امین محمودی
 خبرنگار

دولت سیزدهم و وزارت جهاد کشاورزی از ابتدای شروع به کار خود تجارت محصولات کشاورزی و مواد غذایی با کشورهای مختلف دنیا را از جمله کشورهای همسایه در دستور کار قرار داده اند، به طوری که اخیراً تفاهمنامه‌های برای صادرات محصولات کشاورزی به چین و قطر به امضا رسیده و طی یک سال اخیر ممنوعیت صادرات بسیاری از محصولات کشاورزی به برخی از کشورها (ازجمله فلفل‌دلمه‌ای به روسیه، کیوی به هند و سیب‌زمینی به ازبکستان) با توسعه دیپلماسی اقتصادی در دولت سیزدهم برداشته شده است.
از طرف دیگر علاوه بر حمایت از خودکفایی در بسیاری از محصولات کشاورزی، با توجه به جنگ اوکراین و روسیه و ناامنی و بحران غذایی در سراسر جهان، دولت سیزدهم واردات کالاهای اساسی کشاورزی را در دستور کار قرار داد تا انبارها پر از این کالاها باشد. به همین دلیل آمارها حاکی از آن است که در هفت ماهه نخست سال‌ جاری میزان تجارت (صادرات و واردات) این محصولات با حمل‌ونقل بیش از 17 میلیون تن محصول کشاورزی و مواد غذایی، به بیش از 12 میلیارد دلار رسیده است.
کاهش واردات به دلیل خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی
 براساس آمار گمرک، در هفت ماهه نخست سال‌ جاری 13 میلیون و 237 هزار و 184 تن و 705 کیلوگرم مواد غذایی و محصولات کشاورزی به ارزش 9 میلیارد و 687 میلیون و 820 هزار و 20 دلار از طریق بنادر جنوبی و شمالی وارد کشور شده است و محموله‌های این کشتی‌ها پس از تخلیه، بارگیری و به مراکز جمعیتی سراسر کشور ارسال شده‌اند. این در حالی است که در هفت ماهه نخست سال گذشته 17 میلیون و 886 هزار و 364 تن و 2903 کیلوگرم مواد غذایی و محصولات کشاورزی به ارزش 9 میلیارد و 628 میلیون و 588 هزار و 956 دلار وارد کشور شده بود.  این امر نشان‌دهنده آن است که واردات محصولات کشاورزی به لحاظ وزنی با کاهش 26 درصدی و به لحاظ ارزشی با رشدی کمتر از یک درصد روبه‌رو بوده است.  یکی از اصلی‌ترین دلایل کاهش واردات به لحاظ وزنی، به حمایت‌های بی‌سابقه دولت سیزدهم و وزارت جهاد کشاورزی از خودکفایی در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی خصوصاً گندم از طریق حمایت‌های قیمتی (افزایش نرخ‌های خرید تضمینی) و حمایت‌های غیرقیمتی (کشت قراردادی، کاهش قیمت نهاده‌های تولید و...) برمی‌گردد، به طوری‌که دولت سیزدهم به دلیل تعیین غیرمنطقی قیمت خرید تضمینی گندم در سال گذشته توسط دولت دوازدهم، مجبور شد در سال گذشته بیش از 7 میلیون تن گندم به کشور وارد کند ولی با تعیین منطقی قیمت گندم با نرخ 11 هزار و 500 تومان و افزایش 130 درصدی آن در نیمه نخست سال‌ جاری، میزان تولید این محصول به 11 میلیون تن رسید و میزان خرید تضمینی ۷ میلیون و 5۰۰ هزار تن گندم در سال‌ جاری نسبت به سال گذشته، نشان‌دهنده آن است که از رشدی برابر با 3 میلیون تنی برخوردار بوده است. از طرف دیگر باید به این نکته نیز اشاره کرد که با توجه به وقوع جنگ اوکراین و روسیه و افزایش