سعید رشیدی‌نوبندگانی
خبرنگار

درپی انتشار صورت‌های مالی شرکت‌های فعال در بازار سرمایه مشخص شد، این شرکت‌ها در شش ماهه نخست سال جاری بیش از 330 هزار میلیارد تومان سود ناخالص و 280 هزار میلیارد تومان سود خالص شناسایی کرده‌اند. این رقم از نظر ارزش ریالی، بالاترین رقم سود‌سازی دوره‌ای شرکت‌های بورسی تا امروز بوده است.
بررسی‌های روزنامه ایران در خصوص آمار منتشر شده از سود‌سازی بیش از 600 شرکت بورسی و فرابورسی نشان می‌دهد، هرچند که سودسازی این شرکت‌ها در تابستان سال جاری نسبت به فصل بهار با کاهش 22 درصدی روبه‌رو شده است، اما این شرکت‌ها در فصل تابستان بیش از 120 هزار میلیارد تومان سود خالص شناسایی کرده‌اند تا در مجموع شش ماه گذشته، یک رکورد تازه در سود‌سازی شرکت‌های بورسی به ثبت برسد.
همچنین آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد ارزش فروش شرکت‌های بورسی و فرابورسی در نیمه نخست سال به بیش از 1500 هزار میلیارد تومان رسیده و ارزش فروش تابستان نسبت به بهار سال‌جاری با افزایش 5.2 درصدی روبه‌رو شده است. با وجود این بهای تمام شده کالاها و خدمات فروش رفته در همین مدت بیش از 17.5 درصد افزایش یافته تا سود‌سازی تابستان، نسبت به بهار با کاهش روبه‌رو شود.
برآوردها نشان می‌دهد، با توجه به افزایش بهای تمام شده محصولات که عواملی چون، افزایش نرخ حقوق و دستمزد و افزایش هزینه حمل‌ونقل، نرخ نهاده‌ها و به‌خصوص انرژی درآن دخیل بوده است؛ حاشیه سود ناخالص تولیدات در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به میزان 9 درصد کاهش یافته و به رقم 18 درصد رسیده است. در کنار این مورد، افزایش هزینه‌های مالی و کاهش درآمدهای حاصل از سرمایه‌گذاری و نرخ تسعیر ارز در شرکت‌های بزرگ کامودیتی محور، باعث شده تا حاشیه سود خالص کل بازار سهام با شدت بیشتری کاهش یابد و به عدد 15 درصد برسد.
کارشناسان عوامل بیرونی چون افت قیمت‌های جهانی محصولات و کاهش مقدار محصولات صادراتی را که بر درآمدهای ارزی شرکت‌ها تأثیرگذار بوده است نیز به عنوان دلایل اصلی کاهش حاشیه سود شرکت‌های بورسی بیان کرده‌اند. به نظر می‌رسد با توجه به کمرنگ شدن اثر هزینه‌ای بر فعالیت‌های عملیاتی شرکت‌ها در ماه‌های آینده، می‌توان امیدوار بود، با شروع فصل رونق در بازارهای جهانی؛ حاشیه سود شرکت‌ها نیز به میزان قابل توجهی افزایش یابد و این امر می‌تواند در ادامه سودهای بسیار بالایی را برای سهامداران به ارمغان آورد.

بیشترین کاهش سود‌سازی در فلزاتی‌ها و معدنی‌ها صورت گرفته است
بررسی‌های روزنامه ایران و تجزیه و تحلیل سودسازی صنایع بورسی نشان می‌دهد در بین صنایعی که در نیمه نخست سال با کاهش سود‌سازی روبه‌رو شده‌اند، دو گروه فلزات اساسی و استخراج کانه‌های فلزی با افت 15درصدی سود‌سازی نسبت به مدت مشابه سال قبل، در مقام نخست این جدول قرار گرفته‌اند. همچنین گروه فرآورده‌های نفتی نیز با افزایش بیش از 300 درصدی سود خالص روبه‌رو شده و در مقام اول در بین صنایعی که سود‌سازی خود را افزایش داده‌اند، قرار گرفته است.
از طرفی، کاهش زیان در شرکت‌های بزرگ خودرویی نیز بر افزایش سود خالص بازار مؤثر بوده است.
