گروه اقتصادی / عبدالناصر همتی رئیس کل پیشین بانک مرکزی و کاندیدای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری روز گذشته در گفت‌و‌گویی با این ادعا که دولت سیزدهم هم نتوانسته است اقتصاد را به سامان برساند، پیشنهاد داده تا دولت استعفا دهد و انتخابات زودهنگامی برگزار شود! درحالی این کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری نسخه استعفا را برای دولت مستقر می‌دهد که بررسی عملکرد او در دوره‌ای که تصدی بانک مرکزی را داشت، حاکی از ثبت یکی از بدترین عملکردها درطول تمام دوره‌های بانک مرکزی است. اما پرسش اساسی این است که چرا همتی در دوره‌ای که ریاست بانک مرکزی را برعهده داشت؛ با وجود این عملکرد و ناتوانی در مدیریت بسیاری از شاخص‌ها مانند نرخ ارز، پایه پولی، تورم، نقدینگی و... که در زمره مأموریت‌های اصلی‌اش بوده، نسخه استعفا و تحویل کار به مدیر شایسته‌تری را اجرایی نکرد و اکنون این نسخه را برای مدیران دیگر می‌پیچد. البته تمام آمار و گزارش‌های رسمی ادعاهای همتی درخصوص عملکرد ضعیف دولت و بانک مرکزی دردوره فعلی را رد می‌کند.
حال برای یادآوری بخشی از عملکرد عبدالناصر همتی که زمان زیادی هم ازآن نگذشته وضعیت برخی از شاخص‌های مهم حوزه مسئولیت‌های وی را در ابتدا و انتهای دوره مدیریت وی بررسی می‌کنیم تا درمیان ای کاش‌های بسیاری را که درآن سال‌ها مطرح بود، ای کاش همتی استعفا می‌داد را هم اضافه کنیم. درحالی که همتی انتقادات تندی به دلیل رشد نرخ ارز طی ماه‌های اخیر مطرح می‌کند؛ وی در بین ۱۰ رئیس بانک مرکزی در پس از پیروزی انقلاب اسلامی بدترین عملکرد را داشته است؛ چرا که در دوره وی دلار سالانه ۸۰ درصد رشد داشته درحالی‌که میانگین رشد قیمت دلار در دوره رؤسای بانک مرکزی ۲۷ درصد بوده است. در دوره بیش از 2.5 ساله ریاست همتی بر بانک مرکزی دلار با رشد ۲۴۸ درصد از ۹ هزار و ۱۵۵ در ۳ مرداد ۹۷ به ۳۱ هزار و ۸۵۶ تومان در مهرماه ۹۹ رسید. در شاخص تورم نیز همتی یکی از رکوردداران محسوب می‌شود، براساس آمارهای منتشر شده در گزارش تحولات اقتصادی کشور، اما بالاترین نرخ تورم نقطه به نقطه در دی‌ماه تا اسفند 99 رخ داد که براساس گزارش بانک مرکزی در این ماه‌ها تورم نقطه به نقطه به ترتیب به 61.9، 65.3 و 65.2 درصد رسیده است. در نهایت در خرداد سال 1400 که همتی از بانک مرکزی رفت؛ وی تورم نقطه به نقطه 59 درصدی را به یادگار گذاشت، درحالی که در همان ماه تورم مرکز آمار 46.9 درصد بود. همچنین در آبان‌ماه امسال بدهی دولت به سیستم بانکی به ۵۸۸ هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به آبان‌ماه سال قبل رشد ۲۷ درصدی نشان می‌دهد. این در حالی است که در پایان فعالیت عبدالناصر همتی در بانک مرکزی در اردیبهشت امسال، رشد ۱۲ ماهه بدهی دولت به سیستم بانکی ۴۸ درصد بود. در تیرماه ۱۳۹۷ و قبل از ریاست همتی بر بانک مرکزی، بدهی دولت به سیستم بانکی ۲۵۱ هزار میلیارد تومان بود که در پایان فعالیت وی به ۵۷۱ هزار میلیارد تومان