افسارگسیخته قیمت کالاهای اساسی کشاورزی و مواد غذایی در سراسر جهان، به نظر می‌رسد دولت توانسته به خوبی این امر را مدیریت کند. این در حالی است که با توجه به افزایش قیمت‌های مواد غذایی و محصولات کشاورزی در سراسر جهان به تبع این جنگ، بسیاری از کشورهای دنیا از جمله کشورهای اروپایی با بحران امنیت غذایی، تورم بی‌سابقه و افزایش هزینه‌ها برای واردات این محصولات روبه‌رو شدند، به طوری که افزایش بی‌سابقه تورم در میان کشور‌های عضو منطقه یورو بویژه بالا رفتن شدید قیمت مواد غذایی و تورم 40 درصدی آنها طی یک ماه اخیر، باعث ایجاد موجی از اعتراضات در کشور‌های مختلف اروپایی شده است.
وضعیت صادرات محصولات کشاورزی
همچنین در این بازه زمانی 4 میلیون و 110 هزار و 64 تن و 993 کیلوگرم مواد غذایی و محصولات کشاورزی به ارزش 2 میلیارد و 436 میلیون و 230 هزار و 555 دلار صادر شده است و این در حالی است که در نیمه نخست سال گذشته 4 میلیون و 639 هزار و 650 تن و 256 کیلوگرم مواد غذایی و محصولات کشاورزی به ارزش 2 میلیارد و 799 میلیون و 906 هزار و 639 دلار از کشور صادر شده بود. این امر نشان‌دهنده آن است که صادرات محصولات کشاورزی به لحاظ وزنی با کاهشی 16 درصدی و به لحاظ ارزشی با کاهشی 14 درصدی روبه‌رو بوده است.
عوارض نیم درصدی؛ بلای جان صادرات
یکی از دلایل اصلی کاهش صادرات در این بازه زمانی به وضع عوارض نیم‌درصدی صادرات محصولات کشاورزی توسط مجلس شورای اسلامی برمی‌گردد. براساس بخشنامه ۱۴ فروردین ۱۴۰۰ گمرک، به‌منظور جبران صادرات آب مجازی از کشور از طریق صادرات محصولات کشاورزی و غذایی در بودجه ۱۴۰۱، اخذ نیم درصد از ارزش پایه صادراتی این محصولات به‌عنوان عوارض صادرات آب مجازی مصوب شده که توسط گمرک اخذ و به خزانه‌کل کشور واریز می‌شود. این در حالی است که کارشناسان کشاورزی و بخش خصوصی مرتبط معتقدند عوارض نیم درصدی صادرات محصولات کشاورزی باید بر محصولات آب‌بری همچون هندوانه و خربزه و صیفی‌جات دیگر گرفته شود و محصولات دیگری که آب بسیار کمی را مصرف می‌کنند از آنها عوارض اخذ نشود. همین امر طی نیمه نخست سال‌ جاری سبب کاهش صادرات و ارزآوری زعفران و پسته شده و قاچاق این محصولات را بشدت افزایش داده، این در حالی است که بخش زیادی از ارزآوری سالانه محصولات کشاورزی از این دو محصول بود.
مهم‌ترین کالاهای صادراتی و وارداتی طی نیمه نخست سال‌ جاری
 نهاده‌های دامی (شامل ذرت دامی، جو، کنجاله سویا و دانه سویا)، برنج و گندم و روغن خام، قند و شکر و جو بیشترین میزان واردات محصولات کشاورزی را به خود اختصاص داده‌اند که عمده‌ترین مقاصد وارداتی نیز امارات و ترکیه بوده است. این در حالی است که انواع سبزی و صیفی جات و محصولات جالیزی ازجمله هندوانه و گوجه‌فرنگی، محصولات شیلاتی، مرکبات، زعفران و پسته بیشترین میزان صادرات محصولات کشاورزی را به خود اختصاص داده‌اند که عمده‌ترین مقاصد صادراتی نیز کشورهای عراق، امارات و افغانستان بوده است.

