بیتا  میرعظیمی
خبرنگار

بررسی پرونده ثبت جهانی «ژئوپارک ارس» با پایان یافتن جلسه شورای‌ عالی شبکه جهانی یونسکو در تایلند و دریافت رأی اکثریت اعضای شورا برای ژئوپارک جدید جهانی ایران، به ایستگاه پایانی نزدیک‌تر شد. اگرچه این تأییدیه مهم‌ترین مرحله پذیرش ژئوپارک تلقی می‌شود، اما هنوز ثبت جهانی آن نهایی نشده است. به همین دلیل باید شورای اجرایی یونسکو در زمستان نیز برپا شده و اعضای آن هم جهانی شدن ژئوپارک ارس را تأیید کنند.
«فاطمه منیری» مدیر ژئوپارک ارس، اخذ تأییدیه اعضای شورای عالی شبکه جهانی یونسکو را مهم‌ترین مرحله پذیرش در فهرست ژئوپارک‌های جهان دانسته و به «ایران» می‌گوید: ثبت جهانی ژئوپارک ارس اوایل زمستان امسال، توسط شورای اجرایی یونسکو بررسی شده و پس از تأیید توسط این شورا، اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۲ حکم رسمی جهانی شدن ژئوپارک جهانی ارس توسط دبیرکل یونسکو تنفیذ خواهد شد.
او می‌افزاید: از بدو تأسیس منطقه آزاد ارس، ایده ثبت ژئوپارک و ثبت جهانی آن در یونسکو وجود داشت اما اجرایی کردن این ایده از سال 1396 به‌صورت جدی جزو اولویت‌های منطقه آزاد قرار گرفت. البته ارزیابان در زمان‌های اولیه (مابین دهه 80 و 90) از منطقه بازدید کردند اما به دلایلی نظیر محدودیت تعداد ژئوسایت‌ها، عدم وجود زیرساخت‌های لازم، درگیر نبودن جامعه محلی و... این پرونده به حالت تعلیق درآمد. اما از سال 1396 ثبت جهانی ژئوپارک ارس جزو اولویت‌های اصلی قرار گرفت و به‌صورت جدی دنبال شد. در آذرماه 1398، پرونده به یونسکو ارسال شد و اواخر آذرماه و اوایل دی ماه ایمیلی مبنی بر پذیرش ساختار کلی پرونده از سوی یونسکو برای ما ارسال شد. مقرر شد ارزیاب‌ها اسفند همان سال یا بهار 1399، برای بازدید نهایی سایت به منطقه آزاد ارس مراجعه کنند، اما متأسفانه به‌دلیل همه‌گیری بیماری کرونا، تمام ارزیابی‌های یونسکو در سراسر جهان به حالت تعلیق درآمد.
ثبت جهانی تأیید شد
به گفته فاطمه منیری، با فروکش کردن کرونا، ارزیابان یونسکو 19 خرداد سال‌جاری وارد ایران شدند و ابتدا از ژئوپارک قشم دیدار کردند. 23 خرداد به تهران بازگشتند و بیست‌وچهارم وارد ارس شدند. از سه‌شنبه شب تا شنبه نیز از ارس دیدار کرده و بیست‌و‌هشتم خرداد بازگشتند.
وی می‌افزاید: یونسکو، پیش از ورود ارزیاب‌ها، ایمیلی به ما ارسال کرده و در آن ارزیاب‌ها را معرفی کرده‌بود. در تاریخ ذکر شده دو ارزیاب اهل ویتنام و اسپانیا وارد کشور شدند. آقای امیرکاظمی جزو نفرات صاحب کرسی در شورای عالی و اولین ارزیاب قطعی ایران در شورای ژئوپارک یونسکو به‌عنوان مشاور همراه ما حضور داشتند. در حقیقت ما با یک تیم کاری حرفه‌ای، توانستیم طی این چند روز نظر ارزیابان را به شکل مثبتی جلب کنیم. تمام الزاماتی که از طرف یونسکو در بحث ژئوپارک‌ها ملزم شده است، در ارس و در ساختاری خوب اجرا شد. مهم‌ترین مؤلفه آنها توانمندسازی جوامع محلی، حضور مردم بومی، تشکل‌ها و انجمن‌ها بود که خوشبختانه همه این موارد به بهترین شکل از سوی ارزیاب‌ها مورد توجه قرار گرفت. هم اکنون نیز ثبت جهانی ژئوپارک ارس در نشست شورای عالی ژئوپارک‌های جهانی یونسکو انجام شده و قرار است پس از تأیید این شورا، اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۲ حکم رسمی جهانی شدن ژئوپارک جهانی ارس توسط دبیرکل یونسکو تنفیذ شده و حکم رسمی آن ابلاغ و اعلام شود. با تأیید نهایی جهانی شدن ژئوپارک ارس، ایران دومین ژئوپارک خاورمیانه را از آن خود خواهد کرد.
بازدید از ژئوسایت‌های زمین‌شناسی