 
نسبت قیمت به درآمد بازار به کمترین میزان خود در 7 سال گذشته رسیده است
افزایش ارزش ریالی سود‌سازی شرکت‌های بورسی در حالی اتفاق افتاده است که از ابتدای سال جاری تا تاریخ تنظیم گزارش، ارزش بازار سهام بیش از 15.5 درصد افت کرده و از حدود 6286 هزار میلیارد تومان به 5307 هزار میلیارد تومان رسیده است. این موضوع باعث شده تا نسبت قیمت به درآمد (P/E) بازار با ثبت عدد 5.6، پایین‌ترین رقم را از سال 1394 به ثبت برساند. همچنین آمار نشان نشان می‌دهد این نماگر از ابتدای سال جاری تا انتهای نیمه نخست سال، 32 درصد کاهش یافته است.
در این مدت ارزش دلاری بازار نیز روند نزولی طی کرده و با ثبت عدد 186 میلیارد دلاری، به ارقام ابتدایی سال 1398 رسیده است. در همین مدت اما ارزش معاملات نیز همواره در حال کاهش بوده و از حدود 28 هزار میلیارد تومان در سال 1399 به رقم ناچیز 2 هزار و 200 میلیارد تومان در مهر ماه رسیده است.
آمار نشان می‌دهد در تابستان امسال بیش از 50 میلیارد دلار از ارزش بازار سهام از دست رفته است و در حدود 18 هزار میلیارد تومان نیز توسط حقیقی‌ها از بازار خارج شده است.

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص شرایط این روزهای بازار سرمایه و برنامه‌های تیم اقتصادی دولت برای حمایت از این بازار گفت: در جلسه اخیر ستاد اقتصادی دولت و در گزارشی که در اختیار رئیس جمهور قرار دادیم، دغدغه‌های بازار سهام برای آینده مورد بحث قرار گرفت و مقرر شد تا ابهام و دغدغه‌های بازار در بودجه سال ۱۴۰۲ با همراهی دولت مدنظر قرار گیرد.
«مجید عشقی» در گفت‌وگو با ایرنا اظهار داشت: اکنون بازار سهام روزهای سختی را می‌گذراند که این موضوع ناشی از مجموعه عوامل اثرگذار بر روند بازار و نیز رفتار سرمایه‌گذاران است.
وی به انتشار گزارش ۶ماهه شرکت‌ها در چند روز گذشته اشاره کرد و افزود: طبیعتاً وضعیت و عملکرد همه شرکت‌ها یکسان نیست، گزارش برخی شرکت‌ها مطلوب اما برخی دیگر عملکرد مورد انتظار را ارائه ندادند و سود کمتری را تحت تأثیر عوامل متعدد مانند کاهش قیمت‌های جهانی محقق کردند. عشقی به ارزندگی برخی از شرکت‌ها در بورس تأکید کرد و گفت: در مقابل برخی از شرکت‌ها به قیمت در بازار در حال معامله هستند؛ با توجه به چنین مسأله‌ای شاهد انواع شرکت‌ها با عملکردهای متفاوت در بازار سهام هستیم که در جهت رشد سودآوری در تلاش‌اند.
ابهام در بودجه ۱۴۰۲ کنار می‌رود
عشقی مسأله مربوط به بودجه ۱۴۰۲ را اقدامی مهم از سوی سازمان بورس در راستای بهبود وضعیت بازار و بازگشت اعتماد دانست و گفت: از یک ماه گذشته و تا قبل از آماده شدن لایحه بودجه، رایزنی‌ها را با دولت و نیز سازمان برنامه و بودجه برای کنار رفتن ابهام بازار سرمایه در دستور کار قرار دادیم. وی ادامه داد: در این زمینه کمیته‌ای با حضور صاحب‌نظران و ارکان بازار تشکیل شد تا موارد لازم در بودجه گنجانده شود و مورد بررسی قرار گیرد، پس از آن اطلاعات به دست آمده را در اختیار دولت و سازمان برنامه و بودجه قرار می‌دهیم تا دیگر مانند سال گذشته پس از ابلاغ بودجه به‌دنبال اصلاح لایحه بودجه نباشیم.
