجه هستیم و هرکس در مورد او دالی را در نظر گرفته است
و از این‌رو براحتی نمی‌توان از یک شریعتی صحبت کرد». وی منتقدان شریعتی را در دو دسته قرار داد؛ نخست، طرفداران بازار آزاد و نئولیبرال‌ها که مدعی مجهز شدن
به علم و عقل هستند و دوم ایرانشهری‌ها و سلطنت‌طلب‌ها. به باور او، این دو طیف نه فیلسوف سیاسی هستند
و نه اقتصاددان بلکه تحت لوای یک مذهب قرار دارند.
در ادامه، دکتر آقاجری، کوشید تا بیان کند که روشنفکری امروز در ایران در بحران به سر می‌برد که البته این بحران، خاص روشنفکری در ایران نیست و سطحی از آن در همه جوامع دیده می‌شود و از آن با عنوان «بحران مرجعیت» یاد کرد. به زعم او، این بحران هم از بیرون و هم از درون روشنفکری نیازمند بررسی است. وی تسلط نئولیبرالیسم، جهانی‌سازی و شبکه‌ای شدن جامعه را از عوامل بیرونی این بحران و نمایندگی نکردن روشنفکران از طبقات مختلف جامعه را از عوامل درونی بحران روشنفکری خواند
و در توضیح این عامل اخیر گفت: روشنفکر امروز، تک ساحتی است و ذهن و زبانش با دردهای مردم فاصله عمیق دارد. روشنفکری در ایران، جزیره‌ای بدون ایدئولوژی و بدون یوتوپیا است و ما امروز نیازمند روشنفکری
«چند ساحتی» هستیم. آقاجری، شریعتی را نماینده روشنفکری چند ساحتی خواند و تأکید کرد روشنفکری که در دوره شریعتی اهل معنا بود و روح داشت امروز بی‌روح، افسرده و یخ‌زده است و بر ضرورت نوع نگاه او تأکید گذاشت. دکتر احسان شریعتی نیز در سخنرانی خود تأکید کرد که جامعه امروز، از بازگشت به شریعتی
و میراث او ناگزیر است. و در این راستا، به اهمیت گفت‌وگوی میان شریعتی‌شناسان تأکید گذاشت و هدف از برگزاری سمپوزیوم «اکنون، ما و شریعتی» را اساساً فراهم کردن این شرایط گفت‌وگو خواند. او نیز همچون آقاجری از بحرانی بودن فضای فکری
و روشنفکری سخن گفت و بحران امروز را بحران الگوی راه رشد
و سبک زندگی ناموزون و متناقض دانست. مشروح این نشست را در روزهای آتی در صفحه اندیشه «ایران» بخوانید.