مدیر ژئوپارک ارس، با اشاره به اینکه طبق الزامات یونسکو هر 4 سال یک بار باید تعداد و گستره ژئوسایت‌ها افزایش پیدا کند، توضیح می‌دهد: ما در حال حاضر 30 ژئوسایت داریم. البته در پرونده کنونی 24 ژئوسایت ارسال شده است. او در همین خصوص ادامه می‌دهد: کرونا برای ما هم فرصت بود و هم تهدید زیرا این بیماری همه‌گیر، فرصت افزایش تعداد سایت‌ها را به ما ارائه داده و توانستیم در این مدت، تعداد سایت‌ها را بیشتر کنیم. هم اکنون کارهای عمرانی8 ژئوسایت به پایان رسیده است. برای 14 ژئوپارک، تابلو تفسیر، راهنما و... نصب شده است. برای بقیه ژئوپارک‌ها نیز به‌دلیل توپوگرافی در محدوده منطقه حفاظت شده نیاز به کارهای عمرانی وجود ندارد اما در مکان‌هایی که اولویت داشت، تابلو تفسیر و معرفی ژئوسایت از لحاظ فرهنگی و زمین شناختی، نصب شده است.
این مقام مسئول تصریح می‌کند: در محور غرب ارس، ژئوسایت‌های زمین‌شناسی و همچنین ژئوسایت‌های تاریخی و فرهنگی مانند کاروانسرا و کلیسا وجود دارد. در محور شرق نیز ژئوسایت‌های فرهنگی از جمله [مظاهر] تاریخ فرهنگی در حمام کرددشت و روستای اشتبین که ثبت ملی شده است، وجود دارد. ارزیاب‌های یونسکو طی بازدید اخیرشان، یک روز از محور غرب، یک روز از محور شرق و یک روز هم از محور مرکزی بازدید کردند. در انتها جمع‌بندی‌ها انجام شده و با تشکیل کمیته فنی، تمام موارد چکش‌کاری شد.
رونق اقتصادی در منطقه
فاطمه منیری در خصوص مزیت‌های ثبت جهانی ژئوپارک ارس در یونسکو برای منطقه آزاد و مردم بومی ارس می‌گوید: یکی از اهداف اصلی در اسناد بالادستی منطقه آزاد، بحث گردشگری است. اکوتوریسم و ژئوتوریسم نیز در جذب گردشگری نقش پررنگی دارد. در حقیقت با ثبت جهانی ژئوپارک ارس، مؤسسات زمین‌شناسی سراسر جهان می‌توانند در این منطقه فعالیت، بازدید و برنامه‌های مطالعاتی داشته باشند. البته درخواست این مؤسسات حتی قبل از تقاضا برای ثبت جهانی نیز ارائه شده بود. با ثبت جهانی ژئوپارک ارس، رونق اقتصادی در منطقه افزایش پیدا می‌کند و نقش جامعه محلی و راهنمای گردشگری بومی، صنایع دستی، صنایع فرهنگی که با میراث زمین‌شناختی و فسیل‌ها و... ترکیب می‌شود، نیز پررنگ‌تر از همیشه می‌شود، همچنین اکوموزه‌ها و موزه‌های محلی که با همکاری مردم بومی ساخته و جمع‌آوری شده و اتفاقاً جزو مواردی بود که بسیار مورد توجه ارزیاب‌ها قرار گرفت، رونق خواهد گرفت. تمام این موارد می‌تواند در امر اشتغال، فرهنگ و آگاه‌سازی مردم برای حفظ میراث فرهنگی، تأثیرگذار باشد.
توانمندسازی جوامع محلی
به گفته مدیر ژئوپارک ارس، دورتادور شهرستان با مساحتی بالغ بر 1672 کیلومتر، جزو ژئوپارک محسوب شده و تمام ژئوسایت‌های معرفی شده دارای میراث زمین‌شناسی در حد بین‌المللی است. با توجه به اینکه این پروژه به‌صورت جدی از سال 1396 کلید خورده، بیشترین نقش توانمندسازی جوامع محلی فرهنگی بوده است؛ حتی همه آثار تاریخی توسط سازمان منطقه آزاد ارس نیز مرمت شده و مدیریت آنها طبق قراردادهایی به انجمن‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد واگذار شده، زیرا از نگاه ما نقش مردم بسیار مهم است. در حال حاضر تمام اقدامات تاریخی، فرهنگی و... برای ثبت جهانی مهیا شده است؛ به طور مثال حمام تاریخی ارس به جای اینکه برای درآمدزایی در اختیار بخش خصوصی قرار گیرد، با نام کافه‌موزه به انجمن میراث فرهنگی ارس سپرده شده است. همچنین با همکاری انجمن صنایع دستی، هر هفته رخدادها و بازارهای صنایع دستی برگزار می‌شود.
گفتنی است ژئوپارک، منطقه‌ای است که در آن میراث زمین‌شناختی، با مدیریتی دائمی و دقیق حفظ و نگهداری می‌شود. تاکنون بیش از 80 ژئوپارک در دنیا به ثبت فهرست ژئوپارک‌های جهانی یونسکو رسیده‌ و کشور چین نخستین کشور آسیایی است که بیشترین تعداد ژئوپارک جهانی و ملی را به نام خود ثبت کرده است. جزیره قشم نخستین ژئوپارک ایران و خاورمیانه به شمار می‌رود و در حال حاضر نیز «ارس» به‌عنوان دومین ژئوپارک کشور برای ثبت جهانی برگزیده شده و مورد تأیید نیز قرار گرفته است.