افزایش یافت. یعنی رشد بیش از ۲/۲ برابر. در دوران ریاست همتی، شاهد افزایش قابل توجه برداشت‌های دولت از منابع بانک مرکزی هستیم. در ابتدای فعالیت همتی در بانک مرکزی، بدهی دولت به این بانک حدود ۳۵ هزار و ۳۵۰ میلیارد تومان بوده که این رقم پایان دوره همتی به ۱۱۱ هزار و ۳۵۰ میلیارد تومان رسید. این آمار نشان می‌دهد در دوره همتی بدهی دولت به بانک مرکزی رشد ۲۱۵ درصدی داشته است. ازسوی دیگرعبدالناصر همتی در مدت فعالیت خود ۲۶۹ هزار میلیارد تومان پول پرقدرت چاپ و به پایه پولی اضافه کرد. در این مدت ۱۶۳ هزار میلیارد تومان به حجم پایه پولی افزوده شده که ۴ برابر کل پولی است که بابت مسکن مهر در دولت دهم از بانک مرکزی استقراض شد. براساس آمارهای بانک مرکزی حجم پایه پولی، از ۲۲۰ هزار میلیارد تومان قبل از آغاز به کار عبدالناصر همتی در بانک مرکزی با حدود 110 درصد رشد به ۴۶۱ هزار میلیارد تومان رسیده است. در دوره همتی شاهد افزوده شدن روزانه بیش از ۱۰۰۰ میلیارد تومان به حجم نقدینگی کشور بوده‌ایم؛ به عبارت دیگر به واسطه ماهیت و قدرت خلق پول بانک‌ها، نقدینگی در تیرماه سال ۱۳۹۷ از ۱۶۰۲ هزار میلیارد تومان با افزایش بیش از هزار هزار میلیارد تومانی به ۲۶۵۱ هزار میلیارد تومان در پایان خرداد ۱۳۹۹ افزایش یافته است. مقایسه رقم نقدینگی در ابتدا و انتهای دوره کاری همتی در بانک مرکزی بیانگر رشد ۱۰۷.۸ درصدی این متغیر پولی در این دوره زمانی است که نشان می‌دهد در این کمتر از سه سال نقدینگی دو برابر شده است. از حدود ۴۲۰۰ هزار میلیارد تومان حجم نقدینگی موجود در کشور در پایان دوره فعالیت همتی دربانک مرکزی بیش از ۵۴ درصد آن، معادل ۱۸۸۷ هزار میلیارد تومان در دوره ریاست وی ایجاد شده است.

گروه اقتصادی / روز گذشته تصویر چگونگی رشد اقتصادی ایران در دو فصل ابتدایی سال و در مجموع نیمه نخست سال ترسیم شد. از یک‌سو مرکز آمار ایران در گزارشی تولید ناخالص داخلی ایران در شش ماهه اول امسال را اعلام کرد و از سوی دیگر، سید احسان خاندوزی سخنگوی اقتصادی دولت و وزیر اموراقتصادی و دارایی روایت بانک مرکزی از نرخ رشد اقتصادی در فصول بهار و تابستان و شش ماهه سال را بیان کرد.
روایت مرکز آمار از رشد اقتصادی
روز گذشته مرکز آمار ایران رشد اقتصادی شش‌ماهه اول امسال را اعلام کرد. براساس این گزارش، رشد محصول ناخالص داخلی با نفت 3.3 درصد و رشد محصول ناخالص داخلی بدون نفت در شش‌ماهه اول سال‌جاری 3.4 درصد بوده است. بر اساس آخرین نتایج حساب‌های ملی فصلی مرکز آمار ایران، محصول ناخالص داخلی(GDP)  به قیمت ثابت سال ١٣٩٠ در شش ماهه اول سال ١٤٠١ به رقم ٣ هزار و 870 میلیارد ریال با نفت و ٣ هزار و 326 میلیارد ریال بدون احتساب نفت رسیده است، در حالی که رقم مذکور در مدت مشابه سال قبل با نفت ٣ هزار و 745 میلیارد ریال و بدون نفت ٣ هزار و 217 میلیارد ریال بوده که نشان از رشد ٣,٣ درصدی محصول ناخالص داخلی با نفت و ٣.٤ درصدی محصول ناخالص داخلی بدون نفت در شش ماهه اول سال ١٤٠١ دارد.