نفیسه امامی 
 خبرنگار
 

 با اجرای طرح هوشمندسازی یارانه نان، نانوایی‌های سنتی کشور به کارتخوان‌های هوشمند کشور تجهیز شده‌اند. این طرح ابتدا در اردیبهشت‌ماه امسال و در استان زنجان کلید خورد و بتدریج در استان‌های دیگر به اجرا درآمد و حالا طبق گفته محمدحسن جلالی مدیرکل هماهنگی و نظارت آرد و نان بازرگانی دولتی شرکت بازرگانی دولتی ایران، ۹۹ درصد واحدهای نانوایی به کارتخوان مجهز شده‌اند و با اجرای فاز دیگر این طرح، هدررفت حوزه آرد و گندم به حداقل می‌رسد.
به گفته جلالی، یک درصد از نانوایی‌ها که هنوز به کارتخوان‌های هوشمند مجهز نشده‌اند به دلیل برخورداری از مشکل مالکیتی بوده است و تا زمانی‌که طرح هوشمندسازی به طور کامل اتفاق نیفتد، نمی‌توان درصدی از صرفه‌جویی آرد و گندم اعلام کرد. وی با بیان اینکه عملیات فازبندی اجرای طرح هوشمندسازی در هیچ یک از استان‌ها کامل نشده است، می‌گوید: با اجرای طرح هوشمندسازی واحدهای نانوایی تغییری در سهمیه ایجاد نشده و تنها جابه‌جایی در سهمیه واحدهای کم فعالیت اتفاق افتاده است.
اجرای طرح هوشمندسازی بدون افزایش قیمت نان
با اجرای طرح هوشمندسازی تغییری در قیمت نان برای مصرف‌کننده ایجاد نشده است و اگر نانوایی قیمت نان را خودسرانه بالا ببرد، تخلف کرده‌ است. ضمن اینکه بعد از پایان فعالیت روزانه نانوایان، ما به التفاوت آرد یارانه‌ای به حساب نانوا واریز می‌شود. با این کارتخوان‌ها تخلف در قیمت نان امکانپذیر نیست و نظارت بر روند استفاده از آرد یارانه‌ای و عملکرد نانوایی‌ها بیشتر شده و فروش خارج از شبکه آرد تقریباً نزدیک به صفر رسیده است.
رصد و نظارت استفاده از آرد نانوایی‌ها
بدون شک باید یکی از مهم ترین مزایای طرح فروش هوشمند نان را در کاهش مصرف آرد یارانه‌ای عنوان کرد زیرا به این واسطه حجم آردی که تبدیل به نان شده و به مردم فروخته می‌شود، براحتی قابل مشاهده است. طی چند ماه گذشته که طرح هوشمند‌سازی اجرایی شده است، مقدار مصرف آرد نانوایی‌هایی که تبدیل به نان می‌شود، کاهش داشته است درحالی‌که تا قبل از اجرای این طرح به علت تفاوت قیمت آرد یارانه‌ای نانوایی‌ها و آرد آزاد، تقاضا برای دریافت آرد بیشتر بود زیرا به نفع نانوایان بود که آرد را بدون تبدیل به نان به فروش برسانند. به گفته وزیر امور اقتصادی و دارایی هم ستاد ویژه‌ای برای بررسی کم‌فروشی آرد و نان تشکیل شده است و این ستاد به صورت هوشمند در حال رصد موضوع است و با نانوایی‌هایی که نان کمتری نسبت به آرد دریافتی عرضه کنند، برخورد قانونی می‌شود. طبق آمار هر فرد ایرانی روزانه حدود ۳۰۰ گرم نان مصرف می‌کند که با توجه به جمعیت ایران، سالانه حدود ۹ و نیم میلیون تن گندم در کشور مورد نیاز است اما بیش از ۱۱ و نیم میلیون تن گندم در کشور مصرف می‌شود که این شکاف مصرفی، حکایت از قاچاق و ضایعات گسترده نان دارد و موجب هدررفت بیش از دو میلیون تن گندم در کشور می‌شود. معاون وزیر اقتصاد با مردمی‌سازی یارانه و طرح هوشمندسازی نان نیز پیش‌بینی کرده است که میزان مصرف به ۵ تا ۶ میلیون تن برسد که حالا و بعد از هوشمندسازی خرید نان میزان قاچاق آرد و ضایعات نان به حداقل خواهد رسید. علاوه بر این بعد از اجرایی شدن فروش نان از طریق دستگاه‌های کارتخوان مشخص شده است که روزانه بین ۹۵ تا ۱۰۰میلیون قرص نان در کشور به فروش می‌رسد. همچنین متوسط توزیع آرد بین واحدهای نانوایی از ۲۳ تا ۲۴ هزار تن در روز به ۱۵ تا ۱۶ هزار تن رسیده است.
بنابر آمار اعلامی روزانه حدود ۸۲ میلیارد تومان نان توسط مردم خریداری می‌شود که بر این اساس روزانه حدود هزار تومان یارانه سرانه نان هر ایرانی است. در حال حاضر همه نانوایی‌ها از آرد نوع یک و دو استفاده می‌کنند که تفاوت قیمت این دو نوع آرد که در صنف و یا در صنعت زیاد نیست و گندم این دو نوع آرد حدود کیلویی ۱۲ هزار تومان خریداری می‌شود، درحالی‌که قبل از اجرای این طرح نرخ گندم نوع یک ۶۶۵ تومان و گندم نوع دو، ۹۰۰ تومان بود، اما اکنون تقریباً همه گندم‌ها به یک نرخ خریداری می‌شوند. در کنار هوشمندسازی فروش آرد، کیلویی‌فروشی نان هم در ارتقای کیفیت و کاهش ضایعات تأثیر بسزایی دارد که بنابر گفته امراللهی مدیر کل دفتر بازرسی و نظارت بر کالاهای اساسی وزارت جهاد طرح کیلویی فروشی نان در جلسه شورای آرد و نان در حال بررسی است. امراللهی می‌گوید: دولت با اجرای طرح توزیع کیلویی به‌دنبال آن است که مردم نان را با قیمت مناسب دریافت کنند چرا که اجرای این طرح جلوی کم‌فروشی و گرانفروشی را می‌گیرد و هیچ گونه افزایش قیمتی برای مردم دربرندارد. انتظار می‌رود با اقدامات مذکور کاهش میزان مصرف آرد و مدیریت مصرف نان توسط خانوارها روند سریع‌تری را طی کند که تأثیر مستقیمی بر محقق شدن در خودکفایی گندم خواهد گذاشت.