ایرنا- «هادی شاهوردی» مدیرکل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی خراسان جنوبی گفت: حدود ۲ میلیون گردشگر داخلی و خارجی از ابتدای سال‌جاری تاکنون در تأسیسات گردشگری این استان اقامت داشته‌اند.

مهر- «مرتضی ادیب‌زاده» مدیرکل موزه‌ها از بازدید ۸۹ هزار و ۴۱۰ نفر از موزه‌ها و اماکن تاریخی تحت پوشش وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به مناسبت هفته گردشگری در روز جمعه ۸ مهر ۱۴۰۱ خبرداد.

ایسنا- «مجتبی ذوالجودی» سرپرست معاونت محیط‌ زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌ زیست با اشاره به غیربومی بودن ماهی «سی بس» گفت: پرورش ماهی «سی بس» بر اساس استاندارد جهانی ممنوع اما تکثیر میگوی کروما بلامانع است.

ایرنا- «امین‌حسین نقشینه» کارشناس سازمان هواشناسی از وزش باد شدید موقتی و گرد و خاک در جنوب شرق کشور و وضعیت متلاطم و مواج دریای خزر طی  روزهای آتی خبر داد.

مهر- «پرهام جانفشان عراقی» مدیرکل میراث‌فرهنگی تهران گفت: برنامه‌ریزی برای تبدیل شدن تهران به قطب گردشگری، از دی‌ماه ۱۴۰۰ برای نوروز ۱۴۰۱ شروع شد. این برنامه‌ریزی کوتاه مدت دوساله را از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ اجرا می‌کنیم.

ایسنا- «علی سالاروند» مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست لرستان از ایجاد آبشخور در مناطق تحت مدیریت محیط‌ زیست استان خبر داده و گفت: از محل اعتبارات ملی ۵۰۰ میلیون تومان برای ایجاد آبشخور در مناطق تحت مدیریت محیط‌ زیست لرستان گرفتیم.

ایسنا- «وحید جمالی» معاون سرمایه‌گذاری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر گفت: جشنواره ماهیگیری زنان در روستای جزیره شمالی شهرستان گناوه برگزار شد.

ایسنا- «جمال قربانی» دبیر انجمن صنفی و حرفه‌ای راهنمایان گردشگری استان مرکزی گفت: ایران پتانسیل‌های بسیاری برای توسعه صنعت گردشگری خود دارد و این ظرفیت‌ها نه تنها برای گردشگران داخلی، بلکه برای گردشگران خارجی بسیار جذاب است، تنها کافی است که زیرساخت‌های این حوزه تقویت شود تا بتوان خروجی مناسبی را در اختیار داشت.
​​​​​​​
ایسنا- «علیرضا ایزدی» مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان گفت: نظر ما برای کاربری طبقه دوم میدان نقش‌جهان، یک کافه گالری است، چون صرف ایجاد موزه توجیه اقتصادی ندارد و کسی حاضر به انجام آن نیست؛ بنابراین باید برای آن پاخور ایجاد کرد اما شأنیت بنا هم بسیار مهم است.