رئیس سازمان بورس اظهار داشت: قرار بر این است تا به طور حتم مواردی که لازم است در بودجه مورد توجه باشد و نیز موارد غیربودجه‌ای را که دولت می‌تواند تصمیماتی برای آنها اتخاذ کند منتقل کنیم. او تأکید کرد: قبل از اینکه بودجه در دولت بسته شود، پیشنهادهایی را منتقل می‌کنیم تا در بودجه مدنظر قرار گیرد و از این طریق شاهد به حداقل رسیدن و حذف تهدیدات لایحه بودجه در بازار باشیم.
پیش‌بینی‌پذیری بازار و سودآوری بنگاه‌ها
عشقی به همکاری‌های دولت برای بهبود وضعیت فعلی بازار سرمایه تأکید کرد و گفت: اکنون در حال جمع‌بندی پیشنهادها برای بازار سرمایه هستیم، مسائلی را که بتواند منجر به افزایش پیش‌بینی پذیری بازار، افزایش امنیت سرمایه‌گذاری و نیز سودآوری بنگاه‌های اقتصادی شود به کار خواهیم گرفت.
اثر حداقلی قطعی برق و گاز در پی مشورت با شرکت‌ها
رئیس سازمان بورس در ادامه به موضوع قطعی گاز واحدهای تولیدی و تهدید این موضوع بر عملکرد شرکت‌ها اشاره کرد و گفت: تجربه به کار گرفته شده در خصوص قطعی برق برای تابستان امسال موفق بود و تقریباً قطعی برق مانند سال گذشته منجر به کاهش تولید شرکت‌ها نشد.
وی افزود: در تابستان سال گذشته با کاهش شدید در تولید بسیاری از صنایع مواجه بودیم؛ اما امسال به دلیل برنامه‌ریزی‌های انجام شده توسط وزارت نیرو، محدودیت مصرف در برخی از روزها جایگزین قطعی برق شد. این اتفاق با هماهنگی خود شرکت‌ها صورت گرفت تا کمترین اثر را روی تولید به همراه داشته باشد. به گفته عشقی، همچنین در زمان دیگر، تأمین برق مازاد انجام شد که صنعت فولاد تأثیرپذیری بسیار خوبی را از این مسأله داشت و با افزایش ۲۰ درصدی تولید در بازه زمانی ۶ ماه مواجه شد.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: اکنون در مورد بحث گاز هم وزارت نفت برنامه‌ریزی کرده تا روزهایی که قرار است با قطعی گاز مواجه شویم با هماهنگی شرکت‌ها و به صورت برنامه‌ریزی شده باشد تا از این طریق کمترین کاهش تولید را در شرکت‌ها شاهد باشیم.
به گفته وی، این اقدام در حال انجام است تا محدودیت مصرف گاز مانند قطعی برق به صورت برنامه‌ریزی شده باشد و در این میان تأمین سوخت جایگزین برای شرکت‌هایی که امکان‌پذیر است در دستور کار قرار بگیرد.
عشقی ادامه داد: امیدواریم این مسأله مانند موضوع برق به خوبی مورد مدیریت قرار گیرد تا شاهد اثر منفی محسوس روی فعالیت و تولید شرکت‌ها نباشیم.
رئیس سازمان بورس در پاسخ به این پرسش که عنوان می‌شود بازار سهام در دست یکسری از حقوقی‌های بزرگ قرار دارد که آنها عمداً با برخی اقدامات و حتی تخلفات به نزول بازار دامن می‌زنند، گفت: قطعاً مطرح شدن چنین مسائلی واقعیت ندارد، سازمان بورس همه پرونده‌های تخلفاتی یا مواردی را که مشکوک به دستکاری قیمت و استفاده از اطلاعات نهانی هستند با جدیت دنبال می‌کند.
وی افزود: اکنون تعدادی از این پرونده‌ها در دادگاه‌ها در حال پیگیری هستند و شک نداریم که اگر با متخلفان برخورد جدی صورت نگیرد؛ به طور حتم شاهد گستردگی دامنه تخلفات در بازار خواهیم بود.
عشقی اظهار داشت: این مسأله جزو وظیفه ذاتی سازمان بورس است تا ضمن رسیدگی به بحث‌های تخلفاتی مسائلی را که در قانون بازار جرم انگاری شده است پیگیری کند.