نتایج مذکور حاکی از آن است که در شش ماهه اول سال ١٤٠١ در رشته فعالیت‌های گروه کشاورزی رشد منفی ٢,٢، بوده است. همچنین رشد گروه صنایع و معادن 5 درصد محاسبه شده است. در زیرگروه‌های صنایع و معادن، بالاترین نرخ رشد به تأمین آب، برق و گاز طبیعی با 12.9 درصد اختصاص دارد و پس از آن بخش صنعت کشور توانسته، 4.9 درصد رشد کند. در این دوره، بخش استخراج نفت خام و گاز‌طبیعی نیز با رشد ٣.٢ درصدی مواجه شده است، اما رشد بخش معادن در نیمه نخست سال معادل صفر بوده است. همچنین بخش ساختمان طبق گزارش مرکز آمار ایران دراین مدت با رشد منفی 1.6 درصدی همراه شده است. در این دوره گروه خدمات نیز که نیمی از تولید ناخالص داخلی کشور را در اختیار دارد برابر با 2.6 درصد رشد کرده که نشان از خروج این گروه از رکود سال‌های کرونایی دارد. گفتنی است، محاسبات فصلی در مرکز آمار ایران در قالب ١٨ بخش اصلی متشکل از ٤٢ رشته فعالیت بر مبنای طبقه‌بندی ISIC.Rev٤ انجام می‌شود که بر این اساس گروه کشاورزی شامل زیربخش‌های زراعت و باغداری، دامداری، جنگلداری و ماهیگیری، گروه صنایع و معادن شامل زیربخش‌های استخراج نفت خام و گاز طبیعی، استخراج سایر معادن، صنعت، تأمین آب، برق و گاز طبیعی و ساختمان می‌باشد و گروه خدمات شامل زیربخش‌های عمده وخرده فروشی، فعالیت‌های خدماتی مربوط به تأمین جا و غذا، حمل ونقل، انبارداری، پست، اطلاعات و ارتباطات، فعالیت‌های مالی و بیمه، مستغلات، کرایه وخدمات کسب و کار و دامپزشکی، اداره امور عمومی و خدمات شهری، آموزش، فعالیت‌های مربوط به سلامت انسان و مددکاری اجتماعی و سایر خدمات عمومی، اجتماعی، شخصی و خانگی است.
جزئیات تولید ناخالص داخلی در بهار و تابستان 1401 به روایت بانک مرکزی
همچنین براساس گزارش بانک مرکزی، تابستان سال 1401، رشد بخش صنعت 8.7 درصد، نفت 10.4 درصد، معدن 7.3 درصد، کشاورزی 0.8 درصد و خدمات 2.4 درصد بوده است. سید احسان خاندوزی صبح دیروز در نشست خبری جزئیات رشد اقتصادی فصل بهار، تابستان و 6 ماهه اول سال 1401 را اعلام کرد. طبق توضیحات وی که اطلاعات آن براساس گزارش بانک مرکزی ارائه شد، رشد اقتصادی ایران در فصل بهار به 2.3 درصد و در فصل تابستان به 3.6 درصد رسیده است. این در حالی است که نرخ رشد اقتصادی در تابستان سال 1400، یک درصد بوده است. یکی از نکات حائزاهمیت در این آمارها، افزایش قابل توجه رشد بخش صنعت، معدن و نفت در فصل تابستان است. در تابستان سال گذشته رشد بخش صنعت منفی 1.5 درصد بوده اما در تابستان سال‌جاری به 8.7 درصد افزایش یافته است. همچنین بخش معدن رشد 7.3 درصدی و بخش نفت رشد 10.4 درصدی را در این فصل به دست آورده است. رشد بخش نفت در تابستان سال گذشته 5.4 درصد بوده است.رشد بخش کشاورزی هم از منفی 2.4 درصد در تابستان سال گذشته به 0.8 درصد در تابستان امسال رسیده است. رشد پایین بخش کشاورزی به دلیل تکرار دومین خشکسالی متوالی بوده است. بخش خدمات در بهار 2.8 درصد و در تابستان امسال 2.4 درصد رشد داشته است. مجموع رشد بخش خدمات در 6 ماه اول امسال 2.6 درصد محاسبه شده است. افزایش رشد اقتصادی کشور در فصل تابستان با پیشرانی بخش‌های صنعت، معدن و نفت نشان دهنده به حرکت درآمدن چرخ تولید کشور در این فصل است. با توجه به گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس از رشد تولید در صنایع بورسی در ماه‌های مهر و آبان، امید است این روند رو به رشد در فصل پاییز هم ادامه داشته باشد.