زهرا کشوری
دبیر گروه زیست بوم

ایران با همکاری دفتر عمران ملل متحد (UNDP) گام نخست را برای تشکیل «صندوق منطقه‌ای گردوغبار» برداشت. ایران سالانه میزبان اجباری 150 میلیون تن گردوغبار کشورهای همسایه است. علی‌محمد طهماسبی بیرگانی، دبیرستاد ملی مقابله با گردوغبار ایران بارها در گفت‌و‌گو با «ایران»، تنها راه آرام کردن این حجم عظیم خسارت‌زا را ورود مجامع بین‌المللی و تشکیل یک صندوق مالی مشترک بین کشورهای درگیر با ریزگردها اعلام کرده است. همین مسأله هم در سال‌جاری به سفر کارشناسان ایرانی به کشورهایی چون عراق و سوریه منجر شد. در نهایت هم تهران میزبان نشست وزیران و مسئولان محیط زیست 11 کشور منطقه شد تا مسائل مشترک از جمله ریزگردهایی که به مرگ و آسیب شمار زیادی از عراقی‌ها و سوری‌ها منجر شده و زندگی را برای بسیاری از ایرانی‌ها سخت کرده است، به بحث و گفت‌و‌گو گذاشته شود. آنطور که طهماسبی بیرگانی به «ایران» می‌گوید: تشکیل صندوق منطقه‌ای گرد‌و‌غبار یکی از پیشنهادهای ایران به شرکت‌کنندگان در نشست تیرماه بود.
تلاش تهران برای ایجاد صندوق منطقه‌ای
آمارهای ستاد مقابله با پدیده گردوغبار نشان می‌دهد سالانه 150 میلیون تن ریزگرد از کشورهای عربستان، اردن، سوریه، عراق، ترکمنستان، ازبکستان، افغانستان، ترکیه، امارات و دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس وارد ایران می‌شود. ایران دو برنامه عمل برای حل معضل کانون‌های بحرانی ریزگردها در کشورهای همسایه نوشته است. برای همسایگان شرق و شمال شرقی یک برنامه عمل نوشته شده است؛ بسته‌ای هم که برای همسایگان جنوب وجنوب غرب نوشته شده، تمام کشورهای حوزه خلیج فارس را دربرمی‌گیرد. ایران قصد دارد ابتدا برنامه چهارجانبه‌ای را با عراق، قطر و سوریه شروع کند و بعد کشورهای دیگر را هم ترغیب کند تا به این برنامه بپیوندند. حجم زیادی از گردوغبارهایی که وارد ایران می‌شود از سمت عراق و سوریه می‌‌آید. اما اجرای این دو برنامه یک پیش‌شرط بزرگ دارد؛ ورود یک نهاد بین‌المللی و ایجاد یک صندوق منطقه‌ای. همین مسأله هم به همکاری ایران و دفتر UNDP منجر شد تا هزینه مورد نیاز ایجاد مقدمات اولیه تشکیل صندوق منطقه‌ای را تأمین کنند.
علی‌محمد طهماسبی بیرگانی می‌گوید: «ایجاد صندوق منطقه‌ای گردوغبار پیش‌زمینه‌هایی می‌خواهد. یکی از این پیش‌زمینه‌ها تأمین اعتبار برای آسیب‌شناسی و ارزیابی چگونگی ایجاد صندوق است. در همین راستا دفتر UNDP در تهران 70 هزار دلار و ایران هم همین میزان را برای ایجاد مقدمات تأمین کردند تا سازوکار صندوق مشخص شود.»
او می‌گوید: «صندوق‌های بین‌المللی مثل هر صندوقی دارای تشکیلات و اساسنامه است. باید این اساسنامه توسط کارشناسان و مشاوران بین‌المللی تهیه شود تا کشورهای دیگر را برای همکاری ترغیب کرد. این کارشناسان توسط UNDP مشخص می‌شوند. باید بررسی کنیم که اساسنامه صندوق به چه شکل باشد، در کجا مستقر شود و چه امکاناتی داشته باشد. باید ببینیم که در ادامه سایر کشورهای منطقه چه مبلغی را به صندوق می‌دهند و امیدواریم که راه‌اندازی صندوق نتایج خوبی درخصوص مهار کانون‌های گردوغبار منطقه داشته باشد.
مشخص کردن این پیش‌زمینه‌ها نیاز به اعتبار مالی دارد که ایران و سازمان ملل تاکنون 4 میلیارد تومان را برای این مقدمات تأمین اعتبار کرده‌اند.» به گفته بیرگانی برخی کشورهای منطقه گفته‌اند، اگر مرحله مقدماتی ایجاد صندوق موفقیت‌آمیز باشد آنها برای حل معضل ریزگردهای منطقه‌ای همکاری خواهند کرد. کویت از جمله کشورهایی است که در پاسخ به نامه تشکر علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور برای شرکت در نشست محیط زیستی تهران، رسماً اعلام کرده است پس از ایجاد صندوق منطقه‌ای گردوغبار، همکاری خواهد کرد. برخی از کشورهای آسیایی هم که تأثیری روی ایجاد گردوغبار در ایران ندارند حاضر به همکاری شده‌اند که البته طهماسبی ترجیح می‌دهد در این مرحله نامی از این کشورها برده نشود. عمان هم به گفته طهماسبی پیشنهاد داده است که کارگروهی برای کارشناسی در این صندوق راه‌اندازی ‌کند. دبیر ستاد ملی مقابله با گردوغبار می‌گوید: «اگر این مرحله با موفقیت طی شود، دفتر عمران سازمان ملل هم قول داده که از نهادهای بین‌المللی حمایت‌کننده اعتبار مالی بگیرد.» طهماسبی بیرگانی در نهایت می‌گوید: «شروع خوبی است.»