عرضه تخم‌مرغ بالاتر از ۹۰ هزار تومان گرانفروشی است

رئیس هیأت مدیره اتحادیه مرغداران‌ میهن گفت: عرضه هر شانه تخم‌مرغ فله بالاتر از ۹۰ هزار تومان گرانفروشی است. حمید رضا کاشانی گفت: قیمت کنونی هر کیلو تخم‌مرغ در مرغداری ۷۲ تا ۷۳ هزارتومان است که براین اساس هر شانه تخم‌مرغ فله حداکثر ۹۰ هزار تومان باید به مصرف‌کننده عرضه شود. به گفته وی، هم‌اکنون هر شانه تخم‌مرغ ۱.۸۰۰ گرمی فله با نرخ ۸۵ تا ۹۰ هزار تومان در میادین و فروشگاه‌های زنجیره‌ای عرضه می‌شود، لذا توزیع بالاتر از ۹۰ هزار تومان ۱۰۰ درصد گرانفروشی است که دستگاه‌های مربوط باید با متخلفان برخورد کنند. کاشانی می‌گوید: روزانه ۳ هزار و ۴۰۰ تن تخم‌مرغ در سطح کشور عرضه می‌شود، درحالی که حداکثر نیاز کشور ۳ هزار و ۱۰۰ تا ۳ هزار و ۲۰۰ تن است. رئیس هیأت مدیره اتحادیه مرغداران میهن‌ گفت: با توجه به شرایط مساعد تولید مشکلی در عرضه نداریم که بخواهد گرانفروشی رخ دهد چرا که عرضه با نرخ‌های بالاتر منوط به این است که قیمت تخم‌مرغ در واحدهای تولیدی بالا باشد، درحالی که‌ چنین شرایطی نیست.

 رشد تولید برنج به ۳۰ درصد می‌رسد

قاسم پیشه‌ور رئیس نظام صنفی کشاورزی گفت: امسال تولید برنج نسبت به مدت مشابه سال قبل با رشد ۳۰ درصدی به ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن می‌رسد. قاسم پیشه‌ور گفت: با توجه به شرایط مساعد آب و هوایی در منطقه شمال، تولید برنج نسبت به سال قبل با افزایش ۳۰ درصدی به ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن می‌رسد. به گفته وی، با توجه به افزایش یک‌ میلیون تنی تولید برنج، نیاز به واردات حداکثر یک‌ میلیون تن خواهد بود. پیشه‌ور می‌گوید: ظرفیت کشور در استان‌های شمالی به گونه‌ای است که در صورت فراهم شدن تمهیدات لازم در اجرای طرح جامع آب‌های سطحی و زهکشی، امکان خودکفایی و تأمین کسری نیاز کشور وجود دارد. رئیس نظام‌صنفی کشاورزی گفت: با وجود گذشت حدود ۳ ماه از فصل برداشت، دولت قیمت برنج را اعلام‌ نکرده که همین‌ امر منجر به ورود دلالان شده است و از طرفی کشاورزان بدلیل بدهی معوق مجبور به عرضه محصول کمتر از نرخ هستند. او قیمت هر کیلو برنج ارقام محلی را بالای ۱۰۰ هزار تومان و ارقام‌ پرمحصول را ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان اعلام کرد. در سنوات گذشته تا پایان فصل برداشت واردات برنج ممنوع بود، اما امسال دولت اعلام کرد که به میزان کافی برنج در انبارها موجود است که همین امر موجب شده تا برنج در انبارها و کارخانه‌های شالیکوبی مشتری نداشته باشد و همچنان کشاورزان منتظرند که دولت قیمت را اعلام کند تا سازمان تعاون روستایی به امر خرید ورود کند.