تمرکز روی عراق
محمد طالب حیدری، کارشناس ارشد هواشناسی و رئیس اسبق سازمان هواشناسی کردستان و کرمانشاه پیش‌تر به «ایران» گفته بود: «حالا که موضوع گردوخاک در دستور کار دولت قرار گرفته است نباید اجازه داد عده‌ای که اشراف بر موضوع ندارند با طرح صدها کانون ایجاد گردوخاک، دولت را سردرگم کنند.»
او می‌گوید: «در خارج و داخل صدها کانون ریزگرد وجود دارد اما در بین کانون‌های خارجی هم تفاوت شدت فوران ریزگردها زیاد است، تنها چند کانون در امتداد و اطراف بستر فرات است که بسیار فورانی هستند، بنابراین دولت باید روی درخواست حل و ترمیم این چند کانون محدود تمرکز کند. بنابراین دولت باید پیگیری حل کانون بحرانی و فورانی فرات را در دستور کار خود قرار دهد، سایر کانون‌ها در درجات چندم خطر نسبت به کانون فرات قرار می‌گیرند.»
این کارشناس اعتقاد دارد، اگر این کانون‌های بحرانی مهار شوند، نه کانون‌های موضعی داخلی و نه کانون‌های شمال آفریقا و کانون‌های اردن و عربستان هوای ما را به ورطه بحران نمی‌برند.
طبق نقشه‌های ماهواره‌ای، اراضی جنوب سوریه و شرق اردن هم در ایجاد این ریزگردها نقش داشته‌اند، اما غرب عراق کانون اصلی شکل‌گیری این ریزگردها بوده است.

ایرنا - علیرضا مزینانی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران گفت: علاوه بر تلاش دولت و مشارکت مردم برای حل مشکلات و ابربحران‌های محیط زیستی به فناوری‌های نوین، سرمایه‌گذاری و تبادلات جهانی نیاز داریم.

ایسنا- «مسعود جلالی» مدیرکل دفتر حفاظت و حمایت سازمان منابع طبیعی کشور در واکنش به انتقادات وارد شده به واگذاری ۵۰۰۰ معدن به شرکت‌های خصوصی با بیان اینکه تمام معادن بر اساس قوانین و ضوابط بررسی خواهند شد، گفت: بسیاری از مناطق کشور جزو مناطق ممنوعه هستند بنابراین فعالیت معدن‌ در این مناطق ممنوع است.

ایسنا- «یوسف یوسفی» سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی گفت: محیط زیست به وظایف قانونی و نظارتی خود عمل کرده و با جدیت پیگیر حذف مازوت سوزی از نیروگاه شازند است.

ایسنا- «حسین رفیعیان» معاون میراث‌ فرهنگی استان گیلان گفت: شهرداری‌ها در مراقبت و حراست از میراث‌ فرهنگی، کارنامه‌ مقبولی ندارند و بارها شاهد تخریب آثار و بناهای تاریخی و بی‌اعتنایی به ضوابط مصوب حریم از سوی مالکان و حتی شهرداری‌ها بوده‌ایم.

تسنیم- حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: توسعه واحدهای معدنی آن هم به یک‌باره به شدت موجب تخریب زیستگاه‌ها، تنوع زیستی و کاهش کیفیت هوا و خاک کشورمان می‌شود.

ایسنا- «سرهنگ محمدعلی مدیر» فرمانده یگان حفاظت میراث‌فرهنگی خراسان رضوی از کشف اشیای تاریخی از غارتگران میراث فرهنگی در نیشابور خبر داد.

ایسنا- «وحید محمودی فر» مدیر اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان گرمه از تولید سالانه حدود ۴۰ تن سمنو در شهر درق خبر داد.

ایسنا- «مسلم امانی» مدیرکل زمین شناسی گیلان، با اشاره به پایان پروژه شناسایی پتانسیل‌های ژئوتوریسم استان گیلان، گفت: محور دامنه جنوب غربی قله درفک، محور لوشان - جیرنده، محور اشکورات، محور ماسوله و محور قله اسپیناس برای این منظور در نظر گرفته شده است.

ایسنا- «عباس چراغ‌چشم» مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول گفت: از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای راه‌اندازی و توسعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی در بناهای تاریخی دزفول دعوت و استقبال می‌شود.
​​​​​​​
ایرنا- سامانه ملی سفر ۰۹۶۲۹ در ایام جام جهانی قطر ۲۰۲۲ به‌صورت شبانه‌روزی در خدمت هموطنان مسافر جام جهانی است.